گشت و‌گذار در چند روستای گردشگری کرمانشاه
لذت آرامش در آبادی‌های کرمانشاه
بنفشه محمودی
نام کرمانشاه این اواخر بیشتر به واسطه زلزله مهیب سرپل ذهاب بر سر زبانها افتاد اما کرمانشاه دیاری کهن و دیدنی است که از دیرباز نامش با تاریخ و طبیعت ایران گره خورده است و هر چند سال‌ها درگیر جنگ تحمیلی و تبعات آن و بعدها مسائل دیگری ازجمله زلزله بوده است، اما همچنان پرصلابت و زیبا و دیدنی است. جدای شهر کرمانشاه و دیگر شهرهای استان، روستاهای کرمانشاه هر کدام از دیگری دیدنی‌تر هستند و روستاهای هدف گردشگری در استان کرمانشاه آنقدر دیدنی هستند که بتوانند رقیبی مهم برای جلب مسافران در کنار آثار چندهزار ساله تاریخی این استان محسوب شوند. کرمانشاه با داشتن آب و هوای مطلوب که البته این اواخر از کیفیت آن به واسطه موضوع ریزدگردها کاسته شده، وجود ۴ هزار اثر تاریخی که قدمت برخی از آنها به چندین هزار سال می‌رسد، جاذبه‌های طبیعی فراوان و صنایع‌دستی و سوغاتی‌های متنوع هر ساله پذیرای هزاران گردشگر از سراسر کشور است. آثار گرانقدری همچون طاق بستان، بیستون، معبد آناهیتا، غار قوری قلعه و هزاران اثر تاریخی دیگر، مشتاقان بسیاری از سراسر کشور را به کرمانشاه می‌کشاند. اما در کنار این آثار تاریخی، وجود روستاهای خاص با آثار طبیعی فراوان ازجمله آبشارها و چشمه‌ها، معماری‌های زیبا و استثنایی موجب شده که کرمانشاه یکی از استان‌های پربازدید کشور در طول سال باشد. اگر دلتان خاطراتی رنگارنگ و شیرین در میان مردمانی با صلابت و به‌شدت میهمان نواز با لهجه سلیس فارسی می‌خواهد با ما در سفر به تعدادی از روستاهای استان همسفر شوید.
روستای تار و سه تار و تنبور
100کیلومتر که از غرب کرمانشاه فاصله بگیرید در شهرستان کنگاور و در بخش مرکزی آن روستای دل انگیز «فش» واقع شده است. روستایی با آب و هوایی معتدل و مطبوع که سراب زیبای فش در نزدیکی روستا پیش از هر کسی به شما خوشامد می‌گوید. اطراف سراب را درختان بلند جنگلی و گل و گیاهان خودرو فراگرفته آنچنان که گویی اینجا شمال ایران است. همانطور که اشاره شد روستای فش به وسیله کوه‌های بلند و مرتفع احاطه شده است. سطح این کوه‌ها که از درختان و درختچه‌های کوتاه پوشیده شده، در فصول بهار و تابستان از سرسبزی و طراوت سرشار می‌شود. انواع گیاهان دارویی مانند گل گاوزبان، گل ختمی، شیرین بیان، آویشن و گون نیز در دامنه این کوه‌ها یافت می‌شود. قلمرو حیات وحش روستا زیستگاه انواع گونه‌های جانوری مانند شغال، گرگ، روباه، خرگوش و کبک است که از دیگر جاذبه‌های طبیعی این روستا محسوب می‌شوند. جدای اینها گورستان قدیمی در کنار زیارتگاه امامزاده سیدجمال‌الدین از نوادگان امام جعفر صادق علیه‌السلام وجود دارد که ضمن زیارت بارگاه این امامزاده مورد تکریم می‌توانید بخشی از تاریخ کهن را با سنگ قبرهای عجیب و غریب در گورستان کهن روستا ببینید.
ساختن ساز تنبور در روستای فش نیز از قدمت دیرینه‌‌ای برخوردار است. در این روستا به نحو چشمگیری کارگاه‌های ساخت انواع مختلف آلات موسیقی از قبیل تنبور، تار و سه تار دیده می‌شود. در اکثر خانه‌های روستایی در گوشه‌‌ای از فضای خانه کارگاه کوچکی جهت ساخت تنبور، سه تار و تار دیده می‌شود.
به‌دنبال این گستردگی ساخت ساز در روستا اغلب ساکنان از زن و مرد نوازندگی می‌دانند و به مناسبت‌های غم و شادی صدای ساز از گوشه و کنار روستا به گوش می‌رسد.
روستایی با معماری استثنایی
«هجیج» روستایی با معماری استثنایی، هر ساله مقصد بسیاری از مسافران داخلی و خارجی است. این روستا، یکی از روستاهای پلکانی است با کوه‌های سنگی و چشمه‌های خروشان و مسیر پرپیچ و خم که چشم هر بیننده‌ای را به‌خود جذب می‌کند. در این روستا، به‌علت کمبود زمین، پشت بام هر منزلی حیاط منزل پشتی محسوب می‌شود. خانه‌های این روستا ساخته شده از سنگ به‌صورت خشکه چین و پلکانی است.در ایام بهار، این روستا چهره‌ای بهشتی به‌خود می‌گیرد و مناظری بکر و خاطره انگیز را در ذهن هر بیننده‌ای متبادر می‌کند و تابستان آن غرق در سرسبزیست. خودکفایی و استقلال در تولید محصولات مورد نیاز، دیگر ویژگی مردم این روستای تاریخی و کهن است. مردمان هجیج تمام پوشاک خود را در این روستا تولید می‌کنند و مشکلی برای تأمین پوشاک خود ندارند.
گیوه بافی، که نوعی پاپوش در مناطق کردنشین است، یکی دیگر از صنایع‌دستی مردم این روستا محسوب می‌شود که علاوه بررفع نیاز خود مردم روستا از خرید هر نوع کفشی، باعث اشتغال‌زایی در این روستا هم شده است. یکی از جاذبه‌های قابل توجه این روستا وجود امامزاده «سیدعبیدالله» از نوادگان امام موسی کاظم(ع) است که اهالی منطقه از آن به نام «کوسه هجیج» یاد می‌کنند و بسیار مورد احترام آن‌هاست. یکی دیگر از جاذبه‌های روستای هجیج، وجود چشمه «بل» است. آب این چشمه، جزو آبهای معدنی محسوب می‌شود و براساس نظر متخصصان، آب این چشمه، یکی از بهترین آبهای دنیا محسوب می‌شود. کشک، شیر، دوغ، روغن حیوانی و کره از مهم‌ترین فراورده‌های لبنی روستا هجیج است، نگهداری و پرورش انواع طیور در این روستا امری متداول است.
به مقصد یکی از بلندترین آبشارهای ایران
روستای پیران، یکی از روستاهای هدف گردشگری از توابع بخش مرکزی شهرستان سرپل ذهاب و جایی است که در زلزله اخیر از خسارات بی‌نصیب نمانده است. این روستا از شمال وشرق به کوه بان زرده، از جنوب به کوه پلتوی کری محدود می‌شود. این روستاازسطح دریا۹۲۰ مترارتفاع داردوآب وهوای آن معتدل و گرم است. رودخانه پر آب و زیبای الوند در جنوب این روستا جریان دارد.
ازعمده‌ترین غذاهای گردشگرپسند این روستا می‌توان به بامیه و تماته، بامیه بادمجان اشاره کرد. از مهم‌ترین صنایع‌دستی این روستا انواع گلیم با طرح‌های کردی را نام برد.
سوغاتی عمده این روستا شامل انجیر، گوجه سبز و سایر محصولات تولیده شده در روستا است، روستای پیران از طریق شهرهای قصرشیرین، سرپل ذهاب، دالاهو و‌گیلان غرب از استان کرمانشاه قابل دسترسی است.
محلی در نزدیکی روستا وجود دارد که «دره اژدها» معروف است این دره شما را به سمت آبشار پیران هدایت می‌کند که هر سال صدها بازدید‌کننده از شهرهای دیگر دارد و زلزله اخیر باعث تخریب کوه‌های ا طراف آن شده است، اما آبشار هنوز جاریست. تن کوه براثر ریزش سنگ از آن، جا به جا سفید شده و انگار پیسی گرفته، اما صدای خروشان آبشار هنوز می‌آید. چند قبل قرار بود جرثقیل بیاورند و سنگها را بردارند تا حوضچه خراب نشود. نکته قابل توجه اینکه برخی چشمه‌ها که قبل از زلزله در این دره یا دیگر روستاها جاری بودند خشکیده‌اند و به جایش در برخی نقاط دیگر چشمه‌هایی جوشان از دل زمین جوشیده‌اند که در زمین شناسی این پدیده پس از زلزله طبیعی است.
نزدیکی روستای پیران به شهر کرمانشاه پیوستگی قدمت و پیشینه تاریخی آن را نشان می‌دهد. مردم روستای پیران به زبان کردی به لهجه کردی کلهری سخن می‌گویند. درآمد مردم روستا از طریق فعالیت‌های زراعی، دامداری و باغداری تأمین می‌شود و مهم‌ترین فراورده‌های دامی روستا شامل گوشت، پشم گوسفند و انواع لبنیات و روغن حیوانی است.
از انواع موسیقی مقامی رایج روستای پیران می‌توان به همنوازی ساز و دهل اشاره کرد که پس از زلزله کمتر در روستا به گوش می‌رسد زیرا کاربرد آن بیشتر در جشن‌های عروسی است. اما در بیشتر مناطق کردنشین ازجمله روستای پیران از لباس‌های محلی کردی با طرح و رنگهای متنوع استفاده می‌شود.
روستای کوهپایه‌ای پیران بافت مسکونی متمرکز داشت که عبور نهرآب از میان کوچه‌های قدیمی همراه با درختان قدیمی چنار، تبریزی وگردو که روستا را در بر گرفته، جلوه‌ای زیبا به روستا بخشیده بود. جنگل‌های انبوه و متراکم درختان بلند و زیبای چنار و تبریزی و گردو و انجیر چشم‌اندازهای بسیار زیبا و مساعد جهت گذراندن اوقات فراغت فراهم کرده بود و آبشار بلند پیران و چشمه‌های جوشان در کنار درختان کهنسال و گیاهان خودرو در اطراف آنها جز مناظر بدیع روستا به شمار می‌رفت، اما زلزله بخشی از اینها را به یغما برد و اکنون مردم در تلاشند تا زیبایی را به روستایشان بازگردانند.
روستای پیران در 10کیلومتری شهرستان سرپل‌ذهاب به سرسبزی باغات شهرت دارد و باغات متعدد، آبشار پیران، وجود سراب‌های پرآب، بافت طبیعی و فوق‌العاده منطقه و نزدیکی آن به شهرستان سرپل‌ذهاب، سال‌های گذشته علاقه‌مندان زیادی را برای تفریح به سمت این روستای زیبای توریستی، می‌کشاند. پس از حادثه زلزله 40هکتار از باغات گوجه سبز، انجیر، گردو و... این روستا بر اثر ریزش کوه، در حصار سنگها قرار گرفت و بسیاری از درختان میوه نیز براثر سقوط صخره‌ها و سنگها شکسته شد.
با کمک برخی نهادها و مردم تاکنون سنگهای بسیاری از باغات جمع‌آوری شده و درختان شکسته جمع‌آوری شدهاند و روستاییان تلاش می‌کنند روستا جلوه دیرین خود را بازیابد. شاید روستا اکنون جزو مناطق نمونه گردشگری نباشد اما آبشار پیران و چشمه‌ها و رودها پابرجا هستند و حضور گردشگران در روستا می‌تواند به سرپا ایستادن دوباره آن سرعت بخشد.
ثبت خاطرات زیبا در کنار آبشار و باغات
ورمقان یکی از روستاهای زیبا و خوش آب و هوای استان کرمانشاه است که در دامنه‌های سلسله کوه‌های مرتفع بدر، در ۳۵ کیلومتری شمال شهر سنقر در دهستان باوله واقع شده و آب وهوای آن در بهار و تابستان معتدل و مطبوع است.کوهستان بدر در بهار دامنه‌های آن پر از مراتع سبز و گیاهان خودرویی می‌شود که تابلوهای طبیعی و شگفت انگیزی را پیش چشمانتان به نمایش می‌گذارد. در بهار جذابیت‌های یک بهار افسونگر که دامنه‌های سرسبز و چشم‌اندازهای کوهستانی، آهنگ آرامش بخش چشمه‌ها و جوی‌ها و نغمه پرندگان از مهم‌ترین نشانه‌های آن است را تجربه می‌کنید و از آن لذت می‌برید.
اما تابستان مسافر این مقصد زیبا شوید، مناظر و چشم‌اندازهای بسیار زیبا و کم نظیر دیگری همچون جنگل‌ها و باغ‌های انبوه و سرسبز به روی شما آغوش می‌گشاید، باغها و جنگل‌هایی که زیباترین و پرجاذبه‌ترین مناطق طبیعی روستا به شمار می‌رود و با میوه‌هایی نظیر انگور، گردو، زردآلو، آلو و آلبالو و همچنین بلوط و بادام کوهی دورتا دور روستا را احاطه کرده و منظری رنگارنگ را به‌وجود آورده است. بافت مسکونی روستا نیز که در سراشیبی ملایم دامنه کوه قرار گرفته، با آن سقف‌های مسطح و دیوارهای خشتی و گلی همرنگ طبیعت، منظره خوشایند و دلچسبی را به‌وجود آورده است. زندگی در کوهستان و دشت‌های حاصلخیز آن، باعث شده روستاییان ورمقان که به زبان کردی و لهجه کلهری سخن می‌گویند، بیشتر به زراعت و دامداری مشغول باشند و برخی نیز از راه تولید صنایع‌دستی که مواداولیه آن را خودشان به‌دست می‌آورند و به فروش می‌رسانند، روزگار را سپری می‌کنند. در این روستا موسیقی جایگاه ویژه‌ای دارد و در مراسم عروسی و عزاداری از انواع آلات موسیقی همچون سرنا و دهل استفاده می‌شود. ضمن اینکه اجرای موسیقی «گورانی چر» هم یکی از انواع متداول موسیقی در این روستاست. صنایع‌دستی و هنری روستا هم شامل قالی، گلیم، جاجیم و سجاده، سوغاتی‌های خوبی است. در ایام نوروز مردم روستا درحالی‌که لباس‌های محلی با طرح‌ها و رنگهای شاد و متنوع بر تن دارند با غذای رایج و مخصوص خود یعنی «گنونه» یا‌اش ترخینه سفت که ترکیبی از بلغور گندم، آب گوجه فرنگی تازه، دوغ ترش، ادویه جات و... است، از شما پذیرایی می‌کنند.
ورود به این روستا از شهرهای سنقر و کامیاران در استان کرمانشاه و قروه در استان کردستان امکان پذیر است.
بهشت غرب کشور
از اردیبهشت شمال و شیراز و اهواز یا تابستان کوهساران زیاد شنیده‌اید، اما شاید بد نباشد این بار مقصد گشت و گذارتان را در جایی از غرب کشور جست‌وجو کنید تا مطمئن شوید بهشت جایی در همین گوشه و کنار قرار دارد! طبیعت منحصر به فرد غرب ایران این فرصت را به شما می‌دهد تا منظره‌هایی را به چشم ببینید که تا به حال تنها در تابلوهای نقاشی دیده بودید. پیشنهاد ما برای این سفر روستای شالان کرمانشاه است که از توابع بخش کرندغرب شهرستان اسلام آبادغرب به‌حساب می‌آید. برای رسیدن به این روستا باید به ۲۳ کیلومتری شهر سرپل ذهاب، ۳۳ کیلومتری کرندغرب یا ۱۴۰ کیلومتری کرمانشاه سری بزنید تا به منطقه‌ای کوهستانی برسید که از شمال و شمال شرقی به ارتفاعات دالاهور از جنوب شرقی به ارتفاعات بانه ریز و از جنوب به ارتفاعات زنگ علیان محدود می‌شود. اینجا روستای دالاهور است که با جریان رودخانه پرآب الوند در جنوب آن سرسبزتر از روستاهای اطراف به‌نظر می‌رسد. با این حال طبیعت بخشی از جاذبه‌های این روستا است که در نگاه اول شما را جذب خواهد کرد. در دو طرف بستر رودخانه الوند تفرجگاه‌هایی به‌وجود آمده که در آنها می‌توانید انواع گیاهان دارویی، مرتعی و گل‌های وحشی رنگارنگ را ببینید و البته سری هم به زیستگاه پرندگان و جانوران آبزی بزنید. جنگل‌های انبوه و گسترده گردو، انار و انجیر کوهی اطراف روستا هم جایی است که حتما باید سری به آن بزنید. اگر اهل کوهنوردی هم باشید، می‌توانید گشت و‌گذاری در ارتفاعات صخره‌های دالاهو داشته باشید که بلندترین قله آن ۲۲۵۰ متر ارتفاع دارد. سراسر این ارتفاعات را جنگل‌های انبوه و مراتع سرسبز پوشانده و البته این ارتفاعات در اکثر مواقع سال پوشیده از برف است.
اما کمی که در روستا گشت و‌گذار کنید، می‌بینید که پیشینه تاریخی این روستا کم از جاذبه‌های طبیعی‌اش ندارد. وجود آثاری مثل زیارتگاه مسجد عبدالله بن عمر، بابا یادگار، مقبره ابودجانه، مقبره باباشیخ، مقبره شیخ بایزی و همچنین مقبره بابافقی شاهدانی هستند که قدمت و سابقه تاریخی این روستا را به شما نشان می‌دهند.عمر خیلی از بناهای آرامگاهی این روستا به دوره صفویه می‌رسد که به دستور شاه عباس ساخته شدهاند و البته خیلی از آنها در دوره قاجاریه مرمت شدهاند. چیزی که تماشای آن را نباید از دست بدهید، بافت مسکونی روستا است که به شکلی متراکم بر کوه پایه‌ها بنا شده است. سقف خانه‌ها مسطح است و با تیرهای چوبی و کاه‌گل پوشیده شدهاند ایوان وجه اشتراک تمام این خانه‌هاست که با سنگ، آجر، گچ، چوب، خشت و گل ساخته شدهاند. در ۴ کیلومتری روستای شالان آبشار پیران و ویرانه‌های قصر یزدگرد قرار دارد که قدمت آن به دوران ساسانی می‌رسد. این ویرانه را باید در یکی از بلندترین ارتفاعات روستا ببینید که اطراف آن را حصاری با برج‌های نیم دایره‌ای شکل پوشانده است که در فاصله ۶ تا ۱۶ متری هم ساخته شدهاند.اما جاذبه‌های تاریخی روستا به همین جا ختم نمی‌شود. در ۹ کیلومتری روستا بنای سنگی مستطیل شکلی قرار دارد که به طاق گرا معروف است. این بنای سنگی فضای ایوان مانندی است که دیوارهای داخلی آن از لاشه‌های سنگ و ملاط گچ ساخته شده و دیوارهای داخلی‌اش با اشکال هندسی پوشانده شده است.
اگر در گوشه و کنار روستا مردمی را دیدید که مشغول بازی با گرز هستند، تعجب نکنید. بازی گرزان یکی از بازی‌های معروف و رایج این منطقه است که مردم در اوقات فراغت‌شان به آن می‌پردازند. این بازی ۸ نفر بازیکن دارد که در مربعی که روی زمین ترسیم شده جا می‌‌گیرند. در وسط این مربع چاله‌ای قرار دارد که چهار گرز در آن گذاشته شده. چهار نفر از بازیکنان در خط دفاع از گرزها حفاظت می‌کنند و چهار نفر که در خارج از مربع هستند برای تصرف گرزها به افراد داخل مربع حمله ور می‌شوند.
روستای بیژن و منیژه اساطیری
گلین، منطقه‌ای وسیع متشکل از چند روستای کوچک شامل ننجاورو، نجار، چمن و سرباغ با حدود دو هزار و ۸۰۰ نفر جمعیت در مسیر جاده گیلانغرب- سرپل ذهاب، همجوار دشت زیبا با شالیزارهای پهناور دیره واقع شده است. گلین گردشگاهی است بکر و فرح انگیز، دره‌ای پوشیده از درختـان گـوناگون با اناری معروف و رودی همیشه خروشان که کیلومترها زیبایی و لطافت را به گردشگران و مهمانان خود هدیه می‌کند. منطقه گلین از توابع شهرستان گیلانغرب و در بخش دشت دیره قرار دارد و یکی از مناطق زیبای این شهرستان است که از نظر جاذبه‌های گردشگری به‌خصوص در فصل‌های بهار و تابستان بواسطه طبیعت سرسبزش، همواره پذیرای مسافران و گردشگران زیادی از مناطق مختلف استان کرمانشاه و سایر استان‌های کشور است.
محورهای گردشگری، جاذبه‌های کوهستانی، پوشش گیاهی و طبیعی مصنوع (باغات)، ارتفاعات زیبا و مسیر کوهنوردی ازجمله ویژگی‌های بارز و منحصر بفرد منطقه نمونه گردشگری سراب گلین است. انجاورود گلین روستایی بسیار زیبا، دیدنی و گردشگر پذیر این منطقه از توابع بخش مرکزی گیلانغرب در استان کرمانشاه است که در فاصله ۳۳ کیلومتری گیلانغرب و در ۲۱۵ کیلومتری کرمانشاه قرارگرفته است، مردم روستاهای گلین به زبان کردی کلهری حرف می‌زنند و به ایل کلهر وابسته هستند، برنج، انار، گردو و گندم از مهم‌ترین محصولات کشاورزی منطقه گلین است.
رودخانه گلین از بین دو کوه می‌گذرد و تمام باغها و زمین‌های کشاورزی این ناحیه را آبیاری می‌کند، در این منطقه پرورش ماهی نیز توسعه زیادی پیدا کرده است، خانه‌ها در این منطقه با سنگ، گل و چوب به شکل پلکانی ساخته شدهاند به‌طوریکه پشت بام خانه ای، حیاط خانه همسایه است، آب و هوایی معتدل و کوهستانی با طبیعتی سرسبز دارد.
سراب گلین، گوردخمه دیره، باغها، طبیعت و کوهستان اطراف این روستا از دیگر جذابیت‌های روستای هدف گردشگری گلین بشمار می‌آیند، آب و هوای مطبوع و دل انگیز، حیات وحش بکر، وجود رودخانه خروشان و ارتفاعات و صخره‌های دیدنی از دیگر ویژگی‌های قابل توجه این منطقه نمونه گردشگری در شهرستان گیلانغرب است.
منطقه گلین دارای دره‌ای زیبا به طول حدود ۴۰ کیلومتر و عمق ۴۰۰ متر است، این منطقه از قسمتهای تاریخی و قدیمی گیلانغرب بشمار می‌آید، طبق روایات تاریخی زندگی در این بخش قدمتی برابر با آثار تاریخی و اساطیری بیژن و منیژه در شهرستان سرپل ذهاب دارد، براساس روایات تاریخی در زمان حکومت بیژن در این منطقه، مردم اطراف دره از هجوم جانوران درنده به حاکم شکایت می‌بردند. گرگین برای پاکسازی این دره اعزام و موفق شد امنیت منطقه را تأمین کند و از آن زمان زندگی در این منطقه جریان یافته اگر چه این منطقه زیبا و تاریخی به سبب نا آشنایی و بی‌توجهی همچنان مهجور و محروم مانده اما زیبایی هایش چشم هر بیننده‌ای را به حیرت وا می‌دارد و شرایط استثنایی دارد.
جدای از شگفتی‌های طبیعی در این منطقه آثار تاریخی متعددی نیز وجود دارد ازجمله می‌توان به کتیبه فرهاد (یا فرهاد کن) در ۱۵۰ متری پل شاه، طاق روبه‌روی روستای نجار که شامل چند پله، یک حوض و چند گودال برای ذخیره مواد غذایی است، قلعه گرگین با دیوارهای قدیمی، یک حوض و یک کتیبه در نزدیکی سر باغ گلین و قلعه انجاورود (عظیم) شامل دیوارهای متعدد که هیچ راه ورودی ندارد.
