پاکت‌های دوست‌داشتنی روزگار سپری شده

خدیجه نوروزی

پست در ایران قدمتی دیرینه دارد و مزایایی چون صرفه‌جویی در مصرف انرژی، کاهش آلودگی محیط‌زیست، کاهش تراکم ترافیک و کاهش هزینه و خسارت‌های مالی و جانی و بهبود اقتصاد جامعه موجب شد تا این تکنولوژی روزبه‌روز بیشتر با زندگی مردم عجین شود و به مرور توسعه یابد. در ابتدای دهه 70که هنوز خدمات آنلاین و سرویس‌های اینترنتی وجود نداشت پست نقش مهمی در ارتباطات شخصی، مراسلات اداری و تجاری به‌عهده داشت اما امکانات تناسبی با نیازها نداشت؛ گرچه باتوجه به این نقش اداره پست تلاش داشت با گسترش و تنوع‌بخشی به خدمات خود، هم مکاتبات را تسریع و تسهیل کند و هم سفرهای غیرضروری شهری و بین‌شهری را کاهش دهد. به‌همین علت تلاش می‌شد تا تفکر محدود نامه‌رسانی را که در اذهان عمومی، به جای خدمات و سرویس‌های متعدد و متنوع پست (مانند سرویس دریافت از مقر فرستنده که مردم از آن اطلاع دقیقی نداشتند)، تغییر داده شود. طبق آمار با حذف یک سفر از هر 10سفر در تهران، سالانه چیزی در حدود 30میلیارد کیلووات انرژی صرفه‌جویی حاصل می‌شد؛ چرا که 90هزار نقطه پستی در سال71 با ارائه بیش از 43مورد خدمات در سطح کشور ظرفیت مطلوبی به‌حساب می‌آمد. در این سال قراردادهایی نیز با شرکت‌های دولتی بسته شد که طی آن برخی خدمات را به‌عهده بگیرد که برخی جنبه سراسری داشتند مانند قبول وجوه ودیعه و مدارک مربوط به متقاضیان تلفن، با هماهنگی شرکت مخابرات.

خود پستچی بودن

سال71 از 6میلیارد محموله‌ای که در کشور جابه‌جا می‌شد تنها نیم میلیون آن از طریق شبکه پستی حمل‌ونقل می‌شد و بقیه توسط خود مردم و با هزینه بالا و صرف وقت زیاد جابه‌جا می‌شد که همان پدیده «خودپستچی‌بودن» محسوب می‌شد. طبق آمار سال71 برای هر نفر 8مرسوله از طریق پست جابه‌جا می‌شد. این در حالی بود که در برخی از کشورها مانند عربستان، ترکیه، هند، مصر و پاکستان با تفاوتی فاحش از مرز 650مرسوله هم گذشته بودند.در واقع وجود یا عدم‌وجود دفتر پست در منطقه، نزدیک یا دور بودن آن به افراد، شلوغی باجه‌ها، انجام تشریفات اداری وقت‌گیر و معطل شدن، پذیرش یا عدم‌پذیرش مرسوله از سوی پست، نحوه برخورد ماموران، نرخ خدماتی که ارائه می‌شد، میزان اعتماد به سالم رسیدن مرسوله و... از عواملی بودند که در مراجعه مردم به پست دخیل بودند. بسیاری از افراد مراجعه مستقیم به ثبت‌احوال را مؤثرتر از قرار گرفتن طولانی مدت در صف‌های طویل مراکز پستی می‌دانستند. در چنین ازدحامی هر کارمند پست به‌طور میانگین در کل کشور سالانه باید پاسخگوی 3985 مراجعه‌کننده می‌بود که نشان از حجم سنگین کار داشت؛ چرا که در هر 431کیلومتر یک دفتر پستی مستقر بود. تنها یک‌سوم روستاها پست داشتند و انبوهی از آنها فاقد دسترسی مستقیمی بودند و همین عامل موجب می‌شد تا مرسولات به‌صورت سنتی آن‌قدر دست به‌دست شوند تا به مقصد نهایی برسند. گاهی اوقات نیز مرسولات مردم به آدرس‌های اشتباهی می‌رفت و برایشان دردسرساز می‌شد. همچنین مرسولاتی که از خارج وارد می‌شد مدت‌ها در راه می‌ماند و خیلی دیر به‌دست افراد می‌رسید و در برخی موارد حق امانت به جای آورده نمی‌شد. تمام این عوامل موجب می‌شد تا پست فرسنگ‌ها از مطلوب واقعی دور باشد.

درخواست مردم

مردم در این سال‌ها خواهان ارائه خدمات مربوط به کارهای دادگستری بودند تا مجبور نباشند وقت و انرژی زیادی را در راهروها و سالن‌های دادسرا تلف کنند. همچنین فعال کردن خدمات امور‌پستی در حوزه شهرداری‌ها که مردم مراجعات مکرری به آن داشتند نیز از مطالبات مردم در سال 71بود. مهم‌ترین رویداد سال71 در این بخش دوبرابر شدن هزینه‌های پستی بود. با وجود اینکه مبالغ زیادی از مردم گرفته می‌شد اما روابط عمومی پست وزارت پست، تلفن و تلگراف هرگونه افزایش را در خدمات پستی طی سال71 تکذیب می‌کرد.