شکاف طبقاتی و تاثیرات اجتماعی

شهلا کاظمی‌پور ـ  جامعه‌شناس

تفاوت سطح زندگی در جامعه به‌ویژه هنگامی که زندگی اشرافی و تجمل‌گرایی نمود ظاهری بیشتری می‌یابد، تاثیرات نامطلوبی دارد. یکی از آثار زیانبار شکاف طبقاتی غیرواقعی بودن سطح توقع و مطالبه، به ویژه در میان جوانان است؛ به این ترتیب که با بروز و ظهور تجمل در زندگی طبقه مرفه همه افراد جامعه سطح توقعات و خواسته‌های خود را بدون توجه به موقعیت خود و ظرفیت اقتصادی موجود براساس معیارهای ظاهری تعیین می‌کنند.
اگر در حالت عادی و طبیعی یک کارمند متوسط براساس کاری که انجام می‌دهد و درآمدی که دارد برای آینده خود و فرزندانش هدف‌گذاری مشخص و منطقی دارد در فضای متأثر از تجمل‌گرایی، اهداف او غیرمنطقی و نامشخص خواهد بود. به این ترتیب حتی اگر از رفاه نسبی مثل مسکن مناسب و تأمین ضروریات زندگی برخوردار باشد باز هم احساس رضایت نمی‌کند و دوست دارد از زندگی تجملاتی افراد طبقه متمول برخوردار باشد. طبیعی است که در چنین حالتی گرایش به کسب درآمد بیشتر، او را مستعد تخلف و قانون‌گریزی می‌کند. از طرف دیگر واقعا مشخص نیست سقف مطالبات و خواسته‌های او تا چه حد است، زیرا دستیابی به سطح بالاتری از زندگی، باز هم به‌معنای رفاه کامل نمی‌تواند باشد. نکته مهم‌تر این است که همه نمی‌توانند به سطح بالاتری از رفاه و برخورداری از امکانات زندگی دست یابند، بنابراین با رشد آنی و ناگهانی یک عده معدود، جامعه به 2قطب غنی و فقیر تقسیم می‌شود و از تبعات زیانبار آن رنج می‌برد. بنابراین لازم است که فضای فرهنگی جامعه به سمت آگاهی و دوری از مصرف‌گرایی، اهمیت به تولید و مشارکت‌های اجتماعی برود.
مبارزه با فساد اقتصادی نیز سهم عمده و مهمی در کم کردن فاصله‌های طبقاتی دارد. دعوت افراد متعلق به طبقات مرفه به اقدامات نیکوکارانه و انسان‌دوستانه، علاوه بر اینکه مشارکت‌های اجتماعی را تقویت می‌کند، با هدایت اندوخته‌ها به بخش‌های تولید، کارآفرینی، مدرسه‌سازی و تاسیسات رفاهی برای طبقات کم‌برخوردار به کاهش فاصله طبقاتی کمک می‌کند. بنابراین جامعه برای در امان ماندن از تاثیرات نامطلوب اجتماعی ناشی از شکاف طبقاتی، نیازمند ترویج فرهنگ مشارکت و نیکوکاری است. همچنین نظارت‌های مستمر قانونی و جلوگیری از فساد اداری زمینه تخلفاتی را که منجر به انباشت پول می‌شود، از بین می‌برد و جامعه ایمنی و سلامت بیشتری در این‌باره پیدا می‌کند.
امیدواری به آینده، روحیه قناعت و مدیریت مصرف، توجه به تولید و سلامت شغلی به‌عنوان یک ارزش اجتماعی و واقعی بودن انتظارات مالی از نتایج کاهش فاصله طبقاتی است. ازاین‌رو همواره چنین امری از دغدغه‌های مهم صاحبنظران مسائل اجتماعی به حساب می‌آید.