تيراندازي شاد به قيمت مرگ ديگران

فهیمه طباطبایی-روزنامه‌نگار

از 29مهر تا 3آبان یک دختر 6ساله به نام حوا و 5جوان دیگر بر اثر تیراندازی مجروح، نقص عضو و کشته شدند؛ آن هم نه در جنگ بلکه در عروسی! در شادترین روز زندگی هر انسانی که با یک رسم عجیب به مرگ دیگری ختم می‌شود. ماجرا به رسم «تیراندازی برای شادی» بر می‌گردد؛ رسم مرگباری که به‌گفته سردار سعید منتظرالمهدی سخنگوی فراجا، «‌از سال‌۱۴۰۱ تا مرداد امسال باعث مرگ ۳6‌تن از شهروندان شده و ده‌ها تن نیز نقص عضو شده‌اند که بسیار دلخراش است.»

ریشه رسم تیراندازی در عروسی
روایت‌های متفاوت و غیرمستندی درباره این رسم که بیشتر در مناطق زاگرس‌نشین ایران و عشایر برگزار می‌شود، مطرح شده اما این 3 روایت بیشتر از همه در اسناد تاریخی تکرار شده است:
1 عده‌ای معتقدند این رسم در گذشته با هدف اطلاع‌رسانی انجام می‌شده یعنی یکی از بزرگان قوم یا کسی که مهارت تیراندازی‌اش زبا‌نزد بوده، از طریق شلیک گلوله به دیگران خبر می‌داده که جشنی یا عزایی برپا شده است.
2در بعضی اقوام منشا آن را باید در آیین «کتل‌بندی» جست‌وجو کرد. وقتی شخصیتی مهم از دنیا می‌رفته، بازماندگان طی مراسمی «کتل»، برپا و تفنگ‌ها را به نشانه سوگواری بر اسب کتل آویزان می‌کردند. این رسم همچنان در برخی شهر‌ها در مراسم عزاداری اجرا می‌شود.
3 تیراندازی در جشن‌ها راهی برای ابراز شادمانی مثلا به‌دلیل تولد نوزاد پسر یا ازدواج فرزند بوده و در دیگر مراسم، روشی برای ابراز ارادت به شمار می‌رفته که به افتخار فرد صاحب مراسم انجام می‌شده است.

روایت حوا و 5نفر
اما همین رسم غلط تاکنون باعث مرگ تعداد زیادی از مردم که از قضا در مراسم عروسی اقوام و آشنایان خود شرکت کرده بودند، شده است. نمونه آخر آن، مرگ حوا کودک 6ساله در مراسم عروسی پسردایی پدرش در روستای زنگنه از توابع شهرستان فسا در استان فارس در روز پنجشنبه سوم آبان 1403است. عمه این دختر به‌عنوان شاهد عینی به خبرنگار حوادث همشهری گفته است: ما در حال بدرقه داماد بودیم تا به‌دنبال عروس برود که ۳ نفر از جوان‌های فامیل شروع کردند به تیراندازی هوایی. اما یکی از تیرها به شانه برادرزاده ۶ ساله من اصابت کرد و او روی زمین افتاد. عامل اصلی این حادثه یکی دیگر از پسردایی‌های ما بود. در نمونه نزدیک دیگر، در عنبرآباد کرمان در یک مراسم عروسی به‌دلیل رسم غلط تیراندازی، چند تیر شلیک شده از یک اسلحه شکاری به ۵ جوان برخورد و آنها را مجروح کرده است.

نظر جامعه‌شناسی درباره پایداری این رسم غلط
بهروز سلطانی، جامعه‌شناس که پایان‌نامه کارشناسی‌ارشدش درباره «ریشه‌های تیراندازی در برخی مناطق ایران و علت تداوم آن در قرن جدید» بوده است، در پاسخ به این سؤال که چرا با وجود پیگیری‌های قضایی و حکم قصاص در این‌باره باز هم این حادثه تلخ تکرار می‌شود، 3 دلیل مهم را عنوان کرد:
1مهم‌ترین علت تکرار این اقدام مرگبار، ریشه در بخشش و گذشت دارد. چون اکثر متهمان در این حوادث با مقتول، فامیل و هم‌قبیله هستند و ریش‌سفیدان با پادرمیانی تلاش می‌کنند پیگیری قضایی به حداقل یعنی پرداخت دیه یا حتی کمتر برسد. فرد قاتل حتی از جامعه خویشان خود طرد نمی‌شود.
2در بسیاری از موارد، اقوام حتی اجازه نمی‌دهند پای پلیس به حادثه باز شود و آن را قبل از تشکیل پرونده قضایی، بین خود حل‌و‌فصل می‌کنند و همین به حداقل‌رساندن جرم قتل به‌خاطر یک هیجان آنی است.
3کار فرهنگی و امنیتی درست در مناطقی که این رسم پابرجاست، نشده است. این آموزش‌ها باید از دوره ابتدایی در مدارس انجام شود و حتی باید پلیس که اکثرا از محلی‌های این مناطق هستند، امنیت عروسی را از قبل از برگزاری مراسم به‌عهده بگیرد.

مکث
تبعات قضایی این رسم
محمد رئیسی، دادستان عمومی و انقلاب شهرستان کوهرنگ: در قانون قاچاق سلاح و مهمات ۲ نوع اسلحه تعریف شده؛ یکی شکاری و دیگری جنگی که هر ۲ سلاح گرم محسوب می‌شوند و استفاده غیرمجاز از آن مجازات سختی در پی خواهد داشت.سلاح‌های جنگی تنها باید در اختیار افراد نظامی و انتظامی باشد و اگر به هر طریقی از سوی افراد عادی مورد استفاده قرار گیرد علیه آن فرد جرم‌انگاری می‌شود و فرد متخلف براساس قانون، مجازات می‌شود.درصورتی هم که فرد مجوز حمل سلاح شکاری را داشته باشد، حق استفاده از آن در مراسم عروسی و عزا را ندارد و چنانچه چنین کاری انجام دهد به جرم قدرت‌نمایی با سلاح محکوم و مجازات می‌شود.