از زلینسکی تا جولانی

حنیف غفاری؛ تحلیلگر مسائل بین‌الملل

غلبه نگاه معامله‌گرایانه ترامپ بر نگاه استراتژیک و راهبردی وی، مولد دردسرهایی در کاخ سفید و وزارت خارجه آمریکا بوده است. آنچه در جریان سفر اخیر رئیس‌جمهور آمریکا به منطقه غرب آسیا قابل مشاهده بود، نمادی عینی از همین نگاه نامتوازن وی نسبت به تحولات کلان در حوزه روابط بین‌الملل بوده است. براساس آنچه رویترز ادعا کرده، مقامات وزارت خزانه‌داری و وزارت خارجه آمریکا از تصمیم ناگهانی ترامپ برای لغو تحریم‌های سوریه «غافلگیر» شدند. لغو تحریم‌ها فرآیندی پیچیده و مستلزم هماهنگی میان چندین نهاد مختلف دولتی و همچنین کنگره است .با این حال ترامپ در دیدار ابومحمد جولانی سرکرده گروه تحریرالشام، از قول خود چنین وعده‌ای را به وی داد!
مقامات ارشد وزارت خارجه و وزارت خزانه‌داری آمریکا قویا معتقدند لغو تحریم‌های ضد‌سوری که بسیاری از آنها دهه‌هاست برقرار هستند، به سادگی امکانپذیر نیست مگر آنکه فرآیند رفع تحریم‌ها جنبه‌ای نمادین داشته باشد! نکته مهم‌تر اینکه چنین تصمیمی در حوزه سیاست خارجی آمریکا در گرو چینش مقدمات و پیش نیازهایی است که حداقل درحال حاضر خبری از آنها در قاموس تصمیم‌سازی‌ واشنگتن در قبال دمشق نیست.
کاخ سفید هیچ یادداشت یا دستورالعملی برای آماده‌سازی روند لغو تحریم‌ها برای مقام‌های وزارت خارجه و خزانه‌داری صادر نکرده و هیچ اطلاعی هم به آنها درباره قریب‌الوقوع بودن اعلام آن نداده است.
همین مسئله، بار دیگر درخصوص نیت واقعی ترامپ از بیان موضوع رفع تحریم‌های سوریه تردیدهایی را ایجاد کرده است. اگرچه جولانی و دیگر مستأجران فعلی کاخ ریاست‌جمهوری سوریه علاقه وافری نسبت به باورکردن وعده پوچ ترامپ دارند، اما خطوط قرمز و واقعیات جاری در گردش کار وزارت خارجه و خزانه‌داری ایالات متحده چنین چیزی را نشان نمی‌دهد.
شاید وعده رفع تحریم‌های آمریکا (و متعاقبا اروپاییان) علیه سوریه را بتوان مشابه همان وعده‌ای دانست که اعضای دولت قبلی آمریکا و سران اروپایی به ولادیمیر زلینسکی درخصوص عضویت در پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو) دادند! قبل از آغاز جنگ اوکراین، آمریکا و دیگر اعضای ناتو به زلینسکی تضمین دادند درصورت وقوع جنگ با روسیه، عضویت کشورش در ناتو حداقلی‌ترین دستاورد مواجهه کی‌یف و مسکو خواهد بود. اکنون، درحالی‌که بیش از 3 سال از وقوع جنگ اوکراین سپری شده، از ترامپ و مکرون گرفته تا مارک روته، دبیر کل هلندی ناتو متفق‌القول هستند که عضویت کی‌یف در منظومه امنیتی ناتو با معضلات و دشواری‌هایی مواجه است که حل و فصل آنها در کوتاه‌مدت و حتی بلندمدت امکانپذیر نیست! در چنین شرایطی غرب به زلینسکی توصیه کرده که عضویت کشورش در پیمان آتلانتیک شمالی را فراموش کند و صرفا به‌عنوان یک «شریک با اولویت» برخی حمایت‌های تسلیحاتی و سیاسی ناتو از خود را بپذیرد! وعده ترامپ به جولانی نیز به لحاظ ماهوی، مشابهت زیادی با وعده غرب به زلینسکی درخصوص عضویت اوکراین در ناتو دارد، با این تفاوت که تضمین‌های ارائه شده اولیه به رئیس‌جمهور شکست خورده اوکراین به‌مراتب پررنگ‌تر و عینی‌تر بوده است!