نظامیان باهوش ایرانی

در عصر صفوی و دوره قاجار انگلیسی‌‌های بسیاری در پوشش جهانگرد به ایران آمدند و بیشتر آنها به قصد نفوذ به دربار و نزدیک شدن به مقامات حکومتی عزم سفر به ایران را داشتند اما سفر برخی از آنها ختم بخیر نشد. برادران شرلی را باید ازجمله جهانگرد‌ان ناکامی دانست که پا به ایران گذاشتند و بعد از اقامت نسبتا طولانی با حرف و حدیث‌‌های زیادی به کشورشان برگشتند. برادران شرلی سفرشان را از انگلستان شروع کردند و با عبور از خاک عثمانی و تحمل مشکلات فراوان از راه‌حلب به ایران رسیدند. آنها در سال 1598در شهر قزوین- پایتخت وقت ایران- با شاه‌عباس اول دیدار کردند که به نوشته مورخان، با این دیدار نفوذ و سپس مداخله انگلستان در امور ایران آغاز شد.

قوانین شاه‌عباسی

به تأکید مورخان و تاریخ‌دانان تردیدی وجود ندارد که نیت برادران شرلی از سفر به ایران فراتر از تجربه یک سیاحت تاریخی بوده و آنها اهداف دیگری داشتند که با گذشت زمان آشکار شد. برادران شرلی بعد از آنکه به افراد مورد اعتماد شاه‌عباس تبدیل شدند، نیرو‌های نظامی ایران را آموزش دادند تا در برابر سپاه عثمانی بایستند. انگلیسی‌ها در آن دوره تاریخی به‌دنبال سقوط دولت عثمانی بودند و با تجهیز سپاه ایران چنین ماموریتی را بدون پرداخت هزینه به سرانجام می‌رساندند. بخشی از سفرنامه برادران شرلی به این موضوع اختصاص دارد و هوش و ذکاوت ایرانی‌ها در یادگیری آموزش‌های نظامی ستایش شده است. بخش دیگری از سفرنامه برادران شرلی به اوامر و دستور‌های شاه‌عباس در دوره صفوی یاد می‌کند که برای اداره جامعه قوانین سختگیرانه‌ای وضع کرده بود. برادران شرلی بعد از یک سلسله اتفاقات پشت‌پرده سیاسی از ایران فرار کردند و به انگلیس برگشتند.

توجه به جزئیات اجتماعی

ماجرا از این قرار است که شاه‌عباس بعد از شکست دادن ازبک‌ها در خراسان و بیرون راندن آنها، یک گروه انگلیسی را به حضور می‌پذیرد و رابرت و آنتونی شرلی که از اشراف‌زاده‌های انگلیسی بودند ریاست این گروه را برعهده داشتند. یکی دیگر از اعضای این گروه فردی به‌نام مانورینگ بود که سفرنامه برادران شرلی را نوشته و این کتاب به‌رغم مختصر بودن نکات دقیقی دارد که گاهی مورد استفاده مورخان و تاریخ نویس‌ها قرار گرفته است. در سفرنامه برادران شرلی تمام مسیر‌های حرکتی، راه‌های عبور، عادات، رفتار مردم، ویژگی‌های اجتماعی و سنت‌‌های مردم هر منطقه نوشته شده ‌است. پرداختن به جزئیات ویژگی مهم این سفرنامه است که وضعیت فرهنگی، جغرافیایی و اجتماعی به تفصیل نوشته شده ‌است. برادران شرلی در بدو ورود به ایران، خانه‌ها، کوچه‌ها، محله‌ها را به خوبی توصیف کرده‌اند و سپس به اعتقادات مردم، عمل‌هایی مثل روزه و اوامر شاه‌عباس ‌پرداختند.