بازار خلازیر زیر آوار!

مهدی اسماعیل‌پور-روزنامه‌نگار

حدود 2دهه است که محدوده موسوم به خلازیر در منطقه 19و محله نعمت‌آباد، با مشکل ساخت و ساز‌های غیرمجاز دست و پنجه نرم می‌کند. این پرونده شرایط و پیچیدگی‌های خاص خودش را دارد و همین موضوع تا‌کنون مانع از پاکسازی و ساماندهی کامل بناهای غیرمجاز در این محدوده شده است.
به گزارش همشهری، اواخر سال گذشته، در قالب مرحله هفتم طرح پاکسازی بناهای غیرمجاز، به دستور دادستانی تهران ۵۴واحد تجاری در محله خلازیر تهران با حضور یگان حفاظت و عوامل اجرایی شهرداری منطقه۱۹ تخریب شد. هنوز چند‌ماه از اجرای این طرح نگذشته است که شاهد حضور دوباره و فعالیت برخی از کسبه این واحد‌های تجاری غیرمجاز در مغازه‌های تخریب شده هستیم. آنها در شرایطی که ستون و سقف بنا خمیده شده و ویران است، وسایل و کالا‌های خودشان را در داخل و فضای بیرونی آن چیدمان کرده و به‌صورت عادی درحال فعالیت هستند و افراد زیادی در این مجموعه تردد می‌کنند. این موضوع جدا از مشکلات و آسیب‌هایی که دارد، می‌تواند منجر به بروز حادثه و به خطر افتادن جان و سلامت این کسبه و شهروندانی شود که برای خرید به این واحد‌های تجاری مراجعه می‌کنند؛ به‌ویژه در روزهای پنجشنبه و جمعه که جمعیت قابل‌توجهی در محدوده خلازیر تردد دارند.

دست به‌دست شدن زمین‌های وقفی به‌صورت قولنامه‌ای
پرس‌وجو از اهالی محله نشان می‌دهد که فعالیت تعدادی از کسبه به‌صورت عادی و روزمره در مغازه‌های غیرمجاز تخریب شده جریان دارد. مهدی اکبری، یکی از ساکنان محله نعمت‌آباد که بخشی از محدوده موسوم به خلازیر در آن واقع شده است، در این رابطه به همشهری می‌گوید: «این بناهای غیرمجاز، پس از تخریب به حال خودشان رها شده‌اند و در تعدادی از این مغازه‌ها، برخی‌ها با گذاشتن سقف کاذب یا کشیدن گونی در اطراف ملک دوباره فعالیت خودشان را از سر گرفته‌اند. البته ساخت‌وساز غیرمجاز در منطقه و محله به این موارد خلاصه نمی‌شود و در ساخت‌وساز خانه‌ها نیز تخلف صورت می‌گیرد و ساخت‌وسازهای غیرمجاز زیادی را شاهد هستیم. این موضوع جدا از خطرات احتمالی که می‌تواند داشته باشد، باعث شلوغ شدن محله به‌ویژه در روزهای آخر هفته شده است.

صاحبان بناها، مالک نیستند
تورج فرهادی، شهردار منطقه 19در این رابطه به همشهری می‌گوید: «زمین‌های این محدوده موقوفه‌ای است. این زمین‌های موقوفه‌ای در سال‌های گذشته به‌صورت غیرمجاز خرد و به شکل قولنامه‌ای خرید و فروش شده‌اند و دست به‌دست چرخیده‌اند. از آنجا که به لحاظ قانونی این زمین‌ها موقوفه است، برای اینکه شهرداری بتواند مجوز ساخت‌وساز در این زمین‌ها را صادر کند، این افراد باید ابتدا به موقوفه  مراجعه کرده و نامه‌ای بیاورند که طی آن مالکیت آنها بر ملک مورد نظر از سوی موقوفه به رسمیت شناخته شود. با توجه به اینکه موقوفه مالکیت این افراد را تأیید نمی‌کند، در نتیجه ما هم نمی‌توانیم برای آنها پروانه ساخت‌وساز صادر کنیم و اگر مالکیت ایشان محرز شود در قالب پهنه و با رعایت بروکف امکان صدور پروانه در قسمت فوقانی خیابان شقایق وجود دارد.»

ابتدا باید با موقوفه توافق کنند
شهردار منطقه 19 از آمادگی مدیریت شهری برای حل و فصل قانونی این مشکل 20ساله خبر داده و می‌گوید: «برای اینکه مشکل حل شود، ابتدا باید این افراد با موقوفه به‌عنوان مالک زمین به توافق برسند. برای این منظور 50درصد از منافع ملک به موقوفه می‌رسد. بعد از آن طبق ماده 101باید حق و حقوق سرانه‌های شهر را نیز پرداخت کنند. این موضوع باعث شده تا این افراد رغبت و علاقه‌ای برای حل شدن مشکل به‌صورت قانونی و مراجعه به موقوفه و شهرداری نداشته باشند. در نتیجه مرتکب تخلف می‌شوند و ما نیز به‌عنوان حافظ منافع شهر و شهروندان به این موضوع ورود می‌کنیم. این افراد برای جلوگیری از اعمال قانون، از یکسری افراد استیجاری و اراذل و اوباش بهره می‌برند و همین موضوع باعث شده برای اجرای طرح‌های پاکسازی مشکلات و درگیری‌ها و حاشیه‌هایی پیش بیاید. با وجود این نیرو‌های شهرداری در زمان و شرایط مناسب، طرح‌هایی را اجرا و این بناهای غیرمجاز را تخریب کردند. بعد از اجرای طرح و تخریب بناهای غیرمجاز بازهم در مواردی شاهد حضور دوباره این افراد هستیم و برای اینکه مالکیت خودشان را از دست ندهند یکسری ابزار و لوازمشان را در همان بنای تخریب شده مستقر کرده‌اند و حتی در مواردی به‌صورت مخفیانه و به مرور دوباره اقدام به بازسازی بنای تخریب شده می‌کنند. در جلساتی که با شورای تامین، نیروی انتظامی و قوه قضاییه داشتیم به‌دنبال راه‌حل و تدبیری برای حل و فصل این موضوع هستیم. مشکل اصلی ما در زمینه ساخت‌وساز غیرمجاز فقط شامل 2بخش در نعمت‌آباد قدیم و شهرک احمدیه است و در سایر بخش‌ها جلوی تخلف‌ها گرفته شده است.»

ساخت و‌ساز غیرمجاز باید جرم‌انگاری شود
محمد آقامیری، رئیس کمیته عمران شورای اسلامی شهر تهران در این رابطه به همشهری می‌گوید: «منطقه 19بهشت ساخت و ساز‌های غیرمجاز شناخته می‌شود. مشکل اصلی‌ای که در این زمینه داریم، این است که ساخت‌وساز غیرمجاز از نظر قانون جرم‌انگاری نشده است و برای فرد متخلف هیچ مجازات کیفری درنظر نگرفته‌اند. همین موضوع باعث شده تا فرد متخلف بدون هیچ ترس و نگرانی یک ملک غیرمجاز بسازد و به دیگران بفروشد و بعد از 2تا 3 سال که شهرداری می‌خواهد آن را تخریب کند، تمام مشکلات آن برای شهرداری و ضرر و زیانش برای فردی باشد که آن را خریده است؛ حتی موردی داشتیم که سازنده غیرمجاز در گوشه‌ای ایستاده و به مأموران تخریب شهرداری خندیده و گفته که شما خراب کنید، من دوباره می‌سازم! حالا اگر در قانون این کار جرم بود و مجازات کیفری داشت، دیگر کمتر کسی جرأت انجام آن را پیدا می‌کرد؛ یعنی اگر قانون فرد متخلف را زندانی می‌کرد و برای آزادی موظف می‌شد ضمن تخریب بنای غیرقانونی، رضایت شهرداری را هم بگیرد و اگر ملک را به شخصی فروخته بود، ضمن جبران خسارت فرد، رضایت او را هم جلب کند، دیگر کسی جرأت و جسارت چنین کارهایی را نداشت. وقتی قانون با فرد متخلف کاری ندارد و او را مجرم نمی‌داند و مجازات نمی‌کند و تمام دردسر چنین تخلفی برای شهرداری و مردم باشد، طبیعی است که سودجویانی پیدا شوند که دست به چنین کاری بزنند.»

چه باید کرد؟
تجربه سال‌ها مقابله و برخورد شهرداری تهران با ساخت و ساز‌های غیرمجاز نشان می‌دهد که حل‌شدن این مشکل در پایتخت ازجمله در منطقه 19 و محدوده خلازیر، به همکاری و مشارکت دیگر دستگاه‌ها و ارگان‌ها با شهرداری تهران و همچنین اصلاح و بازنگری قوانین در این حوزه نیاز دارد. درواقع باید قوانین به شکلی باشد که ضمن تسهیل کار برای مردم، درعین حال بتواند از وقوع تخلف پیشگیری کند؛ در غیراین صورت باز هم بازی تخریب کردن شهرداری و سبز شدن یک بنای غیرمجاز دیگر همچنان ادامه‌دار خواهد بود.