چراغ سبز عمان به حضور در چابهار

توسعه سواحل مکران و بندر شهید بهشتی چابهار، از پیش از انقلاب یک امر لازم برشمرده شده است اما در چند دهه اخیر به‌صورت ویژه در برنامه‌های بالادستی ایران مورد توجه جدی قرار گرفته و ورود هندی‌ها به طرح توسعه بندر چابهار، وارد فاز اجرایی شده است. حالا در شرایطی که بحث برای تبدیل چابهار به منطقه آزاد تجاری داغ شده و زمینه‌سازی برای جذب سرمایه‌گذاران خارجی نیز در دستور کار قرار گرفته، عمانی‌ها برای حضور در این منطقه چراغ سبز نشان داده و اعلام آمادگی کرده‌اند.

به گزارش همشهری، در جریان سفر رضا رحمانی، وزیر صنعت، معدن و تجارت کشورمان به عمان، احمد بن محمد الفطیسی، وزیر حمل‌ونقل و ارتباطات عمان، ضمن دعوت از سرمایه‌گذاران ایرانی برای شرکت در مناقصه‌های زیرساختی این کشور، برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه‌ای چابهار اعلام آمادگی کرد؛ کاری که به‌واسطه قرابت فرهنگی - سیاسی ایران و عمان و روابط دوستانه و مبتنی بر احترام متقابل 2کشور می‌تواند در ابعاد بزرگی محقق شود، البته مشروط به اینکه ایران قادر باشد زمینه لازم برای حضور سرمایه‌گذاران عمانی را فراهم کند.

روی خوش توسعه به پس‌کرانه چابهار
بندر شهید بهشتی چابهار، به‌عنوان تنها بندر اقیانوسی ایران که به دروازه ملل شهره شده، قرار است محور توسعه مناسبات اقتصادی هند با افغانستان، آسیای میانه و روسیه از مسیر ایران باشد و بر همین اساس هندی‌ها در چند سال گذشته پس از امضای توافقنامه‌هایی با دولت جمهوری اسلامی ایران و با همراهی جمهوری اسلامی افغانستان و با تعهد سرمایه‌گذاری 500میلیون دلاری پای‌کار آمده‌اند تا مثل چین که در گوادر پاکستان یک پایگاه لجستیکی تمام‌عیار می‌سازد، در توسعه بندر چابهار شریک شوند. در جریان این همکاری‌ها فاز نخست بندر شهید بهشتی چابهار به بهره‌برداری رسیده و یک اپراتور هندی به‌مدت 10سال بهره‌برداری از آن را به‌عهده گرفته است.

در این وضعیت باوجوداینکه هنوز فازهای بعدی توسعه بندر چابهار آغاز نشده، ظرفیت فاز فعلی نیز مورد استفاده قرار نمی‌گیرد چراکه در پس‌کرانه این بندر، زیرساخت‌های لازم اعم از شبکه ریلی و تأسیسات موردنیاز بندر ایجاد نشده و شاید همین مسئله یکی از دلایلی باشد که دهلی درنظر دارد بودجه روند توسعه بندر چابهار را از سالانه حدود ۲۲ میلیون دلار به 6.5میلیون دلار در سال‌های ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ کاهش دهد؛ مسئله‌ای که با ابراز نگرانی دولت افغانستان مواجه شده و حساب‌وکتاب این کشور برای استفاده بازرگانی از بندر شهید بهشتی چابهار را به هم ریخته است. در این شرایط، هنوز تصمیمات دولت ایران برای توسعه پس‌کرانه چابهار و اجرایی کردن طرح توسعه سواحل مکران نهایی نشده که یکی از دلایل آن می‌تواند تنگنای منابع در شرایط جنگ اقتصادی باشد.

نیاز چابهار به سرمایه عمانی‌ها
جذب سرمایه‌گذار خارجی برای توسعه بندر شهید بهشتی چابهار و سواحل مکران یکی از نخستین راهکارهای اجرای برنامه‌هایی است که برای پیشرفت این مناطق درنظر گرفته شده است؛ همانگونه که فاز نخست بندر چابهار نیز با ورود پیمانکار ایرانی و جذب سرمایه هندی‌ها به بهره‌برداری رسید. البته این در حالی است که ایران در شرایط جنگ اقتصادی به سر می‌برد و جدای از اینکه ازنظر سرمایه‌گذار خارجی، امنیت سرمایه‌گذاری در چابهار اما و اگرهایی دارد، مشکلات مربوط به تحریم بانکی و نقل‌وانتقال پول نیز سد دیگری برای جذب سرمایه خارجی ایجاد کرده است. در این وضعیت همکاری ایران با کشورهایی نظیر چین، هند و خصوصاً عمان که روابط دوستانه‌ای دارند می‌تواند راهی برای برون‌رفت از توقف در توسعه سواحل مکران و چابهار باشد اما این راه به این شرط کارایی دارد که طرف ایرانی نیز عزم راسخی برای توسعه این مناطق نشان دهد. بررسی‌ها نشان می‌دهد بخش قابل‌توجهی از تجارت دریایی ایران وابسته به بندر جبل‌علی امارات است و باوجود افتتاح فاز نخست بندر شهید بهشتی چابهار، فقط بخش کمی از بار ترافیکی واردات دریایی کشور آن‌هم در یکی، دو‌ماه اخیر به این بندر شیفت شده است. اگر ایران بخواهد سرمایه‌گذارانی از عمان یا سایر کشورها را به سواحل مکران بکشاند، ابتدا باید سودآوری سرمایه‌گذاری آنها در این مناطق را اثبات کند وگرنه به‌صرف اینکه این مناطق دارای ظرفیت بالای توسعه‌ای هستند، هیچ سرمایه‌گذاری حاضر به مشارکت در توسعه آنها نمی‌شود.

همچنان که هند نیز بیش از آنکه به‌دنبال استفاده از ظرفیت‌های اقتصادی خود بندر چابهار باشد، به‌دنبال حفظ بازار افغانستان و راه یافتن به بازار کشورهای آسیای میانه است و اگر مثل چین، راهی جز مسیر ایران در دسترس داشت، به‌احتمال‌زیاد قید حضور در طرح توسعه بندر چابهار را می‌زد. همچنان که چین، باوجود دوستی اقتصادی و سیاسی با ایران، ترجیح داده است از مسیر همسایگان شمالی ایران و حتی در مشارکت با روسیه برای ساخت 2هزار کیلومتر مسیر جاده‌ای جدید، راه‌های تازه‌ای برای حضور در بازار شرق اروپا پیدا کند.

از حرف تا عمل عمانی‌ها در توسعه کریدور شمال – جنوب
در سفر اخیر وزیر صنعت کشورمان به کشور عمان، وزیر حمل‌ونقل و ارتباطات عمان برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه‌ای چابهار اعلام آمادگی کرد. به گزارش وزارت صنعت، رضا رحمانی در دیدار با احمد بن محمد الفطیسی با اشاره به روابط برادرانه و نزدیکی جغرافیایی 2کشور ایران و عمان، بر ضرورت تقویت و تحکیم همکاری‌های حمل‌ونقلی و زیرساختی و ارائه تسهیلات در جهت توسعه حجم روابط 2کشور تأکید کرد. او یکی از محورهای اصلی توسعه مناسبات 2کشور را فعال‌سازی موافقتنامه عشق‌آباد و همکاری عمان در کریدور شمال-جنوب دانست که با هدف استفاده از ظرفیت‌های بندری و ریلی 2کشور و دستیابی به بازار آسیای میانه باید مدنظر قرار گیرد. رحمانی با اشاره به ظرفیت‌های چابهار و بندرعباس به‌دلیل پیوند عاطفی و تاریخی مردمان این بنادر با عمان گفت: گسترش روابط با همسایگان جایگاه ویژه‌ای در سیاست عالی جمهوری اسلامی ایران دارد و ما به یک رابطه راهبردی و برد- برد فکر می‌کنیم. در این دیدار وزیر حمل‌ونقل و ارتباطات عمان نیز با استقبال از گسترش مناسبات با جمهوری اسلامی ایران، به امکانات زیرساختی عمان در حوزه‌های حمل‌ونقل هوایی و دریایی اشاره کرد و افزود: هم‌اکنون خطوط هوایی مختلفی میان ایران و عمان برقرار است و باید در حوزه دریایی نیز فعالان تجاری 2کشور فعالیت بیشتری داشته باشند. او همچنین ضمن دعوت از سرمایه‌گذاران ایرانی برای شرکت در مناقصه‌های زیرساختی عمان، آمادگی این کشور برای سرمایه‌گذاری در طرح‌های توسعه‌ای چابهار را اعلام کرد.