گزارش
شکست زمین بیخ گوش اصفهانیها
امتداد پدیده فرونشست از دشت اصفهان به بافت مسکونی، شهروندان را با مشکلاتی روبه‌رو کرده است
راحله عبدالحسینی- روزنامه‌نگار
زنگ خطر بحران فرونشست در اصفهان، اوایل دهه90 با فرونشست دشت‌ها به صدا درآمد و بعد به بافت مسکونی شهر رسید؛ بحرانی که از سال1396 تا‌کنون روزبه‌روز خودش را جدی‌تر نشان می‌دهد. آخرین حادثه هم به امسال (یکشنبه 14خرداد) برمی‌گردد که ریزش خاک زیر لوله‌های فاضلاب منجر به شکستگی لوله‌ها و نشست اتوبان شهید آقابابایی در جنوب شهر اصفهان شد. این حادثه که بدون خسارت جانی رخ داد، تلنگری شد تا وضعیت فرونشست در اصفهان و اقدامات پیشگیرانه را بررسی کنیم؛ موضوعی که زندگی روزمره شهروندان اصفهانی را با چالش روبه‌رو و در سطح کلان نگرانی‌هایی را برای تخریب آثار تاریخی ایجاد کرده است.
ترافیک سرسام‌آور
جدیدترین فرونشست زمین در محدوده شهری و مسکونی اصفهان که یک هفته پیش در اتوبان شهید آقابابایی رخ داد، برای شهروندان اصفهانی موضوعی تکراری است. این را از صحبت‌های مهدی قربانی، یکی از شهروندان اصفهانی می‌شود دریافت. اما این تکراری بودن، دلیلی بر عادی شدن نیست. قربانی به همشهری می‌گوید: «فقط تصور کنید فرونشست زمین در روز غیرتعطیل در یکی از اتوبان‌ها اتفاق بیفتد و حفره‌ای 12متری ایجاد شود. خیلی ترسناک است. شاید دیگر مثل این حادثه بدون تلفات جانی رخ ندهد.» صبوری دیگر شهروند اصفهانی به دردسر دیگری که از حادثه فرونشست زمین در محیط شهری ایجاد می‌شود، اشاره می‌کند: «تا لوله‌های شکسته فاضلاب تعمیر شوند، مسیرهای جایگزین معرفی می‌شوند، اما خیابان‌های فرعی که کشش بار ترافیکی را ندارند و مسیر 10دقیقه‌ای هر روز من با بسته شدن اتوبان شهید آقابابایی و رفتن از مسیرهای جایگزین یک‌ساعت‌و10دقیقه طول می‌کشد.»
سایه بحران بر آثار تاریخی اصفهان
علی صابری، یکی دیگر از شهروندان اصفهانی است که ترافیک شهری را فقط یکی از چالش‌های ناشی از فرونشست زمین در محدوده شهری اصفهان می‌داند که شهروندان را درگیر کرده است. صابری به همشهری می‌گوید: «اگر یک روز ببینیم سقف عمارت عالی‌قاپو ریخته و زمینش ترک خورده، جواب جامعه جهانی را چه باید بدهیم؟» شهروندان اصفهانی از تخریب آثار تاریخی اصفهان با قدمتی بیش از 7قرن نگرانند که ممکن است درصورت متوقف نشدن فرونشست زمین رخ بدهد.
فرونشست به مدارس رفت
وقتی پای فرونشست به محدوده مسکونی شهر اصفهان رسید، باعث تخلیه برخی از مدارس و شهرک‌های مسکونی هم شد. اردیبهشت سال گذشته، استاندار اصفهان از تخلیه 100مدرسه در این استان به‌دلیل فرونشست زمین خبر داد.
مجید نسیمی، مدیر نوسازی مدارس اصفهان با اعلام اینکه حدود ۴٠مدرسه در اصفهان درگیر فرونشست هستند، می‌گوید:« از این میان۳۲مدرسه در دستور کاربازسازی قرار گرفتند.»
محمد شمسی، یکی از شهروندان اصفهان هم به همشهری می‌گوید: «مدارسی که دچار فرونشست شدند را تخلیه کردند و دانش‌آموزان به مدارس دیگر فرستاده شدند. این مسئله چند سالی است تکرار می‌شود. بعضی از مدارس دو یا سه شیفته‌شدند و طبیعی است که کیفیت آموزش هم پایین بیاید.»
طرح‌های تدوین شده
از آنجا که جلوگیری از پدیده فرونشست زمین در اصفهان، یک مطالبه در سطح ملی است، طرح‌هایی نیز در این زمینه از سوی مرکز مطالعات راه و شهرسازی کشور ارائه شده است. مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان در این‌باره می‌گوید: «در مرحله اول 60میلیارد تومان برای اجرای طرح‌های فوری تخصیص داده شد که سازمان برنامه و بودجه هنوز آن را پرداخت نکرده است. همچنین طرح احیای زاینده‌رود تدوین شد و از وزارت نیرو درخواست داریم برای اجرای آن به استان کمک کند. سوم اینکه، برای احیای تالاب بین‌المللی گاوخونی که 98درصد آن خشک است، حقابه‌های کشاورزی و محیط‌زیستی و قانونی داده شود.»
جاری بودن مستمر آب در زاینده‌رود، جلوگیری از بارگزاری در حوزه‌های آبریز و انتقال آب به مناطق دیگر، اجرای طرح الگوی کشت تدوین شده، ارائه بسته‌های تشویقی به کشاورزان برای طرح‌های نوین آبیاری، کشت گلخانه‌ای و استفاده از پساب در صنایع موارد دیگری است که برای پیشگیری از پیشروی فرونشست در دست اجراست.
***
محدوده دشت اصفهان-برخوار، پرخطرترین دشت از نظر فرونشست است؛ زیرا یک کلانشهر را تحت‌تأثیر خود قرار داده است. برای کاهش فرونشست در اصفهان، علاوه بر مدیریت منابع آب، اقداماتی مانند حفظ و ارتقای کیفیت آبخوان‌ها، مدیریت شبکه فاضلاب، اصلاح الگوی کشاورزی و کشت محصولات متناسب با اقلیم، زودبازده و با نیاز آبی کم، کاهش هدررفت در شبکه آبیاری و افزایش آگاهی شهروندان از خطرات فرونشست و تأثیر آن بر سلامت و محیط‌زیست در دست اجراست.
مکثخشکی در زاینده‌رود
از 609دشت ایران، 410دشت دچار بحران فرونشست است. فرونشست در اصفهان، اما از آن رو بحرانی‌تر است که دامنه آن به محدوده شهری نیز کشیده شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد پدیده فرونشست زمین از مهم‌ترین اثرات کمبود آب و خشکی زاینده‌رود در اصفهان است و آنطور که متخصصان می‌گویند راهکار، احیای زاینده‌رود و تامین منابع آبی برای سفره‌های آب زیرزمینی است.
مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان به همشهری می‌گوید: «براساس مطالعات سازمان ملی زمین‌شناسی نرخ فرونشست زمین در شهر اصفهان بین 8 تا 15سانتی‌متر اعلام شده و تشدید این پدیده ناشی از کم‌آبی در دشت‌های مختلف این استان است.»
شرکت آب منطقه‌ای اصفهان نیز با پایش سطح آب‌های زیرزمینی خبر می‌دهد که بین نیم تا یک متر افت سطح آب زیرزمینی در دشت‌های مختلف استان اصفهان گزارش شده‌است و به‌گفته منصور شیشه‌فروش، از 35دشت مطالعاتی اصفهان، 29دشت تحت‌تأثیر کاهش آب‌های زیرزمینی است.
در همینه زمینه :
