ردپای امارات و عربستان در ترور مخالفان اسد

پایان جنگ‌ها و بحران‌های پیچیده معمولا نقطه آغازی بر افشای اسناد پنهان و بازگویی ناگفته‌هایی است که منجر به شروع این بحران‌ها شده یا نقش سرنوشت‌سازی در تعیین مسیر آنها داشته است. بحران سوریه نیز از این قاعده مستثنی نیست و اگرچه هنوز تا پایان کامل جنگ داخلی این کشور زمان باقی مانده، اما به‌تدریج رازهای جدیدی از گوشه و کنار این بحران 6ساله شنیده می‌شود.

این بار البته برخلاف اسنادی که در گذشته از جنگ داخلی سوریه منتشر شده، نه‌تنها سخنی از ردپای شاهزادگان عرب در شروع ناامنی‌های استان درعا یا حضور غیررسمی هیلاری کلینتون در هتل شرایتون دوحه برای بررسی وضعیت سوریه تنها چند‌ماه پیش از آغاز جنگ داخلی این کشور نیست، بلکه اسناد جدید اصولا با تصویر سنتی که نزد افکار عمومی از نقش بازیگران بحران سوریه وجود دارد تا حد زیادی فاصله دارد.

درحالی‌که کشورهای عرب حوزه خلیج‌فارس همواره به‌عنوان مجموعه‌ای با سیاست‌های واحد در قبال بحران سوریه و دولت بشار اسد شناخته می‌شوند، اسناد جدید نشان می‌دهد دستگاه‌های امنیتی عربستان و به‌ویژه امارات در ترور برخی از فرماندهان نظامی معارضان سوریه طی سال‌های 2014 و 2015 نقش داشته‌اند.

انتشار این اسناد از کجا شروع شد؟

زمزمه‌ها از نقش «ابوظبی» در ترور فرماندهان معارضان، نخستین‌بار در سال2016 از طریق برخی رسانه‌های نزدیک به جریان اخوان‌المسلمین (به‌طور مشخص روزنامه العرب قطر و پایگاه اینترنتی الخلیج‌الجدید) منتشر شد. اگرچه ابوظبی و ولیعهد آن (محمد بن‌زاید) از سال2011 سلسله اقدامات سیاسی، اقتصادی و امنیتی پیچیده‌ای برای شکست انقلاب‌های عربی در مصر و لیبی را آغاز کرد و بر این اساس همواره از سوی انقلابیون این کشورها به‌عنوان رهبر ضدانقلاب عربی شناخته می‌شد، اما پرونده سوریه، با توجه به نزاع کشورهای عربی با ایران و همچنین نقش میدانی عربستان در حمایت از معارضان تا حد زیادی متفاوت تلقی می‌شد و چنین تصوری وجود داشت که کشورهای عربی، اختلافات داخلی را بر سر پرونده سوریه کنار گذاشته‌اند و تنها اولویت آنها، بیرون راندن اسد و حامیان ایران از این کشور است.

کودتای ناکام ترکیه (که ابوظبی و عربستان از متهمان منطقه‌ای ردیف اول آن بودند) مقدمه‌ای شد تا این تصور برای نخستین‌بار به‌دست رسانه‌های اخوانی شکسته شود؛ به این ترتیب روزنامه العرب به نقل از منابع سوری مدعی شد بخشی از مخارج حضور جنگنده‌های روسی در درگیری‌های سوریه توسط یکی از شیخ‌نشینان عرب حوزه خلیج‌فارس (امارات) تأمین شده است. به موازات قدرت‌گیری محمد بن‌سلمان در ریاض و به حاشیه رفتن محمد بن‌نایف (که مسئول اصلی پرونده سوریه بعد از بند بن‌سلطان به شمار می‌رفت)، حساسیت رسانه‌های اخوانی نسبت به همراهی دستگاه‌های امنیتی عربستان با ابوظبی در ضربه زدن به موقعیت معارضان سوری نیز افزایش یافت.

اسناد نقش عربستان در ترور زهران علوش

روزنامه ینی‌شفق ترکیه در هفته گذشته با انتشار اسنادی مدعی شد عربستان و امارات مستقیما در ترور زهران علوش و حسن عبود، فرماندهان گروه‌های تروریستی جیش‌الاسلام و احرارالشام دست داشته‌اند. به ادعای این روزنامه، محل استقرار این دو عنصر نظامی، از طریق دستگاه‌های ارتباطی که پیش از این عربستان برای آنها تهیه کرده بود ردیابی شده و از طریق وزارت خارجه امارات (عبدالله بن‌زاید، برادر محمد بن‌زاید) به روسیه و سوریه اطلاع داده شده است. نه تنها عربستان و امارات تا به حال هیچ یک از این اخبار را تکذیب نکرده‌اند، بلکه از سوی دیگر نشانه‌های متعددی در تأیید این گزارش‌ها از خود به جای گذاشته‌اند؛ نشانه‌هایی ازجمله فشار عربستان بر معارضان سیاسی سوری مستقر در این کشور (که به استعفای ریاض حجاب از سمت ریاست هیأت عالی معارضان منجر شد) و یا اصرار مداوم ابوظبی بر اخراج پناهجویان سوری از خاک امارات.

اگرچه بررسی عملکرد امارات نشان می‌دهد این کشور از ابتدای آغاز بحران سوریه نگاه مثبتی به معارضان نداشته، اما بدون شک عربستان یکی از اصلی‌ترین حامیان نیروهای مسلح داخل سوریه به‌شمار می‌رفت. یاسر الزعاتره، نویسنده مشهور فلسطینی و مخالف اسد چندی پیش در پایگاه اینترنتی العربی الجدید نوشته بود: کودتای ریاض (برکناری بن‌نایف) باعث تغییر موضع عربستان نسبت به بحران سوریه شد و این یکی از عوامل مهم شکست معارضان در حلب است.