می‌بلعم چون عصبی‌ام

مریم سمائی

مدام در حال خوردن است چون زندگی آرامی ندارد و نبود آرامش او را به خوردن وا می‌دارد. در خوردن سیری‌ناپذیر است. تنها چیزی که او را در مواقع عصبانیت آرام می‌کند غذاست اگرچه بعد از خوردن دچار عذاب وجدان و پشیمانی می‌شود.

این حالات فردی است که دچار پرخوری عصبی است. افرادی که پرخوری عصبی دارند، نمی‌توانند در مقابل میل خوردن مقاومت کنند و وقتی غذایی هوس می‌کنند به چیزی جز آن فکر نمی‌کنند. متخصصان تغذیه معتقدند که وقتی فرد دچار هیجان شده یا غذا میل کرده و کاملا سیر است اما میل به خوردن پیدا می‌کند دچار پرخوری عصبی شده است. افرادی که مبتلا به پرخوری عصبی هستند وقتی غذا می‌خورند، حس بهتری دارند و از غذاخوردن برای پاسخ به نیازهای عاطفی‌شان استفاده می‌کنند.

استرس یکی از حالات هیجانی‌است که موجب ترشح هورمون کورتیزول می‌شود. این هورمون باعث ایجاد تمایل به غذاهای شور، شیرین و پرچرب می‌شود که مصرف آنها موجب ایجاد انرژی و احساس مطلوبی در فرد می‌شود. با بروز استرس غیرقابل کنترل در زندگی روزمره، تمایل به غذاخوردن برای ایجاد آرامش، بیشتر می‌شود.

اصغر کیهانی‌نیا -روانشناس و مشاور خانواده- می‌گوید: «افرادی که دچار تنش عصبی می‌شوند و احساس می‌کنند که خوردن و بلعیدن غذا ،تسکین‌دهنده رفتار عصبی آنهاست، دچار پرخوری عصبی هستند. این افراد معمولا میل شدیدی به خوردن غذا دارند و در اثر خوردن چاق می‌شوند. این اشتها نیست بلکه نیازی برای تسکین یافتن است. بعضی‌ها فکر می‌کنند که پرخوری عصبی به‌دلیل ناتوانی در جلوگیری از خوردن خوراکی‌هاست، اما اینطور نیست بلکه این حالت به‌دلیل ناتوانی در پاسخ به احساسات بروز می‌کند. در واقع فردی که از پرخوری عصبی رنج می‌برد، نمی‌داند که چگونه احساسات خود را مدیریت کند بنابراین به سمت غذا خوردن می‌آید.»

او به تفاوت گرسنگی عصبی و گرسنگی فیزیکی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در گرسنگی فیزیکی سلول‌های بدن ما نیاز به مواد غذایی دارند و این نیاز به‌تدریج در بدن انسان شکل می‌گیرد اما در گرسنگی عصبی، اشتهای کاذب به‌وجود می‌آید که هیچ ربطی به جسم ندارد و به روان ربط پیدا می‌کند. در واقع یک ولع ذهنی است که شما را به غذاها، مزه‌ها و بوهای خاص راغب می‌کند.»

اشتهای عصبی اغلب به احساس پشیمانی، عذاب وجدان و شرمندگی منجر می‌شود، این را کیهانی‌نیا می‌گوید و اضافه می‌کند: «وقتی فرد به‌طور فیزیکی گرسنه می‌شود بعد از خوردن غذا احساس پشیمانی نمی‌کند اما وقتی اشتهای او اشتهای عصبی و کاذب بوده در بیشتر اوقات بعد از خوردن احساس ناخوشایندی دارد و این احساس ناخوشایند دوباره او را مجبور به غذاخوردن می‌کند و این امر موجب چاق‌شدن فرد می‌شود.»

این روانشناس درباره راهکارهای مقابله با پرخوری عصبی می‌گوید: «اگر پرخوری عصبی آگاهانه باشد فرد می‌تواند از روش جایگزین استفاده کند، یعنی وقتی عصبی می‌شود به‌جای خوردن غذاهای چرب و چاق‌کننده از سبزیجات، میوه‌جات، خشکبار و حتی آب استفاده کند. چون این افراد فقط نیاز به بلعیدن دارند تا تنش و هیجانشان فروکش کند و عمل جویدن برای آنها تسکین‌دهنده است. بنابراین جایگزین کردن،راهکار خوبی در این زمینه است تا احساس پشیمانی بعد از خوردن نداشته باشند و در عین حال چاق هم نشوند. روش دیگری که به این افراد پیشنهاد می‌شود انتقال دادن ذهن از خوردن به یک عمل دیگر است. وقتی فرد احساس می‌کند که باید شروع به خوردن کند بهتر است که با یک نفر صحبت کند یا به پیاده‌روی برود و در واقع هدف ذهنش را تغییر دهد. اگر پشیمانی بعد از خوردن غذا در فرد عصبی شدت پیدا کند نیاز به غذای مجدد پیدا می‌کند و باز هم دچار مشکل می‌شود. پرخوری عصبی موجب چاق شدن می‌شود و این افراد چون چاق می‌شوند عصبی می‌شوند و دوباره پرخوری می‌کند ولی اگر آگاه شوند و از جایگزین‌ها استفاده کنند می‌توانند بر این مسئله فائق آیند».