پابند الکترونیک فرصتی برای آزادی 60 هزار زندانی

با ‌ اینکه چند سالی است که بعضی از زندانیان با استفاده از پابند الکترونیک از زندان آزاد می‌شوند و این موضوع تأثیر زیادی در کاهش زندانیان کشور داشته اما هنوز اطلاعات چندانی درباره این پابندها منتشر نشده است. در گفت‌وگو با امیرحسین عزیزیان، مدیرعامل شرکت حامی عدالت، زیرمجموعه بنیاد تعاون زندانیان کشور به بررسی نکات فنی پابندها پرداخته‌ایم. آنطور که او می‌گوید این پابندها که در کشور تولید شده قابلیت‌های فنی خاصی دارند که فرار با آنها را تقریبا غیرممکن کرده است.



  پروژه پابند الکترونیک زندانیان از چه زمانی کلید خورد؟
شروع این پروژه به سال 95برمی‌گردد. نمونه اولیه با همکاری یک شرکت دانش بنیان طراحی و تولید شد. به لحاظ ساختاری شبیه به تولیدات خارجی است اما با چند تفاوت اساسی. در پابندی که ما تولید می‌کنیم از 2سیم کارت استفاده شده است و با توجه به حساسیت کار از دو اپراتور سرویس می‌گیریم. این پابندها هر یک دقیقه وضعیت مددجو را به مرکز ارسال می‌کند. به لحاظ اینکه اگر مشکلی در آنتن‌دهی وجود داشته باشد اپراتور بعدی بتواند این موضوع را پوشش دهد، از دو سیم کارت استفاده می‌شود.
  پابندی که شما تولید کردید نسبت به سایر پابندهایی که پیش از این وجود داشت چه مزایایی دارد؟
مزیتی که این پابند نسبت به سیستم‌های مشابه دارد این است که در شهر تهران و بعضی شهرهای دیگر سیستم جمینگ وجود دارد که در این مناطق جی پی اس و آنتن موبایل مختل می‌شود. با استفاده از دیتاهایی که از بی‌تی‌اس‌های مخابرات می‌گیریم این مشکل را هم حل می‌کنیم. یعنی جز جی‌پی‌اس، از بی‌تی‌اس‌ها هم لوکیشن دریافت می‌کنیم که اگر مشکلی پیش آمد، لوکیشن را از دست ندهیم.
  درباره مشخصات فنی پابندها و نحوه شارژ آنها بیشتر توضیح دهید؟
پابندهای الکترونیکی یک باتری 2هزار میلی‌آمپری دارد. در نوع پیشرفته‌ای که تولید کرده‌ایم قدرت باتری را به 4هزار میلی‌آمپر رسانده‌ایم تا باتری مدت زمان بیشتری قابل استفاده باشد. با توجه به اینکه پابند هر یک دقیقه یک مرتبه سیگنال می‌فرستد باید تقریبا یک روز و نیم یک‌بار شارژ شود. اگر به جای یک دقیقه قرار بود مثلا 5دقیقه یک‌بار سیگنال ارسال شود، عمر باتری چند برابر می‌شد. البته این موضوع براساس سناریوی پلیسی که سازمان زندان‌ها پیش‌بینی کرده تعریف شده و قابل تغییر است. همه اطلاعات پابند برای سیستم نظارتی ارسال و توسط زندانبان الکترونیک رصد می‌شود. نکاتی که برای زندانبان ارسال می‌شود شامل باز و بسته‌بودن بند پابند، وضعیت باتری و شارژ آن، وضعیت روشن یا خاموش‌بودن پابند، درجه حرارت و یکسری آیتم‌های فنی است که هر یک دقیقه یک‌بار ارسال می‌شود. مدل به این شکل است که اگر احساس خطری شود یا اینکه دیده شود شارژ پابند در حال تمام‌شدن است بلافاصله با مددجو تماس گرفته و به او اخطار داده می‌شود و فردی که ناظر است دائم با مددجو در ارتباط است. اگر مددجو نیز مشکلی احساس کند بلافاصله تماس می‌گیرد و مثلا اطلاع می‌دهد که پابند دچار مشکل شده، شکسته، باتری خراب شده و... در این شرایط حضوری مراجعه می‌کند و پابند تعمیر یا تعویض می‌شود.
  آیا امکان باز‌کردن بند پابند توسط زندانی وجود ندارد؟
بند پابند با استفاده از تکنولوژی فیبر نوری ساخته شده که به هر دلیلی اگر بند باز شود اخطار می‌دهد. این اخطار هم روی پابند و هم برای ناظر ارسال می‌شود. داخل بند هم سیستم کدینگ دارد. پیش از این مشکل وجود داشت که می‌شد پابند را دستکاری کرد و پابندی که باز است را بسته نشان داد. اما حالا این مشکل برطرف شده است. به هر دلیلی بند باز یا کلیپس آن شکسته شود اخطار داده و به‌عنوان تخلف محسوب می‌شود. دستورالعمل‌های استفاده از پابند هم در شرکت ما طراحی می‌شود. پیش از اینکه در این شرکت که وابسته به سازمان زندان‌ها است پابند تولید شود از نمونه‌های خارجی استفاده شد اما به‌دلیل تحریم‌ها و اینکه نرم‌افزاری که از آن استفاده می‌کردیم خارجی بود دچار مشکل شدیم. بعد از آن بود که از نرم‌افزاری که کار خودمان بود استفاده کردیم و اگر به هر دلیل مشکلی پیش بیاید اطلاعات ذخیره می‌شود و امن است. نکته دیگر اینکه تمام فرایندهای فنی و اجرایی استفاده از پابند ازجمله صدور حکم، به چه‌کسی و در کجا پابند تعلق بگیرد و... در حامی عدالت انجام شد و از سال 95این پروژه فعال است.
  آیا تاکنون زندانی‌ای که از پابند استفاده می‌کند موفق به فرار شده است؟
تاکنون موردی از فرار با پابند نداشته‌ایم. حتی در اتفاقاتی که سال گذشته رخ داد ‌از مجموع همه افرادی که پابند داشتند، رأی باز بودند و... تعداد افرادی که دستگیر شدند کمتر از یک‌صدم بود. این موضوع نشان می‌دهد افرادی که با پابند یا رأی‌باز از زندان بیرون هستند و افرادی که به هر شکل از مزیت‌های بیرون‌بودن استفاده می‌کنند، سعی دارند تخلف نکنند تا امکانی که برای‌شان پیش آمده تا از زندان بیرون باشند را از دست ندهند. چراکه اگر فردی با پابند تخلف کند و این موضوع احراز شود قطعا این امکان از او گرفته می‌شود و باید به زندان برگردد و تا آخر حکمش را در زندان بگذراند.
  تاکنون چه تعدادی پابند الکترونیک برای زندانیان تولید شده و هم‌اکنون چند نفر از این پابندها استفاده می‌کنند؟
حدود 45هزار پابند الکترونیک تولید شده و در اختیار سازمان زندان‌ها قرار گرفته است اما چیزی حدود 9هزار دستگاه فعال است که پابند روی پای زندانی نصب است. البته تعداد افرادی که از پابند الکترونیک استفاده می‌کنند بیشتر بود اما به‌خاطر عفوی که سال گذشته انجام شد حدود 80هزار زندانی آزاد شدند که بخشی از آنها افرادی بودند که پابند داشتند که از پای‌شان باز شد. سعی می‌کنیم قضات را ترغیب کنیم تا جایی که امکان دارد افراد بیشتری به جای زندانی‌شدن با پابند از زندان خارج شوند.
  شعاع پوششی پابندها چقدر است و زندانیان باید در چه محدوده‌ای تردد کنند؟
این موضوع در 3سطح است. 200، 500و1000متر. این موضوع بستگی به‌نظر قاضی دارد که این زندانی باید در چه شعاعی تردد کند.
  استفاده از پابند چه بازخوردهایی داشته است؟
برای زندانی‌ای که وضعیت مالی خوبی دارد خوب است که در خانه‌اش می‌نشیند و در زندان نیست. اما فردی که وضعیت مالی خوبی ندارد و اگر از زندان با پابند به خانه برود سربار خانواده هم می‌شود خوب نیست‌ چرا که مثلا زندانی وقتی در زندان است هزینه‌هایش از طرف دولت تامین می‌شود اما وقتی که خارج می‌شود اگر نتواند کارکند، هزینه‌های زندگی‌اش روی دوش خانواده‌اش می‌افتد. خیلی از این افراد شاید امکان کار‌کردن در خانه را نداشته باشند و این موضوع برای‌شان سخت است و بعضی از زندانیان برای خروج از زندان با پابند، آن هم باشعاع حرکتی حداکثر هزار متر رغبت ندارند و درخواست پابند از سوی زندانیان کم شده است. پیش از این شعاع حرکتی زندانیان با پابند بیشتر بود اما حالا محدود شده است. مثلا قبلا محدوده حرکتی یک منطقه، یک شهر و یک محدوده بزرگ‌تر بود اما حالا حداکثر هزار متر است. درصورتی که در نرم‌افزاری که برای کنترل پابندها ایجاد شده امکان تغییر محدوده وجود دارد اما این کار منوط به مجوز قضایی است.
  چشم‌انداز استفاده از پابند برای زندانیان چطور است؟ آیا قرار است زندانیان بیشتری از این وسیله استفاده کنند؟
برآورد ما این است که با توجه به تعریفی که از زندانیان مستحق استفاده از پابند الکترونیک وجود دارد، حدود 60هزار نفر از آنها می‌توانند از پابند استفاده کنند. اما با توجه به محدودیت پوشش و تردد، زندانیان زیاد رغبت ندارند و قضات هم زیاد حکم پابند صادر نمی‌کنند. اما امیدواریم که نگاه‌ها نسبت به پابند الکترونیکی بهتر شود‌ چرا که پابند، خدمتی است که به لحاظ اجتماعی به جامعه کمک می‌کند. زندانی از زندان خارج می‌شود و هزینه‌های دولت کمتر می‌شود. ضمن اینکه وقتی یک نفر به یک خانواده برگردانده می‌شود انگار که آن خانواده زنده شده است. مثلا محکومان رأی باز حتما باید جایی مشغول به‌کار شوند تا آزاد شوند؛ اما محکومانی که پابند الکترونیک دارند می‌توانند هر جایی کار کنند و درآمدشان بیشتر می‌شود.
  شرایط دریافت پابند به چه شکلی است و آیا پابندهای تولیدی شما دوام کافی را دارند که مدت زیادی روی پای فرد کار کنند؟
برای دریافت پابند به اندازه ارزش پابند از فرد محکوم وثیقه دریافت می‌شود (ارزش هر پابند حدود 2و‌نیم میلیون تومان است) این پابندها ضدآب هستند و فرد می‌تواند با آن حمام کند و چون پابند ضدآب است‌حتی تا عمق 3متری هم می‌توانند بروند. مگر اینکه ضربه خورده باشند و آسیب دیده باشند.
  پابندهای تولید داخل در مقایسه با کشورهای دیگر در چه رده‌ای قرار دارد؟
شرایط ما بسیار خوب است. ما از تجربیات چند کشور دیگر مثل آلمان و سوئد استفاده کردیم. در کشورهای آمریکای جنوبی هم پابند استفاده می‌شود. در منطقه  هم در قطر از چنین وسیله‌ای استفاده می‌شود البته به‌صورت دستبند.
  دستبند بهتر است یا پابند؟ چرا ما از دستبند استفاده نمی‌کنیم؟
هر دو مورد استفاده می‌شود. از دستبند بیشتر برای زندانیانی که در زندان هستند استفاده می‌شود و پابند‌ برای بیرون از زندان. اما رفتارها متفاوت است. مثلا در آمریکا پابند را به زندانیانی می‌دهند که از زندان آزاد شده‌اند تا علاوه بر دوران محکومیت مثلا 2سال بعد از آزادی تحت نظر باشند. یا برای افرادی است که آزادی مشروط دارند تا اگر در دوره پابند تخلفی نکرد به‌طور کامل آزاد شود. در کشورهای دیگر هم مشابه این موضوع وجود دارد و کشورهای مختلف با سطوح متفاوت تکنولوژی از دستبند و پابند استفاده می‌کنند.
  در سال‌های اخیر استفاده از پابند الکترونیکی برای زندانیان چه مزایایی داشته است؟
همین حالا حدود 9هزار زندانی با پابند از زندان خارج شده‌اند. این افراد با خانواده‌هاشان حدود 40هزار نفر می‌شوند. اینها از موهبت وجود آن فرد که عمدتا پدر هستند بهره‌مند می‌شوند. بیشترین چیزی که دوست داریم مردم بدانند و کمک کنند در بحث تولید پابند است. از تعداد حدود 40هزار پابندی که تا به حال تولید شده بخشی از هزینه‌هایش را خیران پرداخت کرده‌اند و بخش کمتری از طرف دولت تامین شده است. از قدیم بحث دیه و آزادی زندانیان وجود داشت اما باید به بحث پابند هم توجه کرد؛ چرا که این هم یک شکلی از کمک‌کردن است. حتی از پابند هم فراتر برویم کمک به اشتغال زندانیان هم خیلی مهم است. باید کمک کرد تا زندانی سر کار برود. بیشتر هم کارآفرین‌ها و صاحبان مشاغل می‌توانند در این زمینه مؤثر باشند. هم برای خودشان مفید است و می‌توانند از برخی معافیت‌ها بهره‌مند شوند و هم به این افراد کمک می‌کنند.
  چطور می‌شود استفاده از پابندهای الکترونیک را توسعه داد؟
قضات محترم باید در صدور احکام بیشتر به سمت پابند بروند و حکم پابند صادر کنند. همینطور در شعاع پوشش پابند هم تجدیدنظر صورت بگیرد و این شعاع بیشتر شود که افراد بتوانند سر کار بروند. از سوی دیگر می‌شود پابند را از مرحله دادسرا استفاده کرد. مثلا در دادسرا برای فرد وقتی قرار صادر می‌شود اگر امکان دارد و جرمش سبک است در همان دادسرا برایش پابند بزنند تا فرد وارد زندان نشود و بعد از چند‌ماه برایش حکم پابند بدهند. چرا که بالاخره زندان آسیب‌های خاص خودش را دارد و کسی که نخستین مرتبه‌ است که مرتکب جرم می‌شود پایش اصلا به زندان باز نشود بهتر است. به‌خصوص افرادی که مرتکب جرایم مالی یا مهریه می‌شوند چرا که وقتی افراد وارد زندان می‌شوند آسیب می‌بینند. چون نمی‌توانند هیچ وقت خودشان را با سیستم زندان هماهنگ کنند. شرکت حامی عدالت و بنیاد تعاون زندانیان در این حوزه دغدغه‌ای برای درآمد و سودآوری ندارد. این طرح بیشتر از سوی قوه قضاییه یک خدمت است. این یک ماموریت و خدمت درست به مددجو و جامعه است.‌