چالش قانونگذاری برای هوش مصنوعی

عمادالدین قاسمی‌پناه-روزنامه‌نگار

وضعیت وخیم خلأ قانونی در توسعه هوش مصنوعی به جایی رسیده که به تازگی مدیرعامل شرکت «اُپن‌ای‌آی»، چین را مؤثرترین کشور برای قانونگذاری در این مورد دانسته است. «سم آلتمن» که به‌عنوان توسعه‌دهنده هوش مصنوعی Chat GPT طی ماه‌های اخیر دنیا را تکان داده، بر نقش کلیدی چین در ایجاد چارچوب‌های لازم به‌منظور اطمینان از ایمنی سیستم‌های جدید هوش مصنوعی تأکید کرده است. اکنون به‌نظر می‌رسد که عوارض هوش مصنوعی در حال غلبه بر مزایای آن است.

نقش کلیدی چین
چین سال‌هاست که در حوزه هوش مصنوعی فعالیت می‌کند. به همین‌خاطر طبیعی است که در حوزه قانونگذاری هم پیشگام‌تر از سایر کشورها عمل کند. بنابراین، عجیب نیست که «سم آلتمن» مدیرعامل اُپن ای‌آی از اصطلاح «گاردریل» برای هوش مصنوعی استفاده می‌کند و می‌گوید چین باید برای ایجاد این گاردریل‌ها نقش اصلی را ایفا کند تا بتوان از ایمنی سیستم‌های جدید مطمئن بود.
به‌گفته او «چین تعدادی از بهترین استعداد‌های جهان در حوزه هوش مصنوعی را دارد و با توجه به مشکلات تنظیم‌گری سیستم‌های پیشرفته هوش مصنوعی، نیاز به بهترین مغزها داریم.»

لزوم دخالت دولت‌ها
 مدیرعامل اُپن ای‌آی در کنگره آمریکا، دخالت دولت‌ها را راهکاری برای کاهش خطرات هوش مصنوعی دانست و گفت: بدترین ترس من این است که صنعتِ فناوری آسیب قابل‌توجهی به جهان وارد کند.
شاید یکی از بزرگ‌ترین چالش‌ها این باشد که همه برای قانونگذاری در حوزه هوش مصنوعی متفق‌القول هستند، اما در مورد چگونگی قانونگذاری اختلافات و ندانسته‌های بسیاری وجود دارد. حالا و پس از افزایش نگرانی‌ها، علاوه بر چین که در قانونگذاری حوزه هوش مصنوعی پیشتاز است، 2لایحه با هدف بررسی به کنگره ارسال شده است. این لوایح که به‌نظر می‌رسد با همکاری هر دو حزب اصلی آمریکا پیشنهاد شده، 2موضوع عمده را مورد توجه قرار داده است.
یکی از این لوایح، شفافیت دستگاه‌های دولتی را هنگام استفاده از هوش مصنوعی در ارتباط با مردم الزامی می‌کند و لایحه دیگر هم سازمانی را برای بررسی وضعیت رقابتی آمریکا در تکنولوژی‌های جدید ایجاد می‌کند.

نگرانی آقای مدیرعامل
مدیرعامل اُپن ای‌آی که شرکتش هوش مصنوعی ChatGPT را توسعه داده، اخیرا به‌شدت از توسعه نامحدود و افسارگسیخته هوش مصنوعی اظهار نگرانی کرد. سم آلتمن اگرچه ابتدا نسبت به هوش مصنوعی خوش بین بود، اما پس از مدتی نگرانی‌های خود را بروز داد. حدود یک‌ماه پیش، آلتمن در کنگره آمریکا حاضر شد. او در این جلسه هوش مصنوعی را دارای پتانسیل بالا برای حل مشکلات جوامع بشری برشمرد، اما ابراز نگرانی کرد که با توجه به قدرت بسیار بالایChatGPT  ممکن است این فناوری از کنترل خارج شود.

ایران در چه مرحله‌ای است؟
مرکز پژوهش‌های مجلس در زمینه هوش مصنوعی تاکنون چندین گزارش تهیه کرده است. این گزارش‌ها از لزوم به‌کارگیری این فناوری در حوزه‌های مختلف گرفته تا بررسی تحقیقات کشورهای دیگر تاکنون بازخوردهای قابل‌توجهی داشته است. یکی از این گزارش‌ها که ذیل عنوان «مطالعات بنیادین حکومتی» منتشر شده‌اند، «تحقیقات هوش مصنوعی و قانونگذاری» نام دارد. عناوین فصل‌های این گزارش «تحقیقات هوش مصنوعی در مؤسسه رند»، «کاربرد هوش مصنوعی در قانونگذاری و امور حقوقی»، «همایش بین‌المللی قانون و هوش مصنوعی» و «مروری بر مقالات تأثیرگذار در زمینه هوش مصنوعی و قانون» است. این در حالی است که اخیرا وزیر ارتباطات هم از تدوین سند توسعه هوش مصنوعی خبر داده است.