عمارت قاجاری با بادگیرهای یزدی عودلاجان

نیلوفر ذوالفقاری

با قدم زدن در کوچه پس‌کوچه‌های عودلاجان، خانه‌های قدیمی و عمارت‌های تاریخی توجه‌تان را به‌خود جلب می‌کنند. یکی از مکان‌های تاریخی-تماشایی، عمارت کاظمی است که سوم بهمن 1379با شماره 3030در فهرست آثار ملی به ثبت رسید. این عمارت تاریخی با معماری قاجاری چشمگیر، حالا به‌عنوان خانه‌موزه تهران قدیم شناخته می‌شود. نگارخانه، موزه‌ مردم‌شناسی، تالار مشاهیر، تماشاخانه و کتابخانه‌ تخصصی تهران‌شناسی از بخش‌های این عمارت است. بخش‌هایی از این خانه این روزها در حال مرمت است و در هفته‌های آینده می‌توانید از آن بازدید کنید. این عمارت تاریخی مقصد برخی از تورهای گردشگری است که شهرداری تهران در روزهای آخر هفته برگزار می‌کند و می‌توانید با آنها همراه شوید.


عمارتی با بادگیرهای آجری
روبه‌روی حیاط کوچک امامزاده یحیی(ع) در بخش جنوبی عودلاجان، بن‌بستی قرار دارد که اگر وارد آن شوید، بنای عمارت کاظمی توجه‌تان را جلب می‌کند. این عمارت که ساخت آن به دوران قاجار بازمی‌گردد، درواقع خانه خانواده میرزا سیداحمد کاظمی است که در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار، جزو درباریان محسوب می‌شدند. این خانواده وظیفه مستوفی‌گری اسطبل دربار را برعهده داشتند. در این خانه به مناسبت‌های مختلف از درباریان هم پذیرایی می‌شد. بنایی که از عمارت کاظمی به جا مانده، بخش شاه‌نشین آن است که شامل یک طبقه زیرزمین، یک طبقه بالا و 2حیاط در قسمت شمالی و جنوبی عمارت است. یک حوض بزرگ در حیاط بیرونی قرار دارد که دور تا دور آن گلدان‌های شمعدانی قرار دارند.

معماری قاجاری و شیشه‌های رنگی

با اینکه عودلاجان پر از بناهای تاریخی است و حتی خانه‌های قدیمی آن در کوچه‌ها، معماری متفاوتی دارند، اما خانه کاظمی نه فقط در عودلاجان، بلکه در همه پایتخت جزو خاص‌ترین بناهای قاجاری محسوب می‌شود. از همان محوطه بیرونی بادگیر‌های عمارت را می‌بینید که به سبک بادگیر‌های یزد ساخته شده‌اند. دیوار‌های خانه آجری هستند. پرچین‌هایی از شمشاد‌های سرسبز، زیبایی نمای بیرونی خانه را بیشتر کرده‌اند. مساحت کلی خانه حدود 2033مترمربع است. 1215مترمربع از این عمارت شامل فضای باز و 650مترمربع آن زیربناست. چیزی که حتما در نگاه اول توجه شما را جلب خواهد کرد، درها و پنجره‌های چوبی هستند که با ظرافت طراحی شده و نقوش زیبایی دارند. درهای ارسی با شیشه‌های رنگی در شاه‌نشین، یکی از بخش‌های تماشایی عمارت است. پیشنهاد می‌کنیم در ساعات بعد از ظهر به خانه کاظمی بروید تا بتوانید انعکاس نور خورشید را از پنجره‌های رنگی شاه‌نشین مشاهده و عکس‌های یادگاری زیبایی ثبت کنید.

کتابخانه و تماشاخانه هنری

کتابخانه در قسمتی از طبقه همکف قرار گرفته که یک مرکز اسناد نیز در آن واقع است. کتابخانه شامل کتاب‌های مجموعه‌ تاریخ تهران، معماری هنر و همچنین تحقیقات میدانی است که میراث فرهنگی انجام داده و درواقع شناسنامه‌های ثبتی بناهاست. در بخش تماشاخانه هم مجموعه‌ای از دوربین‌های قدیمی و عکس‌های تهران قدیم دیده می‌شود. دیوارهای این بخش با تصاویر تاریخی از محله و عمارت در گذشته پوشانده شده است. شیشه‌های رنگی پنجره‌ها نور را به زیباترین شکل به این بخش که در واقع شاه‌نشین عمارت بوده، منعکس می‌کنند. نگارخانه هم در بخش پشت‌بام عمارت برپا شده و در آن می‌توانید تصاویری از تهران قدیم را ببینید یا به تماشای آثاری بروید که در مناسبت‌های مختلف در این بخش در معرض دید بازدیدکنندگان قرار می‌گیرند.

موزه مردم‌شناسی تهران

با ورود به موزه مردم شناسی عمارت کاظمی که در زیرزمین عمارت قرار گرفته و در گذشته رختشویخانه بوده، انگار سوار ماشین شده و به گذشته سفر می‌کنید. زیر طاقی‌های این زیرزمین، ماکت‌ها و عروسک‌های مشاغل و آداب و رسوم مردم تهران را می‌بینید و با کسب‌وکار پایتخت‌نشینان در 150سال گذشته آشنا می‌شوید.
 در بخش دیگری از موزه مردم‌شناسی هم در ویترین‌های شیشه‌ای، ابزارآلاتی از زمان قاجار تا دوره‌ پهلوی اول جمع‌آوری شده و به نمایش درآمده است. از محبوب‌ترین بخش‌های موزه مردم‌شناسی، تحولات پوشش در دوره‌های مختلف تاریخی است؛ از لباس سنتی مردم در دوره‌ قاجار گرفته تا تحول لباس‌ها به لباس فرنگی مانند کلاه پهلوی، کت و شلوار و کراوات را می‌توانید در این بخش تماشا کنید.
بخشی از موزه هم به معرفی بازی‌های رایج در تهران قدیم اختصاص دارد. شاید برایتان جالب باشد که با اسباب‌بازی‌های 100سال قبل آشنا شوید و شکل متفاوت آنها را از نزدیک ببینید.

خانه پروین اعتصامی
  نشانی: خیابان مصطفی خمینی، خیابان کمیلی، پلاک10 معرفی: خانه پدری پروین اعتصامی در سال 1384 با شماره14619 در فهرست آثار ملی ثبت شده است. این خانه در 3طبقه ساخته شده است. طبقه همکف شامل اتاق‌های خواب است که به‌گفته دوستان شاعر، اتاق شخصی و خواب او نيز آنجا بوده و اتاق‌های بالا محل برگزاری محافل شعر و شاعری‌ بوده است. مراسم عروسی پروین اعتصامی هم در همین اتاق‌های بالا برگزار شده‌است. معماری خانه سـاده و ترکیبی از معماری نئوکلاسیک غرب در معماری سنتی است. تمام دوره‌ای که پروین اعتصامی در تهران زندگی می‌کرده در این خانه گذشته است. بازدید از این خانه نیازمند هماهنگی قبلی است.