زورخانه؛ پاتوق پهلوانان و کهنهسواران
زورخانه از مکانهایی است که از عهد قدیم تاکنون اصالت خود را حفظ کرده و سنتهای آن چون گذشته برگزار میشود؛ صدها سال پیش جایی برای دورهمی پهلوانان و پاتوق پیشکسوتان و کهنهسواران شهر بوده و الان هم همین جایگاه را دارد. در همه روزهای سال مشتریان خود را دارد، اما در مناسبتها بهویژه ماههای محرم و رمضان از حال و هوای دیگری برخوردار است.
عبادت در ورزشگاه
زورخانه ورزشگاهی است که جنبههای معنوی و فرهنگی آن به تربیت جسمی غلبه دارد و در واقع میتوان گفت که بعد از ورزش تبدیل به عبادتگاه میشود. این ویژگی از قدیم وجود داشته و کمرنگ نشده است. «داریوش شهبازی» تهرانشناس با بیان این مطلب میگوید: «در زورخانه سادات در جایگاه والایی قرار دارند حتی اگر کمسنوسال باشند. برای ورود به داخل گود زورخانه معمولا پهلوانان و پیشکسوتان اولویت دارند اما اگر ساداتی در آنجا حضور داشته باشد ولو نوجوان، اول او باید داخل گود شود. ورزش کردن در زورخانه با نام و یاد خداست و ذکر اهلبیت(ع). بعد از ورزش کردن هم از پهلوان رخصت گرفته میشود. البته اگر سیدی در جمع باشد، او ارجحتر است.» او به سنت اجتماعی مؤثری در زورخانه اشاره میکند: «در زورخانه برای افرادی که مشکل مالی دارند مراسم گلریزان برگزار میشود؛ کاسبی که ورشکسته شده، مستأجری که جواب شده و در مجموع نیازمندان یک محله و حاضران، هر کس فراخور تمکن مالی خود وجهی را میدهد.»
رسمی که ماندگار شد
پهلوان «مجید معصومی» مالک زورخانه «شیرافکن» با بیان اینکه مراسم گلریزان، ابتدا درماه مبارک رمضان برگزار میشد، اما بعدها در طول سال برای گرهگشایی از گرفتاران ادامه پیدا کرد، این سنت قدیمی را یادگاری از زورخانهها میخواند و میگوید: «در این مراسم، یکی از پهلوانها، لنگی وسط گود زورخانه پهن میکرد و مرشد زنگ اول را برای او بهصدا درمیآورد.»
رئیس سابق هیأت ورزشهای باستانی استان تهران ادامه میدهد: «پهلوان، مبلغی در لنگ میانداخت و به تبعیت از او، همه حاضران در این امر خیر مشارکت میکردند. در پایان بدون اینکه پولها شمارش شود، با همان لنگ به فرد نیازمند میدادند. بیشتر گلریزانها برای تهیه جهیزیه، آزادی زندانیان غیرعمد، بدهکاران، تهیه سرمایه برای بیکاران، افرادی که به تازگی از زندان آزاد شده بودند و... برگزار میشد.»