خاطرات چایکار 90 ساله

محمود مولایی-روزنامه‌نگار

«نازبانومرادنژاد(غلمانی)چوبه» که 90 سال سن دارد، مادربزرگ مهربان صومعه‌سرایی‌است  که ازدهه 20 شمسی در مزارع چای مشغول به‌کار شده. او که محلی‌ها«خاله نازبانو» صدایش می کنند،  یادآور نخستین چایکاران در گیلان است؛دورانی که قحطی شد، ولی گیلان سرپا بود و زندگی جریان داشت و آنها هم در مزارع چای ‌ کار می‌کردند.‌‌

تبعات جنگ جهانی دوم
2 سال بعد از شروع جنگ جهانی، هنگامی که ایران به اشغال متفقین درآمد، تبعات این جنگ گریبان مردم ایران را هم گرفت.‌«خاله نازبانو» ‌ از دوران دهه 20شمسی در گیلان چنین می‌گوید:«چون در دهه20 و زمان جنگ جهانی دوم، قحطی و خشکسالی اکثر مناطق ایران را   دربرگرفته بود، کشاورزان شهرهای نزدیک به گیلان برای کار به اینجا می‌آمدند. گیلان شرایط بهتری داشت و برای زندگی و کار مناسب بود  چون قحطی آسیب کمتری به گیلان زده و امکان کار کردن در گیلان فراهم بود.» او هم از دهه20 وارد کار در مزارع چای و کشت
توتون و نوغانداری شده است.‌

ارباب رعیتی
خاله نازبانو کارکردن در مزارع صومعه‌سرا را که از پدر و مادرش فراگرفته بود، می‌گوید: «سیستم ارباب رعیتی برقرار بود و بیشتر مردم گیلان در زمین ارباب کار می‌کردند.» از اواخر دهه30 و اوایل دهه40 با اجرای اصلاحات ارضی در کشور، زمین‌های کشاورزی به کشاورزان واگذار شد تا برای خود کار کنند: «زمین‌ها به کشاورزان واگذار شد، ولی کمتر کشاورزی زمین بزرگ برای کشاورزی داشت. بیشتر کشاورزان زمین‌های کوچکی داشتند و به این دلیل خیلی از آنها به‌عنوان کارگر در زمین‌های بزرگ مشغول کار بودند.»‌

شغل چایکاری
پیش از آنکه چایکاری به‌عنوان شغل در میان اهالی گیلان مطرح باشد، کشت برنج جایگاه ویژه‌ای داشت. نازبانو ‌می‌گوید:‌ «درآمد اصلی گیلان از کشت برنج و نوغانداری بود، چون این محصولات قدمت بیشتری دارند. خانواده‌های زیادی هم مشغول چایکاری بودند و بعدها چایکاری هم جزو مشاغل اصلی شد.»‌

نقش زنان در چایکاری
«خاله نازبانو» نقش زنان را در فعالیت‌های کشاورزی بسیار مهم می‌داند و می‌گوید:‌ «بیشتر کارهای مزرعه توسط بانوان انجام می‌شد. با مطالعه تاریخ گیلان متوجه خواهید شد گیلان و مناطق شمال یک فرق کوچک با سایر استان‌های دیگر دارد و آن نقش مهم و فعال زنان در بیرون از خانه برای کسب‌وکار در بازارهای محلی و چای و برنجکاری است.»  وی  ادامه می‌دهد: «چایکاری سنتی، اغلب توسط زنان و با یاری رساندن و کمک اهالی به هم انجام می‌شد. مردان هم برای حمل چای و انجام کارهای جانبی نقش کامل‌کننده را داشتند.» ‌‌


خاله نازبانو از سختی‌های چایکاری در گذشته صحبت می‌کند: «در گذشته اغلب کارها با دست صورت می‌گرفت؛ از شخم‌زدن و هرس بوته چای تا کود دادن و همچنین چیدن و خشک کردن آن. الان با دستگاه پیشرفته چای تازه را خشک می‌کنند، ولی ما با پهن کردن چای روی پارچه زیر نور آفتاب این کار را انجام می‌دادیم.‌ بعدها در صومعه‌سرا یک کارخانه ساخته شد و در کارخانه مشغول ‌
کار شدیم.»‌