حداقل سن ازدواج دختران 16 سال می‌شود
طرح محدودیت ازدواج کودک‌همسری هفته دیگر در مجلس بررسی می‌شود
در شرایطی که چندسالی است فعالان حقوق کودکان و خانواده نسبت به ازدواج کودکان به‌خصوص دختران هشدار می‌دهند، گزارش منتشرشده از سوی سازمان ثبت‌احوال نشان می‌دهد که در سال گذشته (1396) هزار و 463مورد ازدواج زیر 15سال ثبت شده و آماری که بیانگر خانواده‌هایی است که به‌دلیل مشکلات اقتصادی، فرهنگی و نگاه سنتی به آسیب‌هایی که کودکانشان ممکن است با آنها روبه‌رو بشوند، توجهی ندارند. اما در این بین نمایندگان مجلس به‌دنبال تغییر قانونی ازدواج کودکان هستند؛ طرحی که قرار است این هفته در صحن علنی مجلس مورد بررسی قرار گیرد. درباره جزئیات این طرح با طیبه سیاوشی و پروانه مافی نمایندگان مجلس گفت‌وگو کرده‌ایم.
عضو فراکسیون زنان مجلس در پاسخ به این پرسش که چرا طرح «کودک همسری» با «قانون حمایت از کودکان و نوجوانان» ادغام نشد،گفت: «در قانون مدنی ما قوانین مربوط به ازدواج، طلاق و موارد دیگر ذکر شده است. در واقع، طرح کودک همسری، اصلاحیه‌ای است بر آنچه قبل‌تر در قانون مدنی در ماده1041 آمده است. به همین دلیل تصمیم گرفته شد در قانون مدنی این موضوع اصلاح شود.»
طیبه سیاوشی در گفت‌وگو با همشهری به ماده1041 قانون مدنی اشاره کرد و به توضیح جزئیات اصلاحیه - طرح کودک همسری - پرداخت و گفت: «در قانون آمده؛ عقد نکاح دختر قبل از رسیدن به سن 13سال تمام شمسی و پسر‌قبل از رسیدن به سن 15سال تمام شمسی منوط است به اذن ولی به شرط رعایت‌مصلحت با تشخیص دادگاه صالح. با توجه به این قانون دختران از 13سالگی می‌توانند ازدواج کنند، در این قانون اگر اذن پدر و مادر و تشخیص دادگاه صالح حاصل شود، ازدواج زیر سن 13سالگی دختران مانعی ندارد. اما ما در اصلاحیه این قانون که تحت عنوان طرح کودک‌همسری قرار است هفته آینده در قالب یک فوریت به مجلس برود، درپی آن هستیم که سن ازدواج دختران را تا 16سالگی افزایش دهیم.»
سیاوشی ادامه داد: «علاوه بر این، بخشی از ماده1041 قانون مدنی که می‌گوید دختران زیر 13سال با اذن ولی و تشخیص دادگاه صالح می‌توانند ازدواج کنند نیز اصلاح شده است. در این طرح، تبصره‌ای آمده که ازدواج دختران را قبل از 13سالگی به کلی ممنوع می‌کند. ازدواج در سن 13 تا 16سالگی نیز تنها با اذن ولی و دادگاه صالح امکانپذیر خواهد بود.»
عضو فراکسیون زنان با تأکید بر‌اینکه این طرح جهت کاهش آسیب‌های اجتماعی و اصلاح قانون قبل تهیه و تنظیم شده است، به اشکالات قانون قبلی اشاره کرد و گفت: «یکی از اشکالات، نحوه تشخیص بلوغ عقلی کودکان زیر 13سال برای ازدواج در دادگاه‌های صالح بوده است. در این مراکز با پرسش‌های ساده‌ای چون: «این اسکناس چند تومانی است!؟ و...» صلاحیت کودکان برای ازدواج را تأیید می‌کنند.»
او خبر داد: «در این رابطه شورای فرهنگی اجتماعی زنان در شورای انقلاب فرهنگی نیز موافق است که ازدواج دختران زیر 13سال ممنوع شود. همچنین در این زمینه آیت‌الله مکارم شیرازی نیز فتوا صادر کرده‌اند. ایشان ملاک ازدواج دختران را بلوغ عقلی می‌دانند نه بلوغ جسمی. ضمن اینکه اصلاحیه ماده1041 قانون مدنی با کمک مؤسسه تحقیقات اسلامی قم تنظیم شده است. مباحث فقهی و حقوقی این طرح نیز بررسی شده است.»
سیاوشی در پایان به نگرانی برخی آسیب‌شناسان اجتماعی در رابطه با اینکه مبادا دراین طرح تغییراتی در زمینه کاهش سن ازدواج به 16سال در مراحل تصویب به وجود آید، گفت: «پارادایم فکری متفاوتی در جامعه وجود دارد اما ما سعی کرده‌ایم که این طرح طوری تنظیم شود که مورد توجه و موافقت قرار گیرد، صحبت‌ها و رایزنی‌های ما با موافقان و مخالفان این طرح ادامه دارد. تمام تلاش‌مان در جهت قانع کردن افراد تأثیر‌گذار خواهد بود. تا به حال بازخورد این طرح در بین نمایندگان مجلس مثبت ارزیابی شده اما مخالفانی هم دارد. نمایندگان برخی شهرها با این طرح مخالف هستند که شرایط فرهنگی و معیشتی این مناطق در تصمیم و نظرشان بی‌تأثیر نیست.»
تعیین مجازات بازدارنده برای خاطیان
پروانه مافی، نماینده مردم تهران در مجلس نیز با بیان اینکه طرح کودک‌همسری که در آن سن ازدواج دختران از 13سال به 16تغییر می‌کند یکی از طرح‌های مهم در رابطه با اصلاح قانون ازدواج است، گفت: این طرح از مدت‌ها پیش مطرح بوده و هفته آینده در صحن مجلس رسیدگی می‌شود. او در پاسخ به این سؤال که چرا این طرح در لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که در دست بررسی است دیده نشده، گفت: این طرح زمانی طرح شده که لایحه هنوز به مجلس نیامده بود اما بعد از طرح آن در صحن مجلس ممکن است به این لایحه ملحق شود و ذیل یکی از بندهای آن قرار گیرد.
مافی درخصوص تناقض لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان که سن کودکی را زیر 18سال عنوان کرده و این طرح که ازدواج 16سال را برای دختران مجاز می‌داند، گفت: این تناقض وجود دارد اما بند مربوط به سن کودکی هنوز در مجلس مصوب نشده و باید صبر کنیم ببینیم این بند به تصویب نمایندگان می‌رسد یا نه و بعد درباره تناقض این دو با هم صحبت کنیم.
نماینده مردم تهران در مجلس در عین حال تأکید کرد: مهم‌ترین اقدامی که درخصوص ازدواج دختران انجام می‌دهیم تعیین مجازات بازدارنده برای افراد خاطی از این قانون است. براساس این طرح خانواده‌ای که دختر زیر 13سال خود را به ازدواج اجبار می‌کند و یا دفترخانه‌ای که این نوع ازدواج‌ها را ثبت می‌کند باید مجازات شوند؛ هر چند اکنون دفترخانه‌ها فقط ازدواج‌هایی با سن قانونی را ثبت می‌کنند که البته ممکن است سال‌ها قبل این ازدواج صورت گرفته باشد، اما با رسیدن به سن قانونی عروس و داماد، ثبت آن انجام شده باشد.
مافی همچنین درباره نظر مراجع نسبت به این طرح گفت: نظرخواهی از مراجع عظام در این‌باره بسیار تأثیر‌گذار خواهد بود و درصورت همراهی مسئولان می‌توانیم ازدواج‌های کودک‌همسری را کنترل و یا متوقف کنیم چرا که این ازدواج‌ها آسیب‌های زیادی را به‌دنبال خواهند داشت.
در همینه زمینه :
