حقوقی
آمریکا در نامه‌ای به ایران اعلام کرد
خروج از مودت
آمریکا رسما روند خروج از پیمان مودت را طی کرده و نامه مکتوبی را به ایران داده است، اما این باعث نمی‌شود که شکایت‌های ایران از آمریکا تا به حال، در لاهه معطل بماند. این خلاصه‌ای است از سرنوشت شکایت‌های ایران از آمریکا. نامه‌ای که ایران از آمریکا دریافت کرده است جزئیاتش مشخص نیست اما آنطور که سخنگوی وزارت خارجه گفته کلیت آن اعلام خروج آمریکا از پیمان مودت است. به گزارش ایسنا، بهرام قاسمی در پاسخ به این سؤال که با توجه به اعلام آمریکا مبنی بر اینکه از این توافقنامه خارج می‌شود آیا ایران تصمیم دارد که حکم صادر شده از سوی دیوان بین‌المللی لاهه را از طریق شورای امنیت سازمان ملل پیگیری کند، گفت: خروج آمریکا از این پیمان اگرچه از سوی مقامات این کشور اعلام شده، اما امری زمان‌بر است و حداقل به یک سال زمان نیاز دارد. اشاره سخنگوی وزارت خارجه به تبصره یکی از بندهای عهدنامه مودت میان ایران و ایالات متحده است که سازوکار خروج آمریکا در آن تعیین می‌شود. بند 2ماده 23تصریح می‌کند: این عهدنامه به مدت 10 سال معتبر خواهد بود و پس از آن نیز تا موقعی که به‌ترتیب مقرر در این عهدنامه خاتمه پذیرد به قوت خود باقی خواهد ماند. دربند3 این ماده هم به اثرگذاری خروج از مودت بعد از یکسال اشاره شده است. قاسمی افزود: اقداماتی در ادامه مسیر قبلی جهت پیگیری حقوق ملت ایران در حال بررسی و پیگیری است و درصورت رسیدن به اجماع آن را اعلام خواهیم کرد. وی در پاسخ به اصرار خبرنگار پرسش‌کننده که آیا ایران این موضوع را به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع خواهد داد یا نه؟ تأکید کرد: ما اقدامات لازم را در ادامه اقدامات قبلی انجام می‌دهیم و در شرایط فعلی نمی‌توانم بگویم چه اقداماتی در حال انجام است و درصورت رسیدن به اجماع و نتیجه آن را به اطلاع افکار عمومی می‌رسانیم.
تکلیف 2 شکایت ایران چه می‌شود؟
جمهوری اسلامی ایران تا قبل از خروج آمریکا از پیمان مودت 2 شکایت را به دیوان بین‌المللی دادگستری برده است؛ یکی مربوط به شروع تحریم‌های آمریکا بعد از خروج آمریکا از برجام بود که 25تیرماه در لاهه به ثبت رسید و فعلا منجر به دستور موقت لاهه درخصوص توقف بخشی از تحریم‌های آمریکا شد. این دستور را 11مهر‌ماه لاهه صادر کرده است. همین حکم دلیل خروج آمریکا از عهدنامه مودت است. لاهه باید بعد از این رأی، صلاحیت خود را هم احراز کند و بعد از آن به ماهیت دعوا وارد شود. بر این اساس تا صدور رأی نهایی لاهه راه درازی هنوز باقی است اما می‌توان امیدوار بود که آمریکا محکوم شود. قبل از این نیز ایران در ماجرای مسدود‌سازی حدود 2میلیارد دلار از دارایی‌های خود شکایتی را در لاهه به ثبت رسانده بود که با وجود درخواست فوریت، شکایت دوم ایران در اولویت رسیدگی قرار نگرفت. شکایت ایران در این رابطه هم اول اردیبهشت 2 سال پیش در لاهه به ثبت رسیده بود. 4جلسه رسیدگی به این شکایت و استماع دفاعیات دو طرف از 16 تا 20مهر برگزار شد که باید منتظر احراز صلاحیت لاهه بود.
فرجام دعاوی ایران
11مهر‌ماه بعد از صدور دستور موقت به آمریکایی‌ها درخصوص توقف بخشی از تحریم‌ها، مایک پمپئو اعلام کرد که آمریکا از پیمان مودت خارج شده است. با این حال سخنگوی وزارت خارجه روز گذشته از دریافت نامه اعلام خروج این کشور از پیمان مودت خبر داده است. درخصوص سرنوشت شکایت‌های ایران و راه‌حل‌های باقیمانده برای کشورمان در قبال آمریکا، گفت‌وگویی با دکتر داریوش اشرافی، وکیل دعاوی بین‌الملل داشته‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
برخی مدعی‌اند شکایت‌های ایران از آمریکا دیگر به نتیجه نمی‌رسد. نظرتان چیست؟
همانطور که می‌دانید سازوکار عهدنامه مودت اجازه خروج را به هریک از دو طرف می‌دهد اما خب تا یکسال بعد اثر‌گذار می‌شود. بنابراین 2 شکایت ایران به اعتبار خود باقی است.
یکی از راه‌های رجوع به لاهه، علاوه بر پیمان‌های دوطرفه مثل مودت، رضایت دو طرف به سازوکار داوری بین‌المللی است. آیا ما از این راه می‌توانیم در قبال کارشکنی‌های آمریکا در آینده استفاده کنیم؟
می‌توانیم، اما با توجه به شرایط موجود بعید است که آمریکای ترامپ رضایت دهد. ولی علاوه بر دیوان لاهه، ساز وکار داوری هم در حقوق بین‌الملل پیش‌بینی شده که سازوکاری موجز است.
ما در این خصوص تا حالا تجربه‌ای با آمریکایی‌ها داشته‌ایم؟
بله. در ماجرای بیانیه الجزایر دو کشور از همین ساز وکار استفاده کردند. بعد از تسخیر سفارت، ایران و آمریکا داورانی را تعیین کردند که در خصوص اختلافات داوری کنند. بیانیه آن به بیانیه الجزایر معروف شد و تا سال 1360می‌توانستند به آن مراجعه کنند.
چه کسانی می‌توانستند مراجعه کنند؟
افراد و اتباع خصوصی دو کشور ایران و آمریکا علیه نهادها و دولت کشور مقابل می‌توانستند شکایت داشته باشند. این سازو کار با دیوان لاهه متفاوت بود. ولی چون محل استقرار این دیوان هم در لاهه بود به آن دیوان «داوری» لاهه می‌گفتند که برخی آن را با دیوان لاهه اشتباه می‌گیرند. این یک خلط حقوقی است.
سازوکار تعیین داوری در حقوق بین‌الملل چگونه است؟
آنطور که ما عمل کردیم 3قاضی از یک طرف و 3 قاضی از طرف مقابل تعیین می‌شوند و این 6قاضی باید3قاضی بیطرف تعیین کنند تا در نهایت 9قاضی درخصوص اختلافات، داوری و رأی صادر کنند.
اگر 6قاضی به 3قاضی نرسیدند چطور؟
آنجا مکانیسم مراجعه به دادستان کل شهر لاهه پیش‌بینی شده است که او 3 قاضی را تعیین می‌کند. ولی بدانیم که آمریکایی‌ها و دولت فعلی‌شان به این دیوان و نه به لاهه خوش‌بین نیستند؛ برای همین از پیمان مودت خارج شده‌اند و در برجام هم با مکانیسم داوری و یا مکانیسم خود دیوان لاهه موافقت نکرده‌اند. ولی به هر حال سازوکار دیوان داوری یک مکانیسم حقوقی بین‌المللی است.
در همینه زمینه :