نگاه
سندی برای توسعه شهر
سکینه اشرفی/ معاون برنامه‌ریزی، توسعه شهری و امور شورای شهردار تهران
سند عملیاتی برنامه سوم توسعه شهر تهران مشتمل بر 8 ماموریت راهبردی، در حالی برای بررسی و تصویب تقدیم اعضای شورای اسلامی شهر تهران می‌شود که این برنامه با تغییر نگرش در نوع برنامه‌ریزی، یکی از مهم‌ترین گام‌های مدیریت شهری برای تحقق شعار «تهران، شهری برای همه» در 5 سال آینده است.
احکام برنامه 5ساله سوم توسعه شهر تهران که در دی‌ماه سال گذشته به تصویب شورای شهر تهران رسیده و در اسفندماه برای اجرا به شهرداری تهران ابلاغ شده است، از ابتدای امسال در دستور کار مدیریت شهری قرار گرفته و بر این اساس، تدوین برنامه عملیاتی به‌عنوان نقشه راه اجرای مفاد برنامه در دستور کار قرار گرفت.
تفاوت اساسی برنامه سوم توسعه شهر تهران با برنامه‌های پیشین در نوع نگاه به موضوع برنامه‌ریزی و تغییر جهت از برنامه‌ریزی سازمانی به سمت برنامه‌ریزی شهری بود؛ در‌واقع این برنامه با تکیه بر مسائل کلیدی شهر و شهرداری تهران تهیه شده است که در قالب 7موضوع کلیدی «عدالت در دسترسی به زیرساخت‌ها و توسعه متوازن مناطق و محله‌ها»، «کاهش و رفع آلودگی هوا و آلودگی‌های محیط‌زیستی»، «ترافیک، عبور و مرور روان و توسعه شبکه حمل‌ونقل عمومی»، «ایمنی و تاب‌آوری شهر در برابر زمین‌لرزه و حوادث غیرمترقبه»، «صیانت و حفاظت از باغ‌ها و توسعه فضای سبز»، «حفاظت از بافت تاریخی شهر و ساماندهی سیما و منظر شهری» و «سلامت اجتماعی و سبک زندگی و بهداشت روان» احصا شده است. همچنین اولویت‌ها و مسائل کلیدی شهرداری تهران مشتمل بر 3محور اصلی «برقراری دسترسی عمومی شهروندان به اطلاعات در حوزه مدیریت شهری به‌منظور تحقق مشارکت شهروندان»، «مالیه شهری، سرمایه‌گذاری و کارآفرینی، منابع پایدار و کاهش هزینه‌های اداره شهر» و «هوشمندسازی، شفافیت، اصلاح و بهبود نظام مدیریت یکپارچه و هماهنگ شهر» بوده که مبنای تهیه سند عملیاتی برنامه سوم توسعه شهر تهران نیز قرار گرفته و در این سند به تفصیل به آنها پرداخته شده است.
بعد از تصویب احکام برنامه، مطابق با سرفصل‌های گفته‌شده، به‌منظور عملیاتی‌سازی برنامه سوم توسعه شهر تهران طی سالهای اجرای آن و بنا بر ماده94 احکام مصوب برنامه توسعه سوم، شهرداری تهران موظف بوده است تدوین سند برنامه مشتمل بر اقدامات و برنامه‌های اجرایی، شاخص‌های کمی و هدف‌گذاری‌های مرتبط در افق 5ساله با پیش‌بینی منابع و مصارف احتمالی و در قالب جدول منابع و مصارف، برنامه‌های راهبردی بخش، فرابخش، برنامه‌های موضوعات اولویت‌دار تا سطح عملیاتی و همچنین نحوه تامین و تجهیز منابع مورد نیاز شامل منابع فیزیکی، انسانی، فنی تکنولوژیکی و مالی مورد نیاز را به‌منظور تصویب به شورای اسلامی شهر تقدیم کند.
ارائه سند برنامه عملیاتی توسعه شهر تهران برایند منطقی فرایند ایجاد همافزایی و همکاری در نظام تصمیمگیری و اجرایی شهرداری تهران است که با محوریت معاونت برنامه‌ریزی و توسعه شهری و امور شورا و همکاری سایر نهادها و سازمان‌ها و معاونت‌های مربوطه در قالب 7 سند عملیاتی بخشی با محوریت ماموریت‌های اجتماعی- فرهنگی، معماری- شهرسازی، خدمات شهری و محیط‌زیست، مدیریت بحران و ایمنی، حمل‌ونقل و ترافیک، عمران و زیرساخت و هوشمندسازی و یک سند فرابخشی در زمینه ماموریت نظام مدیریت و حکمروایی شهری تهیه و تدوین شده است. این برنامه دارای افق زمانی میان‌مدت بوده و دوره زمانی برنامه سوم شهر تهران را دربرمیگیرد. به‌منظور تهیه برنامه‌های عملیاتی هفتگانه، چشمانداز طرح جامع تهران (1404) به‌عنوان سند بالادست برنامه سوم شهر تهران ملاک عمل قرار گرفته، اهداف کلان برنامه مبتنی بر مسائل کلیدی احصا‌شده شهر و شهرداری تهران تدوین شده، تحلیل جامعی از وضعیت موجود در حوزههای ماموریتی انجام شده و راهبردها و سیاستها و اقدامات اجرایی مرتبط تبیین شده است.
ویژگی دیگر برنامه سوم اتخاذ رویکرد همکارانه و مشارکتی به برنامه‌ریزی از پایین به بالا در تهیه و نگارش سطوح مختلف برنامه بوده است. براساس نگرش مشارکتی حاکم بر برنامه و مطابق با رویکرد شورای اسلامی شهر تهران، تدوین برنامه سوم شهر تهران در 3 سطح کلان (توسعه شهر تهران)، میانی (توسعه مناطق 22 گانه شهرداری تهران) و خرد (توسعه محلات) انجام شده است. تدوین برنامه در سطح مناطق و محلات امکان اخذ نظرات ذینفعان، ذیدخلان و مشارکت گروه‌های مختلف شهروندان را در برنامه سوم فراهم کرده و پیوستگی و همبستگی برنامه یکپارچه محلات و مناطق با برنامه سوم شهر تهران سبب افزایش کارایی برنامه سوم توسعه در سطح منطقه و محلات شده و رسیدن به اهداف مورد نظر برنامه را تسهیل کرده است.
تهران در افق 1402 می‌تواند «شهری برای همه» باشد، اگر مشارکت جدی دستگاه‌های اجرایی، مدیریت شهری و مردم در کنار یکدیگر، برای تحقق اهداف برنامه توسعه شهر تلاش کنند.