اعزام 5هزار نیروی کار به خارج

خدیجه نوروزی ـ روزنامه ‌نگار

امروزه در اغلب کشورها اطلاع‌رسانی به بیکاران و کارفرمایان و ارائه مشاوره شغلی به آنها عمدتاً از طریق دفاتر کاریابی صورت می‌گیرد. این دفاتر از یک‌سو اطلاعات مربوط به جویندگان کار شامل سن، جنس، سطح تحصیلات و وضعیت مهارت و از سوی دیگر اطلاعات مربوط به کارفرمایان در زمینه فرصت‌های شغلی مورد نیاز آنان را در اختیار دارند و با ایفای نقش واسطه‌ای باعث کاهش هزینه‌های جست‌وجوی شغل می‌شوند. اما در ایران این مراکز به دلایلی در جایگاه درست خود قرار ندارند و به گفته محمد اکبرنیا -مدیرکل دفتر هدایت نیروی کار و کاریابی‌های وزارت کار- در مصاحبه با همشهری، این مراکز 25درصد در تولید نیروی کار در بازار نقش دارند. اما باید دید چرا 75درصد این ظرفیت مغفول مانده و نتوانسته با سازوکار درست به این بخش رونق بخشد؟

چند دفتر کاریابی داخلی و خارجی در کشور فعالیت دارند؟
ما حدود 800دفتر کاریابی داخلی داریم و 100دفتر کاریابی هم در حوزه اعزام نیروی کار به خارج از کشور در حال فعالیت هستند.
کیفیت خدماتی که می‌دهند چگونه ارزیابی می‌شود؟
نوع فعالیت مؤسسه‌های کاریابی، برقراری ارتباط بین کارجویان و کارفرمایان است. بنابراین میزان موفقیت مراکز کاریابی بستگی به بازار کار دارد. هر قدر رونق داشته باشد و سرمایه‌گذاری بیشتری صورت بگیرد قطعا لزوم ارتباط بین کارجو و کارفرما بیشتر می‌شود و در اینجاست که کاریابی نقش اصلی‌اش را پیدا و این ارتباط را ایجاد می‌کند.
بنابراین، ضمن اینکه ما سازوکار خاصی برای کاریابی‌ها درنظر گرفته‌ایم که در واقع شناسایی فرصت‌های شغلی و شناسایی کارفرمایان از یک سو و ثبت‌نام از کارجویان از سوی دیگر است اما نمود عمده آن به بازار کار بازمی‌گردد.
توانمندی خود مؤسسه‌ها چه؟
میزان بهره‌مندی از توانمندی‌های کاریابی‌ها هم ملاک است اما این منوط به حضور پررنگ است. کاریابی‌ها اگر فعالیت نکنند مجبورند تعطیل کنند؛ کمااینکه بعضی از آنها به‌ خاطر اینکه نتوانستند فعالیت کنند تعطیل شدند. بنابراین امتیاز خاصی برای آنها وجود ندارد که حتما این کار را انجام دهند. کسانی پابرجا می‌مانند که بتوانند کار کنند. در خیلی از کشورهای پیشرفته میزان حضور کاریابی‌ها و تأثیر و نفوذشان حدود 70درصد است ولی در کشور ما به 25درصد می‌رسد.
این ضعف حضور از کجا نشأت می‌گیرد؟
ساز و کار لازم برای معرفی کاریابی‌ها آنطور که باید و شاید صورت نگرفته و قوانین حمایتی - به‌رغم وجود - اجرایی نشده‌اند. به‌عنوان مثال از لحاظ قانونی تمام تبلیغات مربوط به فرصت‌های شغلی و معرفی کارجویان به کارفرمایان بایستی از طریق مؤسسه‌های کاریابی صورت گیرد ولی عملا این اتفاق نمی‌افتد. 75درصد معرفی کارجو به کارفرما در کانال درست آن، یعنی از طریق مؤسسه‌های کاریابی انجام نمی‌گیرد. در ایران رسانه‌ها در خیلی از موارد در این زمینه ورود و اقدام به کارجویی می‌کنند. ما هنوز نتوانسته‌ایم کاریابی‌ها را به‌عنوان تنها عامل یا مهم‌ترین عامل معرفی نیروی کار به کارفرما جا بیندازیم؛ به‌علت ‌پایبند نبودن به قانون که همه باید به آن متعهد باشند.
گاهی گفته می‌شود که مجوزها با رانت و رابطه صادر می‌شوند. آیا صحت دارد؟
خوشبختانه در این صنف رانت آنچنانی وجود ندارد چون کسی که می‌خواهد مجوز کاریابی بگیرد بایستی ارتباط خوبی با صنعت و کارفرماها داشته باشد که بتواند نیروی کار معرفی کند، وگرنه صرفا گرفتن مجوز ارزشی ندارد چون قابل خرید و فروش نیست. به کسانی که توانمند باشند بدون مشکل خاصی مجوز می‌دهیم و میزان موفقیت کاریابی‌ها بستگی به عملکرد، میزان فعالیت و نفوذ و ارتباطات‌شان دارد.
چقدر بر نحوه فعالیت این مؤسسه‌ها نظارت و بازرسی دارید؟
فعالیت کاریابی‌ها براساس قانون و برنامه است. این‌طور نیست که هر کاریابی به میل خود عمل کند. براساس قانون 2هزینه مربوط به ثبت نام و مشاوره شغلی کارجویان و به‌کار‌گماری آنها هر سال توسط هیأت مرکزی تعیین که از سوی مراکز کاریابی دریافت می‌شود. هزینه ثبت‌نام و مشاوره شغلی سال 98 برای کاریابی‌های داخلی حدود 27هزار تومان تعیین شده و آنها با دریافت رزومه، موظف به دادن مشاوره‌های تخصصی به مراجعه‌کنندگان هستند تا با توجه به مهارت‌هایی که دارند فرصت‌هایی را که مناسب با موقعیت‌شان باشد معرفی و درنهایت تمام اطلاعات را در سامانه متمرکزی که وجود دارد وارد کنند. در واقع طی این مراحل با دریافت مبالغ اندک آن‌قدر وسوسه‌کننده نیست تا کسی را برای سودجویی به طمع بیندازد. مبلغ اصلی که برای کاریابی‌ها ارزشمند است حق‌الزحمه به‌کار‌گماری آنهاست که از سوی مراکز کاریابی برای یک سال قرارداد کاری 50درصد حداقل حقوق افراد است. اگر مؤسسه‌هایی بخواهند موفق عمل کنند باید براساس به‌کارگماری، این هزینه را دریافت کنند نه فقط صرفا ثبت‌نام. نظارت بر تمام سازوکارهای مراکز کاریابی را نیز به استان‌ها واگذار کردیم. آنها موظفند مجوزها را براساس هیأت استانی صادر کنند و به‌طور مرتب برنامه بازدید و بازرسی از این مؤسسه‌ها را انجام دهند.
سال گذشته چه تعداد نیرو وارد بازار کار شد؟
در سال گذشته 360هزار جوینده کار به مؤسسه‌های ما مراجعه کردند که از این تعداد، کاریابی‌ها توانستند 60هزار نفر (یک ششم) را مشغول به‌کار کنند. با اینکه تمام تلاش‌شان را کردند اما نتوانستند برای بخش زیادی از متقاضیان کار فراهم کنند.
خب چرا از ظرفیت اعزام نیرو به خارج از کشور بهره نبردید؟
شرایط سیاسی ایران در وضع موجود در پذیرش نیروی کار از ایران بسیار تأثیر‌گذار است ولی با تمام این مشکلات از اواخر سال گذشته، اقداماتی در رابطه با اعزام نیروی کار شروع کردیم و تا چند وقت دیگر شاهد تغییراتی در این حوزه خواهیم بود. سال گذشته 2هزار نفر اعزام نیروی کار به خارج از کشور داشتیم اما طبق پیش‌بینی‌ها قرار است امسال هم تا سقف 5هزار نفر را پوشش دهیم.
به چه کشورهایی؟
کانادا، آلمان، استرالیا و کشورهای حوزه خلیج‌فارس مانند عمان،  قطر، ترکیه، دانمارک و اسکاندیناوی از عمده کشورهایی هستند که با آنها ارتباط داریم و اعزام نیرو انجام خواهیم داد.
چرا بیشتر کاریابی‌ها در حوزه‌های خدماتی و عمومی فعالند تا صنعتی؟
در فهرست کاریابی‌ها همه نوع کارهایی وجود دارد؛ از کاریابی الکترونیکی، تخصصی و فیزیکی گرفته تا خدماتی و عمومی. مثلا در کاریابی الکترونیکی فقط نیروی متخصص را ثبت‌نام و به کارفرمایی که نیروی متخصص می‌خواهد معرفی می‌کنند. اما حرف شما صحیح است بیشتر کاریابی‌ها عمومی هستند که بیشتر رِنج کارهای عادی است. البته تناوب دارد و هر مؤسسه نیروی کار ساده و متخصص را معرفی می‌کند اما کسانی که نیروی متخصص تاپ می‌خواهند معمولا از مجرای خاص خود آنها را جذب می‌کنند.
در بخشی از صحبت‌هایتان به تعطیلی برخی مراکز کاریابی اشاره کردید. هم‌اکنون هم بسیاری از مؤسسات فعال به‌دلیل عدم‌تناسب میان عرضه و تقاضای نیروی کار با معضل تامین هزینه مواجهند. آیا حمایتی از این صنف می‌شود؟
در اوایل شکل‌گیری مؤسسه‌های کاریابی مبلغی به‌عنوان یارانه و کمک‌های نقدی به آنها داده می‌شد اما چنین روندی نمی‌توانست به‌طور مستمر ادامه یابد و پرداخت شود چون ماهیت وجودی این مراکز این است که بتوانند راه‌گشا باشند تا با وصل کارجو و کارفرما به هم به درآمد برسند. در واقع فلسفه وجودی چنین مراکزی به‌کارگماری است نه اینکه دولت بخواهد از آنها حمایت مالی انجام دهد. هم‌اکنون بسیاری از مؤسسه‌ها به‌خاطر فعالیت خوب و میزان نفوذی که دارند توانسته‌اند به درآمدزایی بالا دست یابند. اما ما با واگذاری امور غیرحاکمیتی بیمه بیکاری به مراکز کاریابی سعی در حمایت از آنها کرده‌ایم. کاریابی‌ها با استفاده از اطلاعات مربوط به بازار کار از طریق طبقه‌بندی و پردازش آنها، به دو طرف عرضه و تقاضای نیروی کار کمک بزرگی می‌کنند. بیشترین تعداد مقرری‌بگیران در تهران هستند و هدف از واگذاری بیمه بیکاری به کاریابی‌ها این است که وقتی فرد بیکار می‌شود از طریق مراجعه به مراکز کاریابی زمینه اشتغال مجدد وی به‌ وجود ‌آید. همچنین واگذاری ساماندهی امور اشتغال اتباع خارجی به کاریابی‌های استان‌ها و واگذاری‌هایی از این دست به‌نوعی حمایت از مؤسسه‌های کاریابی است تا بتوانند نقش پررنگ‌تری ایفا کنند و مؤثر واقع شوند.
چقدر در صدور مجوزهای کاریابی، توانمندی افراد درنظر گرفته می‌شود تا ما با مؤسسه‌های تعطیل‌شده کمتری مواجه باشیم؟
 شخص باید اطلاعات و تجربه کافی در بازار کسب‌وکار داشته باشد و این‌طور نیست که برای یک فرد بدون سابقه‌ای که صرفا درخواست داده مجوز صادر شود. وی باید 5سال سابقه کار و حداقل لیسانس داشته باشد. براساس قوانین آیین‌نامه، افراد توانمند انتخاب می‌شوند.


صادرات نیروی کار
از اواخر سال گذشته، اقداماتی در رابطه با اعزام نیروی کار شروع کردیم و تا چند وقت دیگر شاهد تغییراتی در این حوزه خواهیم بود. سال گذشته 2هزار نفر اعزام نیروی کار به خارج از کشور داشتیم اما طبق پیش‌بینی‌ها قرار است امسال هم تا سقف 5هزار نفر را پوشش دهیم