فناوری
کارآگاهان در جستوجوی عامل# بو
قرار است امروز گزارشی علمی تحقیقاتی درباره عامل بوی بدی که در تهران و به‌گفته برخی شهرهای دیگر استشمام شده منتشر شود؛ اما به گفته کارشناسان، ایران برخلاف کشورهای دیگر شبکه سنسورهای پیوسته شناسایی ترکیبات بو را در اختیار ندارد
اشکان خسروپور/ خبرنگار
بوی بد تهران که گفته شده علاوه بر پایتخت در بعضی شهرهای جدید هم استشمام شده، مدتی به یک هشتگ در میان کاربران مجازی تبدیل شد. بینی‌ها به‌کار افتاد و چشم‌ها به شبکه‌های اجتماعی دوخته شد تا مشخص شود، «بوی مشکوک» در کجا بیشتر حس شده، منبع زمینی دارد یا از آسمان بیرون آمده و در یک کلام از کجاست. در این میان، گمانه‌زنی‌هایی هم درباره منشأ آن مطرح شده اما کارشناسان در گفت‌وگو با همشهری تأکید کرده‌اند تا زمانی که گزارش کارشناسی ارائه نشود، نمی‌توان دراین‌باره نظر قطعی ارائه داد. دراین میان اما، شیوه شناسایی منشأ «بوی بد تهران» در میان بسیاری از کارشناسان مایه شگفتی است. چون گفته شده، به‌جای شبکه‌های به‌هم‌پیوسته حسگرهای بو یا دستگاه‌های مجهز، کارشناسان به‌صورت حضوری در محل‌هایی که احتمال داده می‌شد، منشأ بو باشد، حاضر می‌شدند. در عین حال، بررسی‌های همشهری نشان می‌دهد درباره میزان دقت و توانایی دستگاه‌های آنها اختلاف‌نظرهای جدی وجود دارد.
گمانه‌زنی‌ها درباره منشأ بو
درباره منشأ بوی بد تهران چندین گمانه‌زنی مطرح شده که البته هیچ‌کدام‌شان هنوز رد یا تأیید نشده‌اند. یکی از احتمالات، به فاضلاب ساختمان پلاسکو برمی‌گردد که گفته شده بعد از مدتی نیز رفع شده است. برخی آن را به زلزله قریب‌الوقوع تهران مرتبط می‌دانند و می‌گویند این بوی غیرعادی پیش‌خبر یک اتفاق بزرگ خواهد بود. گمانه‌زنی بعدی، چنین بویی را ناشی از عملیات بارورسازی ابرها می‌دانند که باعث بارش بیشتر در سطح شهرها می‌شود. باتوجه به گسترده بودن بوی مشکوک، به‌نظر می‌رسد فرضیه «فاضلاب پلاسکو» منتفی باشد اما درباره موارد دیگر، هنوز هیچ نظر کارشناسانه‌ای وجود ندارد. فریبرز ناطقی‌الهی، عضو هیأت علمی پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی و مهندسی زلزله که به گزارش کارشناسانه این موضوع که امروز منتشر خواهد شد، دسترسی دارد، به همشهری می‌گوید: «هیچ‌کدام از این فرضیه‌ها رد یا تأیید نشده‌اند اما تا انتشار گزارش نمی‌توان چیزی گفت. واقعیت این است که به‌نظر می‌رسد بو در گستره وسیعی پخش شده است. برای اینکه بفهمیم دقیقا بو به چه دلیلی ایجاد شده، باید عناصر تشخیص‌دهنده آن را بررسی کنیم و بعد نظر بدهیم. اینکه بگوییم این بو منشأ زمینی یا آسمانی داشته نیز منوط به بررسی همان گزارش خواهد بود.» با این همه به گفته وی، بیشتر از منشأ بو، شناسایی دقیق ترکیبات آن مهم است چون باعث می‌شود بفهمیم چه پدیده‌ای رخ داده است.
کمیته بررسی بوی بد
بررسی بو و شناسایی منشأ آن را کمیته‌ای برعهده گرفته که از سازمان‌های مختلف در آن عضویت دارند. سازمان‌های هواشناسی، مدیریت بحران، شهرداری، آب و فاضلاب و... جزو سازمان‌هایی هستند که به گفته فریبرز ناطقی‌الهی اعضای آنها در این کارگروه فعال شده‌اند تا گزارش جمع‌بندی «بوی بد» را بررسی کنند.
فناوری مبتنی بر حس «بینی»!
شیوه بررسی «بوی بد تهران» یکی از چالش‌های مهم این روزهاست. گفته می‌شود به‌جای استفاده از دستگاه‌های پیشرفته و شبکه‌های مبتنی بر حسگرهای بو، برای شناسایی منشأ و ویژگی‌های این بو از کارشناسان خبره استفاده شده است. فریبرز ناطقی‌الهی می‌گوید: «آنها قطعا دستگاه‌های حسگر بوی قابل‌حمل همراه‌شان داشته‌اند چون بدون این دستگاه‌ها نمی‌توان جزئیات فنی مربوط به بو را تعیین و شناسایی کرد.» با این همه، به گفته او، درباره میزان حساسیت این دستگاه‌ها، اینکه تعمیر و نگهداری‌شان چقدر جدی گرفته شده و تا چه اندازه کارایی‌شان قابل اعتناست، اختلاف‌نظرهایی وجود دارد. هرچند کارشناسانی که برای شناسایی منشأ و مشخصات بو به محل‌های مختلف فرستاده شده‌اند، افرادی آشنا با فن هستند و تجربه‌های خوبی در زمینه شناسایی بوهای شیمیایی و صنعتی دارند اما حکم نهایی براساس ویژگی‌های فنی داده می‌شود که از دستگاه به عمل آمده است. با بررسی طیف مواد که از بررسی‌های میدانی به‌دست آمده، می‌توان ترکیبات دقیق ماده‌ای را که باعث بو شده به‌دست آورد و درباره آن کار کرد.»
استفاده از حسگر بو در صنایع
استفاده از حسگرهایی که می‌توانند ذرات معلق هوا و کیفیت آن را اندازه‌گیری کنند، در کشور خودمان هم مورد استفاده است. در صنایع پتروشیمی یا برای سنجش کیفیت هوای تهران از حسگرهای وضعیت هوا استفاده می‌شود. اما برخلاف بسیاری از کشورهای پیشرفته، این دستگاه‌ها به‌طور مستقل کار می‌کنند و به یکدیگر پیوسته نیستند. دستگاه‌های پرتابل نیز وجود دارند اما درباره ویژگی‌های فنی آنها و توانایی‌هایشان اطلاعات چندانی در دسترس نیست.
