راه سخت کردستان برای حضور در بازار عراق

محمد توفیق مشیرپناهی|‌ سنندج- خبرنگار:


چندی پیش در ادامه تبادلات فرهنگی و کنگره مشاهیر کُرد در کردستان، هیاتی متشکل از مدیران اجرایی کشاورزی، دام‌پزشکی، کنترل کیفیت، گمرک، ارشاد و جوانان، برق و تعدادی از تجار و سرمایه‎گذاران و در راس آن «هه‎وال ابوبکر» استاندار سلیمانیه در استان حضور داشتند تا در نشست‎ها و بازدیدهایی از صنایع و مراکز تولیدی و ظرفیت‎های تجاری و گردشگری زمینه‎های لازم برای سرمایه‎گذاری و صادرات بیشتر فراهم شود. 

استاندار سلیمانیه در این سفر گفته بود: «با توجه به فراهم شدن شرایط لازم از جمله وجود آرامش و امنیت در ۲طرف مرزهای ایران و اقلیم عراق امیدواریم سرمایه‌گذاری‌ها و روابط تجاری افزایش یابد.» استاندار کردستان نیز معتقد است: «همه در استان کردستان بر این‌که تجارت خارجی از مهم‌ترین ظرفیت‌های منطقه به شمار می‌رود، اتفاق نظر دارند و تاکید مسئول و غیرمسئول بر ضرورت استفاده بهینه‌تر و بیشتر از این فرصت بالقوه است.» 
با وجود این، چالش‌های این حوزه همواره دغدغه فعالان عرصه تجارت خارجی بوده است، آنها درخواست‌ها و نظراتی برای بهبود وضعیت و رفع مشکلات و تنگناها دارند. 


اهمیت توسعه روابط تجاری با عراق 

یک کارشناس تجارت و دکترای اقتصاد در این زمینه اظهار می‎کند: چون هیچ کشوری از ابتدا تاکنون نتوانسته است همه نیازمندی‎ها و ضروریات خود را بدون داشتن روابط تجاری به نحو احسن برآورده کند، بنابراین ناگزیر به داشتن روابط تجاری با دیگر کشورهاست و این روابط تجاری بین کشورها که در آن کالا و خدمات در قالب صادرات و واردات عرضه و تقاضا می‌شود، تجارت خارجی نام دارد. «مصطفی باغبانیان» می‌افزاید: استان کردستان در حوزه تجارت خارجی با کشورهای همسایه بهترین شرایط را با کشور عراق و به‌ویژه منطقه اقلیم کردستان عراق به دلیل ظرفیت‌هایی چون 227 کیلومتر مرز مشترک، زبان و فرهنگ مشترک، وجود مرز بین‌المللی باشماق، مرز سیرانبند بانه، مرز سیف سقز و... می‌تواند داشته باشد. 

این کارشناس معتقد است: در این مرزها، هنوز واردات به طور رسمی انجام نمی‌شود و با توجه به وضعیت سیاسی‌ عراق با کاهش صادرات کالا و خدمات روبه‌رو شده‌ایم؛ چون تولیدات کل استان‌های کشور از مرزهای استان‌های مرزی صادر می‌شود، آنها نماینده و حافظ منافع کل کشور هستند و بنابراین بخش مهمی از روند مثبت تجارت خارجی آنان با شرایط مطلوب کل کشور گره خورده است. 
باغبانی تصریح می‌کند: بخش کوچکی از تجارت خارجی به صادرات کالاهای تولید داخل استان بازمی‌گردد و چون ظرفیت‌های کردستان شامل کشاورزی، معدن و گردشگری تاکنون بی‌استفاده مانده، نتوانسته‌اند سهم قابل توجهی از تجارت خارجی داشته باشند. 

وی ادامه می‌دهد: تجارت خارجی در استان ‌ متاثر از بوروکراسی است که در این حوزه غالب شده و رفع آن با برخی مقابله‌ها و مقاومت‌ها روبه‌رو است. من بر این باورم که این مقررات دست‌و‌پاگیر بعضا سلیقه‌ای و ساختگی، باید در راستای روان‌سازی تجارت خارجی برای همیشه برچیده و حذف شوند. همچنین با توجه به سفرهای اخیر هیات‎های تجاری اقلیم عراق می‎توان با برنامه‎ریزی حساب شده و لحاظ کردن همه مولفه‎های تجارت و سرمایه‎گذاری از این موقعیت به‎ وجود آمده استفاده بهینه کرد. به گفته این کارشناس و اقتصاددان، رویکرد دولت در مورد این وضعیت مثبت است و برای این منظور، شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی فرصت مناسبی است که باید بیشتر از آن استفاده شود. 


افزایش کیفیت برای رقابت ‌ 

نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی کردستان در این باره که چه زیرساخت‎هایی برای رونق این عرصه لازم است، اظهار می‌کند: مهم‌ترین رقیب ما در اقلیم کردستان، کشور ترکیه و تا حدودی تولیدات سوریه به شمار می‎رود و لازمه رقابت با کالا و خدمات این کشورها، کیفیت و قیمت تمام شده است که دولت وظیفه دارد با ایجاد زیرساخت‎ها، شرایطی را مهیا کند که بخش خصوصی بتواند کالای باکیفیت به بازار هدف به قیمت رقابتی صادر کند. از سوی دیگر، ضعف سیستم حمل‌و‌نقل و جاده‌های منتهی به مرزها، موجب شده تجارت فرامرزی استان با وضعیت مطلوب فاصله پیدا کند. 

«محمد هلاکو» می‌افزاید: مهم‌ترین کمبود در حوزه زیرساخت سخت‌افزاری، کریدورهای حمل‌و‌نقل است که باید برای این مساله تدبیری اندیشیده شود. 
وی کاهش بوروکراسی و اقدام بهتر سازمان‌ها و دستگاه‌های ذی‌ربط در امر تجارت، به‌ویژه سازمان‌های خدمات‌دهنده را که به طور مستقیم در عملکرد بخش تجارت خارجی تاثیرگذارند از دیگر موارد ضروری عنوان می‌کند. 

این فعال حوزه تجارت اظهار می‌کند: گمرک از جمله سازمان‌هایی است که نقش آن در بهبود تجارت خارجی به‌ویژه صادرات غیرقابل انکار است و باید طرح‌هایی به‌روز، برای تسریع، روان‌سازی و تسهیل تجارت از سوی این سازمان در راستای کاهش هزینه خدمات و به حداقل رساندن زمان عملیات گمرکی به اجرا درآید. 

هلاکو می‎افزاید: تاخیر در ترخیص و حمل بارهای شکستنی و فسادپذیر در مناطق مرزی اقلیم کردستان سبب بروز خسارات به بازرگانان ایرانی شده و مدت‎هاست این فعالان اقتصادی خواستار رسیدگی سریع به این مسائل هستند که اگر به‌زودی حل نشود ناچارند مسیر خود را به سمت مرزهای جنوبی تغییر دهند. وی اظهار می‎کند: یکی دیگر از مشکلات موجود نبود مرکز داوری برای رفع اختلافات و دعاوی تجار 2 طرف است که ما آمادگی خود را برای همکاری در زمینه تشکیل این مرکز اعلام می‌کنیم. 

تفاوت نرخ گمرک مناطق مرزی اقلیم کردستان

نایب رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی سنندج تفاوت نرخ گمرک مناطق مرزی اقلیم کردستان با سایر مناطق عراق را تهدیدی برای روند گسترش مبادلات مرزی با این منطقه عنوان و اظهار می‌کند: نرخ عوارض گمرکی در منطقه اقلیم کردستان چند برابر مناطق جنوبی عراق است و اگر چنین روندی ادامه یابد، تجار کردستانی ناچارند مناطق جنوبی را جایگزین مرز ایران با اقلیم کنند. 

هلاکو تقویت تفکر استراتژیک و نظام تدبیر در بافت اجرایی، اعمال رویه واردات و تخفیف سود بازرگانی و حقوق گمرکی مرز بین‎المللی باشماق همچون 14 گمرک 5 استان دیگر کشور، از سرگیری قوانین یارانه و مشوق‌های صادراتی، ایجاد سیستم بانکی و امکانات تهاتر ارز، رفع ابهام در خصوص مالیات بر صادرات و افزایش سقف تردد روادید تجار و فعالان اقتصادی به اقلیم کردستان و عراق و ایجاد مدیریت واحد در مرزها از عوامل گسترش و بهبود این حوزه هستند که در زمره زیرساخت‌ها به حساب می‌آیند.


مهم‌ترین موانع پیش روی توسعه صادرات از کردستان    

رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت کردستان مشکلات مربوط به صادرات استان را نبود مناطق ویژه و آزاد تجاری، نامناسب بودن زیرساخت‌های مرزی و جاده‌های منتهی به مرزهای تجاری کردستان، غالب بودن مراودات سنتی و عدم وجود شرکت‌های مشاوره‌ای، بازاریابی و مدیریت صادرات در استان، نبود آمار و اطلاعات مناسب در کل کشور، استرداد دیرهنگام مالیات بر ارزش افزوده کالاهای صادراتی، سختگیری‌های شرکت B.V و S.G.S، قوانین متغیر گمرکی کشورهای هدف و زیاد بودن تعرفه‌های گمرکی بر کالاهای ایرانی، نبود پشتیبانی‌های بانکی در تامین منابع مالی صادرکنندگان، فقدان کارایی صندوق‌های ضمانت صادرات، کمبود و ضعیف بودن رایزنان بازرگانی در بازارهای هدف عنوان می‌کند.  «محمد دره‌وزمی» با اشاره به ظرفیت‌های استان می‌گوید: در حوزه‌های مختلف صنایع، معادن، کشاورزی، فرش دستباف و گردشگری این استان می‌تواند نقش بسزایی در اقتصاد کشور ایفا کند.

وی می‌گوید: استان کردستان با 2 بازارچه و 3 گمرک، در 10 ماه گذشته (4 ماه سال جاری و 6 ماه سال 97) مجموعا 216 میلیون دلار صادرات از گمرکات استان و 300 میلیون دلار از سایر گمرکات داشته است.  دره‌وزمی تصریح می‌کند: در مقابل 516 میلیون دلار مجموع صادرات استان کردستان، 20 میلیون دلار واردات داشته‌ایم و در مدت یاد شده بالغ‌بر یک میلیارد و 975 میلیون دلار ترانزیت کالا صورت گرفته است.  

وی می‌افزاید: در 10 ماه گذشته جمعا 2 میلیارد و 511 میلیون دلار مبادلات مرزی استان کردستان داشته‌ایم که نسبت به مدت مشابه سال قبل 24 درصد کاهش را نشان می‌دهد.  دره‌وزمی اقلام عمده صادرات استان را انواع تراکتور، برخی قطعات صنعتی، انواع بستنی، گوجه‌فرنگی، تخم‌مرغ، مواد پروتئینی، کیسه خون و انواع سبزیجات و کاهو و... عنوان می‎کند و می‎گوید: بازارهای عمده صادراتی این استان عراق، افغانستان، سودان، امارات متحده عربی و هلند بوده که 93 درصد سهم صادرات به کشور عراق است، 7/2 درصد سهم افغانستان و بقیه هم سهم دیگر کشورهاست.