حبس سیاست پشت شیشه‌های موزه
کدام موزه‌های ایران موضوع سیاسی دارند؟
نورا عباسی
سیاست از روزگار پادشاهی و سلسله‌های تاریخی گرفته تا همین دوران معاصر، رد خود را بر زندگی روزمره مردم به جای گذاشته است. همین جایگاه سیاست دلیل کافی‌است تا در هنگامه مرور تاریخ، صندلی خاصی برای سیاست نشان کرد و با برپایی موزه آنچه بر سیاست گذشته را به مردم این روزگار یادآور شد.
بازار تبریز از سال‌های دور خانه‌ای را در همسایگی خود جای داده است؛ خانه‌ای که تا پیش از به توپ بستن مجلس در روزهای پر التهاب سال۱۲۸۷ تنها به نام خانه تاجر معروف و روشنفکر تبریز یعنی حاج مهدی کوزه‌کنانی شناخته می‌شد. در آن سال‌ها دغدغه‌ای به‌نام مشروطه، حلقه وصل بزرگان آذربایجان شد و دست زمانه خانه حاج کوزه‌کنانی را به مأمنی برای مشروطه‌خواهان تبدیل کرد تا آجر به آجر خانه مشروطه خاطرات بسیاری را از همنشینی‌های مشروطه‌خواهان بزرگی چون ستارخان، باقرخان، ثقه‌الاسلام تبریزی و... در حافظه خود حفظ کند.
سال‌ها نام نخستین موزه مدرن ایران را با خود یدک می‌کشید و در دوران محمدرضاپهلوی به محلی برای بازداشت و شکنجه زندانیان سیاسی تبدیل شد. 22سال پس از انقلاب یعنی در سال1381 این زندان سیاسی به موزه عبرت تبدیل شد. در موزه عبرت تلاش شده با ایجاد مجسمه‌های مومی و بازسازی وضعیت زندان در دوران پهلوی در چند بخش محل ملاقات زندانیان، اتاق شکنجه و اتاق زیر هشت (اتاق شوک برقی)، وضعیت زندانیان سیاسی در دوران پیش از انقلاب به مراجعان نشان داده شود.
حاج‌آقا نورالله نجفی اصفهانی، عالم و مبارز سیاسی در سال‌های پادشاهی محمدعلی شاه قاجار و اتفاقات مشروطه‌خواهی، به‌عنوان یک ضلع مبارزات در اصفهان شناخته می‌شد.
خانه او به رسم روزگار قدیم شهر اصفهان در جوار میدان نقش جهان با معماری قجری بنا و در سال‌های سکونت صاحبخانه به محلی برای تصمیمات سیاسی و اقدامات لازم برای حمایت از مشروطه تبدیل شد.
شهر تبریز در دوره قاجار با محل زندگی ولیعهدهای این سلسله گره خورده بود و همین نقطه مشترک کافی است تا این شهر را راوی روزگار قجری بدانیم. از میان تمام کوچه‌های این شهر، محله ششگلان که در گذشته به محله عیان‌نشین تبریز معروف بود، این روزها میزبان خانه‌های قدیمی همچون خانه امیر‌نظام گروسی -استاندار تبریز در دوران قاجار- است. این خانه قدیمی از سال85 به گنجینه‌ای برای نمایش میراث قاجار در شهر تبریز تبدیل شد.
آنچه امروز به‌عنوان موزه قصر درهایش را به روی مردم تهران می‌گشاید از سال1308 تا 1383 در قد و قامت زندان هولناک قدرت‌نمایی می‌کرد. زندان قصر از زمان ایجاد تا دوران پس از انقلاب، خاطره مشترک زندانیان سیاسی بود و به همین دلیل وقتی در اواسط دهه80 تصمیم به تخریب آن گرفته شد، همین‌خـاطرات، مشترک سیاسی، مانع تخریب گشت. سرانجام این زندان تاریخی-سیاسی در سال91 به‌عنوان باغ موزه زندگی خود را از سرگرفت.
