رکورد فارس درآبیاری نوین

آذر خسروانیان|  شیراز - خبرنگار:


امروزه با توجه به کاهش کمی و کیفی منابع آب و همچنین خشکسالی‌های بی‌سابقه و طولانی‌مدت که در فارس اتفاق افتاده است، چاره‌ای جز سازگاری با کم‌آبی وجود ندارد. از آنجا که بخش کشاورزی بیشترین مقدار مصرف آب را دارد، برای رسیدن به شرایط مطلوب و گذر از چالش کم‌آبی، راهکارهایی در این بخش ارائه شده است. با استفاده از این راهکارها و برنامه‌های نرم‌افزاری و بهره‌گیری از تکنولوژی تاحدودی بحران خشکسالی در استان مدیریت شده است، اما کافی نیست.


راهکارهای سازگاری با کم‌آبی

مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی فارس درباره راهکارهای ارائه‌شده برای سازگاری با کم‌آبی می‌گوید: خشکسالی‌های متعددی که با آن مواجه هستیم باعث کاهش کمیت و کیفیت آب شده است. اما برای جبران این مشکل راهکارهای بهبود بهره‌وری آب در مزرعه و همچنین راهکارهای مدیریت بهینه منابع آب بسیار مؤثر بوده است.
دکتر «امیر اسلامی» با اشاره به اینکه فارس با ۲۴ هزار هکتار سطح اجرای آبیاری نوین، مقام اول کشور را دارد، می‌گوید: این طرح برای سال جاری به مقدار ۷۰ هزار هکتار تدوین شده است که سهم هر شهرستان و پهنه را در آن دیده‌ایم.

وی اضافه می‌کند: طبق این طرح ۳۵۰ هزار هکتار طی ۵ سال تحت پوشش آبیاری نوین قرار می‌گیرد؛ در سال اول، این طرح در ۲۴ هزار هکتار و امسال، تا تاریخ ۴ مرداد، در 8 هزار هکتار اجرا شده که بیشترین اجرای طرح در اقلید و بیشترین طراحی در لار بوده است.
اسلامی در خصوص راهکارهای افزایش بهره‌وری آب در مزرعه می‌افزاید: این راهکارها بهبود سازگاری الگوی کشت، عملیات «به‌زراعی» محصولات مختلف، عملیات «به‌نژادی» و گسترش استفاده از واریته‌های کم‌مصرف و مقاوم به آفات و بیماری‌ها و به‌طور کلی مقاوم به تنش‌های محیطی، استفاده از روش‌های برنامه‌ریزی آبیاری باهدف متناسب‌سازی مصرف آب، استفاده از روش‌های کم‌آب‌بری تنظیم‌شده، کاربرد فناوری‌های نوین آبیاری، ارتقای دانش تخصصی بهره‌برداران از آب و خاک، ترویج یافته‌های تحقیقاتی و کاهش ضایعات تولید را شامل می‌شود.

وی با اشاره به اینکه استفاده از روش‌های برنامه‌ریزی آبیاری در استان، متناسب با آب مورد نیاز گیاهان است، اضافه می‌کند: طبق تحقیقات انجام‌شده، با به‌کار بردن این روش تا ۳۰ درصد در آب مصرفی صرفه‌جویی شده است.
اسلامی ادامه می‌دهد: با مدیریت بهینه منابع آب، کنترل برداشت از چاه‌های فعال، مدیریت و کنترل عرضه آب، مبارزه با چاه‌های غیرمجاز و اجرای طرح‌های آبخیزداری و آبخوان‌داری در مناطق مستعد درصدد آن هستیم تا به بهترین و کارآمدترین شکل از برنامه‌ها استفاده و خشکسالی پیش‌آمده را به فرصتی برای تولید محصولات با کمیت و کیفیتی بهتر تبدیل کنیم.


تشکل‌های حافظ منابع آب و خاک

عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی فارس در مورد تشکل‌های مردمی برای حفظ منابع آب و خاک، می‌گوید: برای رسیدن به اهداف طراحی‌شده و برنامه‌ریزی‌شده باید عموم کشاورزان و ذی‌نفعان این عرصه با همکاری و استفاده از این طرح‌ها، باعث حذف تخلفات شوند.
اسلامی با بیان اینکه تشکل آب‌بران به‌منظور حفاظت از چاه‌ها و منابع خاک و آب زیرزمینی فارس تشکیل شده است، می‌افزاید: این تشکل خودجوش بوده است و کشاورزان در آن عضویت دارند.

وی ادامه می‌دهد: از مزایای این تشکل آن است که اگر در جایی تخلف یا اقدامی غیرقانونی رخ دهد، این افراد با اطلاع‌رسانی به مراکز نظارتی و قانونی می‌توانند از این معضل جلوگیری کنند؛ زیرا تخلفات همیشه غیر از ساعات اداری رخ می‌دهد.
اسلامی معتقد است: با فرهنگسازی و اطلاع‌رسانی می‌توانیم این تشکل‌ها را گسترش دهیم تا با واردکردن عموم مردم به آنها، مدیریت آب و خاک آن حوزه یا منطقه را مردم در دست بگیرند؛ در نتیجه با حذف تخلفات حوزه آب و خاک می‌توانیم از کاهش منابع آب و فرونشست خاک جلوگیری کنیم.وی اضافه می‌کند: با حذف تخلفات، بهره‌وری افزایش پیدا می‌کند و با افزایش بهره‌وری در منابع آب صرفه‌جویی می‌شود.

اسلامی یکی از راهکارهای اساسی برای افزایش بهره‌وری و صرفه‌جویی در منابع آب را حذف ضایعات در بخش تولید محصولات کشاورزی می‌داند. مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی به نصب دوربین‌های چشمی روی کمباین‌ها اشاره می‌کند و می‌گوید: با استفاده از این ابزار توانسته‌ایم در هنگام برداشت محصول دانه‌ریزی را به حداقل برسانیم و این حذف ضایعات باعث افزایش سطح برداشت شده است. اسلامی با اشاره به اینکه کاشت برنج در داخل استان محدود و در نقاطی ممنوع شده است، می‌افزاید: کشت برنج به صورت سنتی نیاز به ۲۰ هزار مترمکعب آب در هکتار دارد. وی ادامه می‌دهد: برای صرفه‌جویی در آب مصرفی از سیستم نواری استفاده شده است که مصرف آب را به 10 تا 12 هزار مترمکعب در هکتار می‌رساند، اما در میزان عملکرد کاهشی به وجود نمی‌آورد.


ارائه تسهیلات

 مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی در مورد تسهیلات سامانه‌های آبرسانی هوشمند نیز می‌گوید: ۸۵ درصد از تسهیلات سیستم آبرسانی تحت فشار از یارانه دولتی و ۱۵ درصد آن از خودیاری یا آورده کشاورزان تأمین می‌شود.
اسلامی اضافه می‌کند: درصورتی‌که کشاورزان توانایی پرداخت نقدی ۱۵ درصد آورده خود را نداشته باشند می‌توانند با شرکت‌های مجری این طرح‌ها درزمینه کارهای عملی و تهیه لوازم موجود همکاری کنند.


تغییر سوخت موتورهای آبکش

کارشناس طرح و برنامه مدیریت آب و خاک امور فنی و مهندسی جهاد کشاورزی درباره تغییر سوخت موتورهای آبکشی از چاه‌های عمیق می‌گوید: موتور بیشتر چاه‌های بخش کشاورزی با سوخت گازوئیل کار می‌کند و البته تهیه سوخت برای کشاورزان مشکل است. «حمید یزدآور» می‌افزاید: برای رفاه حال کشاورزان و افزایش بهره‌وری و تولید، موتورهای برقی جایگزین موتورهای گازوئیل‌سوز خواهد شد که در این زمینه برای کشاورزان تسهیلاتی در نظر گرفته شده است تا بتوانند با ارائه سند ثبتی و سند چاه مجاز از تسهیلات دولتی و یارانه استفاده کنند. وی ادامه می‌دهد: به علت محدودیت منابع، افراد متقاضی در صف انتظار می‌مانند و حدود 3 تا 4 ماه پرداخت تسهیلات طول می‌کشد؛ همچنین بعد از پرداخت نظارت می‌شود تا تسهیلات صرف خرید موتورهای الکتریکی مخصوص چاه‌های آبکش شود. یزدآور اضافه می‌کند: مدت بازپرداخت تسهیلات ۵ سال با بهره ۱۴ درصد و زمان استراحت ۶ ماه است. وی به کنتور برداشت آب چاه‌های فعال اشاره می‌کند و می‌گوید: با نصب کنتور هوشمند، از برداشت اضافه از چاه‌ها جلوگیری می‌شود؛ همچنین برای صرفه‌جویی در منابع برق، کشاورزان با اداره برق تعهدی امضا می‌کنند تا در ساعت پیک مصرف برای ۴ ساعت برق آنها قطع شود و این قطعی برق همزمان برای همه کشاورزان اجرا می‌شود.