ابعاد جدید از سقوط هواپیمای اوکراینی

دیوان عالی انتاریوی کانادا خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین (UIA) را به‌دلیل اهمال در حادثه سقوط پرواز شماره۷۵۲ مسئول دانسته و حکم داده است که از نظر قانونی به خانواده‌ قربانیان این سانحه غرامت کامل پرداخت کند. یک فروند هواپیمای بوئینگ۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی بین‌المللی اوکراین با شماره پرواز۷۵۲ که ۱۶۷ مسافر و ۹ خدمه پرواز داشت، ۱۸دی‌ سال۱۳۹۸ از فرودگاه امام(ره) به مقصد کی‌یف پرواز کرد که ۶دقیقه بعد به‎دلیل شلیک غیرعمد پدافند هوایی حوالی صباشهر از توابع استان تهران سقوط کرد و سرنشینان آن جان باختند. اکنون دادگاهی در کانادا شرکت هواپیمایی مذکور را به‌دلیل اهمال در ارزیابی شرایط پیش از صدور اجازه پرواز مقصر شناخته است. این حکم پس از محاکمه ۱۸روزه در تورنتو که در ژانویه سال۲۰۲۴ به پایان رسید، صادر شده است. به‌گزارش رسانه‌های کانادایی، شرکت‌های حقوقی «CFM» مستقر در ونکوور و شرکت «Howie Sacks & Henry » مستقر در تورنتو، به‌طور مشترک وکالت خانواده‌های ۲۱مسافر جان‌باخته در این پرواز را برعهده داشته‌اند.
 
جزئیاتی از حکم دادگاه کانادایی
یاسمین اکبرعلی، قاضی دیوان عالی انتاریوی کانادا، یکی از دلایل حادثه پرواز شماره۷۵۲ خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین را اهمال این شرکت هواپیمایی در ارزیابی شرایط پرواز دانسته است. در حکم این دادگاه آمده است که با توجه به بالاگرفتن تنش‌های ایران و آمریکا در آن مقطع زمانی و به‌ویژه حملات موشکی ایران علیه نیروهای آمریکایی در عراق و حالت آماده‌باش در ایران برای مقابله با ضد‌حملات‌ احتمالی آمریکا، این شرکت اوکراینی نباید اجازه پرواز را به هواپیمای خود می‌داده است.
دیوان عالی انتاریو اعلام کرده که خطوط هوایی بین‌المللی اوکراین به‌دلیل عدم‌انجام ارزیابی مناسب از خطرات ناشی از این پرواز سهل‎انگاری کرده است و بر همین اساس نمی‌تواند جبران خسارت به خانواده‌ها را به مبلغ اولیه مورد نظر خود - 180هزار دلار برای هر قربانی - محدود کند و باید خسارت کامل به خانواده‎های مسافران جان‎باخته پرداخت کند.

لزوم اولویت امنیت مسافران
 
در بخشی از این حکم با اشاره به اختلاف ایران و اوکراین آمده است که فارغ از هرگونه بحث فنی، ازآنجاکه وظیفه ارزیابی کامل شرایط پیش از پرواز، ارزیابی خطرات احتمالی را نیز شامل می‌شود، شرکت هواپیمایی اوکراینی وظیفه داشته است که تمام احتمالات را در نظر بگیرد. پل میلر، حقوقدان این پرونده، به روزنامه گلوبال‌نیوز گفته است: «این حکم پیامی قوی به خطوط هوایی بین‌المللی می‌فرستد که باید ایمنی مسافران خود را در اولویت قرار دهند. خطوط هوایی باید اقدامات مناسبی را برای جلوگیری از عملیات در مناطق درگیری انجام دهند.»
به‌گفته کارشناسان، ازآنجاکه شرکت‌های هواپیمایی اغلب پشت سر هم پرواز دارند، برای لغو پروازها ملاحظات مالی را در نظر می‌گیرند.

فشار اوکراین برای پرواز در شب حمله موشکی
دکتر فتح‌الله اُمَی، رئیس پژوهشکده هوافضا، در گفت‌وگو با روزنامه همشهری با اشاره به حکم دادگاه کانادایی می‌گوید که شرکت هواپیمایی اوکراینی نه‌تنها پرواز را متوقف نکرده که برای انجام پرواز به خلبان و تیم پرواز هم فشار آورده است. دکتر امی می‌گوید: «حتی من شنیدم که این شرکت اوکراینی به دولت ایران نیز برای انجام این پرواز فشار آورده است. ظاهرا ایران اجازه پرواز نمی‌داده است تا اینکه از اوکراین تماس گرفته می‌شود و از طرف ایرانی خواسته می‌شود که به این هواپیما اجازه پرواز داده شود؛ درحالی‌که در آن شرایط اساسا صدور اجازه پرواز کار غلطی بوده است و اگر کسی قوانین پرواز را می‌دانست در آن روز نباید هیچ پروازی انجام می‌شد.»
اُمَی با اشاره به ملاحظات مالی شرکت‌های هواپیمایی می‌گوید که احتمالا همین مسئله باعث شده است که شرکت اوکراینی برای انجام‌شدن این پرواز فشار بیاورد؛ به همین دلیل حکم دادگاه صحیح است و باید غرامت قربانیان را بپردازد.


واکنش ایران به رأی دادگاه

محمد دهقان، معاون حقوقی رئیس‌جمهور ایران، نیز درباره رأی دادگاه کانادا درخصوص پرونده هواپیمای اوکراینی گفته است: «2دعوا درباره هواپیمای اوکراینی یکی در آی‌سی‌جی دیوان بین‌المللی دادگستری و دیگری در ایکائو مطرح است. کنوانسیون مونترال که ۴کشور در آن علیه ما شکایت کردند مبنای دعوا است. رأیی که در کانادا صادر شده برای ۲۱نفر از خانواده‌های قربانیان هواپیمای اوکراینی رأی خوبی است و قاضی عادلانه آن را صادر کرده است و قصور شرکت هواپیمایی اوکراینی برای دادگاه ثابت شده و استدلال‌هایی که در آنجا آورده است برای دعوایی که آی سی جی مطرح کرده، قابل استفاده است. هیچ سودی برای ایران نداشت که هواپیمایی را که اتباعش در آن حضور داشتند بزند و معلوم است اشتباهی انجام شده است. چند کشور شکایت کرده‌اند که این رأی ممکن است بتواند به ما در اثبات اینکه موضوع سانحه هواپیما قصور بوده و شرکت هواپیمایی هم مرتکب قصور شده است، کمک کند.»