نگاه شهر به زنان تغییر می‌کند

طاهره جورکش- محمدکریم آسایش/ خبر‌نگار
حضور 6عضو زن در شورای شهر تهران، انتصاب 2زن به سمت شهردار منطقه و انتصاب یک زن به سمت معاونت برنامه‌ریزی شهرداری تهران، می‌توانست امیدبخش تحولاتی برای زنان در دوره جدید مدیریت شهری تهران باشد اما این تحولات چندان محسوس نبود؛ به‌نحوی که الهام فخاری، رئیس کمیته اجتماعی شورای شهر تهران چندی پیش طی تذکری به شهرداری تهران نسبت به کندی عملکرد شهرداری در حوزه زنان انتقاد کرد؛ تذکری که با توجه افشانی، شهردار وقت تهران مواجه شد و سپس توسط شهردار جدید تهران یعنی پیروز حناچی پاسخ داده شد.

پیروز حناچی اما در پاسخ، محورهای برنامه شهرداری تهران را در حوزه زنان برشمرد که شامل ارتقای سطح اعتماد عمومی و مشارکت شهروندی، گفتمان‌سازی‌ در حوزه زنان، ایجاد تحرک، شادی و نشاط اجتماعی، ارتقای امنیت اجتماعی و زیست‌پذیری شهر، فعال‌سازی‌ زنان به‌عنوان کنشگران مدیریت شهری، توسعه زیرساخت‌های حوزه زنان، زنان و شهر هوشمند و توسعه حوزه مهارت‌آموزی و توانمندسازی زنان، تلاش برای ارتقای جایگاه مدیریتی زنان در شهرداری تهران از طریق تخصیص 30درصد از پست‌های مدیریتی به بانوان و نیز  عدم اعمال نگاه جنسیتی در برنامه سوم می‌شود. برای بررسی مطالبات زنان از شورا و شهرداری و ارزیابی عملکرد مدیریت شهری تهران از این منظر، سراغ 10 نفر از فعالان حوزه زنان در قسمت‌های مختلف اجتماعی و شهری رفتیم تا بتوانیم از طریق این مقایسه، وضعیت مدیریت شهری تهران را در حوزه زنان سنجش کنیم.

  فاطمه دانشور (رئیس کمیته اجتماعی شورای چهارم شهر تهران)
نه‌تنها پیشرفت نداشیم پسرفت هم داشته‎ایم
اقدامات و عملکرد شهرداری در دوره جدید در حوزه زنان محدودتر شده که از مصادیق آن می‌توان به ادغام ستاد زنان سرپرست خانوار در معاونت امور بانوان اشاره کرد که موجب شد اقداماتی چون خانه‌های کوثر و کمیته وام به زنان سرپرست خانوار تضعیف شود. دیگر مصداق این موضوع فراموشی طرح اتاق مادر و کودک در مترو و مصداق دیگر نیز عدم‌بهره‌برداری مراکز بهاران بود. البته از نظر اینکه در این دوره شاهد انتصاب چند زن به‌عنوان شهردار بوده‎‎ایم می‌توان گفت قدمی رو به جلو برداشته‎ایم. زنان نباید شهروند درجه 2محسوب شوند؛ به‌دلیل اینکه در خودروها و وسایل نقلیه عمومی کوچک‌ترین فضاها به زنان داده شده و در معابر عمومی فضاهای درجه 2 برای  زنان در نظر گرفته می‌شود.

  لیلا ارشد (بنیانگذار و مدیر خانه خورشید)
نگاه از بالا به پایین شهرداری مشکل‌زاست
مشکل شهرداری و شورا عدم‌مشارکت با سازمان‌های جامعه مدنی است. مشکل دوم در عدم‌ثبات مدیریتی و عدم‌تخصص است. شهرداری برای برنامه‌ها باید محله‌ای و منطقه‌ای فکر و برنامه‌ریزی کند. باید با شهروندان فعال و شورایاری‌ها در هر محله جلسه بگذارد و نظر آنها را بخواهد. امروزه دیگر نمی‎شود یک برنامه مشترک برای تمامی محلات داشت و باید برای هر محله برنامه‌ای خاص با توجه به ویژگی‌های همان محله درنظر گرفت و در نهایت نهادها باید با هم همکاری داشته باشند.

  غنچه قوامی (سردبیر دیده‎بان آزار)
در کشو پایگاه اطلاعاتی جامعی نداریم
از زمانی که با گروه دیده‌بان آزار در زمینه آزار جنسی در فضای عمومی شروع به‌کار کردیم، سعی داشتیم علاوه بر فعالیت در سطح جامعه و گفت‌وگو با مردم و فرهنگ‎سازی، موضوع را از طریق نهادهای مربوطه مانند شورای شهر و شهرداری هم پیگیری کنیم. می‌توان گفت وضعیت به‌شدت ناامیدکننده بوده و اقدامات این نهادها محدود به موارد معدود تبلیغاتی شده است. ما حتی امکان برگزاری کلاس در سرای محله‌ها را هم پیدا نکردیم. در ایران دولت و شهرداری آزار جنسی زنان در فضای عمومی را به‌عنوان مسئله‌ای عمومی به رسمیت نمی‌شناسند و تا به امروز از منظر آموزش و فرهنگسازی به این موضوع پرداخته نشده است. ما در سطح شهر با مکان‌هایی مواجه هستیم که نه تاریک هستند و نه خلوت و فرسوده، بلکه همین تردد و شلوغی بستری را برای آزار جنسی زنان فراهم می‌کند.

  آذر تشکر (جامعه‌شناس و فعال شهری)
بودجه‌های تشریفاتی برای زنان
بودجه‎ تخصیص‎یافته برای زنان صرفا تشریفاتی و در حد تعارف است که فقط اسم زنان در آن به چشم می‎خورد. انتقادی که به شهرداری وارد است این است که بودجه‌ها برحسب یک ابهام سهمیه‎بندی می‌شود.
زیست غیررسمی زنان در شهر تهران یک واقعیت است. زن‎هایی داریم که به‌خاطر جای خواب کار می‎کنند؛ یعنی حاضرند در تولیدی 8 ساعت کار کنند تا  شب بتوانند همانجا بخوابند. پیشنهادم این است که ابتدا باید به مدیریت زنان در شهر و بعد از آن به مشارکت زنان در سطوح خیلی پایین محلی توجه شود.

  زارا امجدیان (فعال‎زنان، پژوهشگر)
پروژه‌های خوب  و اجرای بد
شورا و شهرداری در حوزه زنان خیلی نا‎امیدکننده عمل کردند. شهرداری خیلی از کارها را انجام می‌دهد که بهتر است بگوییم یکسری از کارها را انجام ندهد؛ زیرا بعضی اوقات آسیب وجود ندارد، ولی شهرداری آسیب را به‎ وجود می‎آورد. سرای محله‎ها که می‎توانستند بستر تغییرات و اتفاقات خوب باشند، اصلا نتوانستند موفق عمل کنند و کلاس‎هایی که برگزار می‌شود اصلا مورد نیاز مردم آن محله نیست و بدتر از آن اینکه روی مربیان و مدرسین نظارتی نمی‌شود و باعث می‌شود افراد نه‌تنها مشکلاتشان حل نشود، بلکه دوچندان هم شود و بیشتر از اینکه نگاه کیفی باشد، کمی‎ است. البته به‌تازگی رویکرد شهرداری از خانواده‌محوری به سمت توانمندسازی زنان حرکت کرده که اگر به درستی انجام شود، مثبت است.

  میترا عظیمی (عضو هیأت علمی دانشگاه علامه)
مناسب‌سازی فضا برای گروه‌های آسیب‌پذیر
گروه‌های حساس و آسیب‎پذیر در شهر وجود دارند اما سیستم شهری ما نیازهای این گروه‌ها را تامین نمی‌کند و شهر براساس معیارهای دوستدار زنان طراحی نمی‌شود و از آنجایی که در بحث ایمنی و امنیت زنان در شهر، ضعیف عمل کردیم سرزندگی شهری را هم به‌وجود نیاوردیم. باید حساس‎ترین گروه‌ها را هدف برنامه‎ریزی قرار داده و معیارهای مناسب برای گروه‌های حساس در فضاهای شهری را سرلوحه قرار دهیم. پیشنهادم این است که برحسب میزان آسیب‎پذیری، محله‌ها را دسته‎بندی کنیم و برای هر محله  برنامه‎ریزی کنیم.

  طراوت مظفریان (مسئول خانه ایرانی مادران لب خط جمعیت امام علی)
امنیت بانوان  در گرو امنیت محله‌
در مورد آسیب‎هایی که زنان حاشیه‌نشین شهر با آن درگیرند، باید یک نگاه جامعه‎گرایانه در سطح کلان و یک نگاه انسان‎شناسانه با توجه به روایت‌های خرد از زندگی‌شان داشته باشیم و با توجه به این دو نگاه مسائل و مشکلات را تحلیل کنیم. زنانی که در حاشیه زندگی می‎کنند به‌شدت با نداشتن بهداشت محیط فضای شهری روبه‎رو هستند. تا زمانی که امنیت زنان فراهم نشود بستری برای فراغت آنها فراهم نمی‎شود. مسئله مهم دیگر، آموزش حضور در شهر و حقوق شهروندی است که زنان و مردان هر دو باید آن را فراگیرند.

  فاطمه گلابی (مدیر محله خانی‎آبادنو جنوبی)
تشکیل کمیته تخصصی زنان
در حوزه مدیریت شهرداری و سرای محلات، زنان هرقدر هم کار فرهنگی و اجتماعی انجام دهند خیلی دیده نمی‎شوند. در قدم اول باید نیازسنجی شود، برنامه‌های ابلاغی از سوی شهرداری از مناطق یک تا 22 یکی است؛ درحالی‌که محله برخوردار با محله نابرخوردار فرق دارد و باید فرهنگ‎سازی عمیقی انجام شود. پیشنهادی که دارم این است که شهرداری برای هر محله کمیته تخصصی زنان تشکیل دهد؛ کمیته‎ای که در زمینه اجتماعی، روانشناسی، فرهنگی و... فعالیت کرده و با توجه به نیاز زنان از کارشناسان متخصص و دارای مهارت استفاده کند.

  شهر دسترس‌پذیر، شهری برای همگان
زینب صادقی (عضو هیأت مدیره حق بر شهر باهمستان): وقتی درباره مناسب‎سازی صحبت می‌شود تمرکز فقط روی معلولان نیست، امروزه بحث روز دنیا طراحی همه شمول است. منظور این است که شهری دسترس‎پذیر است که برای همه دسترس‎پذیر باشد و کودکان، سالمندان، معلولان و زنان به‌راحتی در شهر حضور یابند. طراحی شهری نباید گروهی از افراد را حذف کند و همه افراد در جامعه باید در شهر حضور و مشارکت داشته باشند. شهر تهران عابران پیاده را حذف کرده و زندگی اجتماعی در شهر جاری نیست و افراد را به فضای خصوصی و شخصی سوق می‎دهد. پیشنهاد من برای شهرداری این است که اولویت را روی زنجیره حرکت در شهر برای پیاده و معلولان بگذارد.

  توجه به زنان رانده شده از شهر
طاهره فاضلی (عضو مجمع حق بر شهر باهمستان) : نگاه شهرداری در حوزه زنان نگاه تقلیل‎گرایانه است. وقتی از زنان صحبت می‎کنیم منظورمان کدام زنان است؟ اینکه همه گروه‎های زنان را تحت یک عنوان مطرح کنیم نشان می‎دهد که چقدر نیازهای آنها را نادیده گرفته‎ایم که تحت پوشش یک واژه بسیاری از مسائل را حذف و به یکسری مسائل و مشکلات مشترک برای همه زنان رسیده‎ایم. درصورتی‌که ذیل واژه زنان، ما زنان سرپرست خانوار، زنان خوداشتغال باردار و... را داریم. این مهم است که در برنامه‌های توسعه و شهر همه این گروه‎ها دیده شوند و صدای تک‎تک آنها شنیده شود و گروهی نباید حذف شود. مسئله قابل اهمیتی که وجود دارد این است که باید بودجه‌ای برای مشارکت زنان به حاشیه رانده شده تعلق بگیرد.


زنان؛ پیشتاز اداره شهرها

حامد فوقانی/ خبرنگار
بررسی‌ها نشان می‌دهد ورود بانوان به عرصه مدیریت شهری در دنیا افزایش یافته و تلاش می‌شود تا طی سال‌های آینده پست‌های مدیریتی بیشتری در شهرداری‌ها و شوراهای شهر به زنان اختصاص داده شود. آمارهای ابتدای سال 2018 نشان می‌دهد که 10درصد از سکان اداره کلانشهرهای معروف جهان در دست زنان بوده و با نزدیک شدن به پایان سال کم‌کم این آمار افزایش یافته است. با این حال میزان زنانی که در کل دنیا شهردار هستند رضایت‌بخش نیست چراکه طبق آنچه 2 سایت citymayor و worldmayor اعلام کرده‌اند هم‌اکنون سهم بانوان از شهردارهای کلانشهرها کمی بیش از 20درصد است. در این میان، سایت worldmayor فهرستی از زنان شهردار را معرفی کرده و قرار است با داوری کارشناسان و نظرسنجی شهروندان، شهرداران زن برتر مشخص شوند. این فهرست شامل 27 نفر است و 4 زن از شهرهای آمریکای شمالی، 2 زن از آمریکای جنوبی، 15 زن از اروپا، 4 زن از آسیا، یک‌ نفر از استرالیا و اقیانوسیه و یک ‌زن از قاره آفریقا در آن حضور دارند. طبق زمانبندی صورت گرفته، رأی‌گیری تا اواسط‌ ماه فوریه ادامه دارد و نتیجه نهایی در 12 فوریه 2019 (23 بهمن 97) مشخص می‌شود.

براساس تحلیل سایت جهانی شهرداران، در بسیاری از شهرهای با شهرداران زن، موفقیت‌های چشمگیری حاصل شده که یکی از آْنها، مربوط به حوزه‌های فرهنگی- اجتماعی بوده تا جایی که در کاهش آسیب‌های اجتماعی و افزایش نشاط و برگزاری برنامه‌های شاد فرهنگی زنان عملکرد بهتری داشته‌اند. در رتبه‌های نخست فهرست مدیران شهری زن، به غیر از ژاپن، نام کمتر شهری از کشورهای آسیایی دیده می‌شود. حال اگرچه در ایران دوره جدید و پنجم مدیریت شهرها نشان می‌دهد که بهره از ظرفیت بانوان بیشتر از گذشته شده، ولی به گفته کارشناسان، هنوز جا برای افزایش حضور زنان وجود دارد و جامعه بانوان نیز چنین خواسته‌ای دارند. در جریان بررسی لایحه برنامه 5 ساله سوم توسعه شهر تهران، اعضای شورا، رأی به ماده 76 دادند که براساس آن قرار شد 30درصد از پست‌های مدیریتی به زنان شاغل در شهرداری تا پایان برنامه اختصاص یابد. این در حالی است که طبق ادعای سایت Worldmayor باید تا سال 2025 دست‌کم 30درصد شهرداران شهرهای جهان، زن باشند.