مهار دیابت با تغییر سبک زندگی

زهرا  داد-  روزنامه‌نگار

طبق آمارهای وزارت بهداشت ۱۴.۵ درصد از جمعیت بالای ۲۵ سال ایران، یعنی عددی معادل ۷.۵ میلیون نفر از بیماری دیابت رنج می‌برند که ۲۵ درصد آنان حتی از بیماری خود بی‌خبرند. چاقی، کم‌تحرکی، تغذیه نامناسب و در نهایت ناآگاهی مردم از این بیماری و مراجعه نکردن به پایگاه‌های بهداشت، سلامت و مراکز خدمات جامع سلامت از دلایل افزایش آمار مبتلایان به دیابت عنوان شده و این بیماری را به یکی از بزرگ‌ترین اپیدمی‌های تاریخ تبدیل کرده‌ است. کارشناسان حوزه پزشکی بر این باورند که نوع زیست و در پیش‌گرفتن شیوه‌های نادرست زندگی، مصرف غذاهای چرب و شیرین، بی‌تحرکی، فعالیت ناکافی فیزیکی و افزایش استرس‌های روزمره از مهم‌ترین عوامل شیوع و گسترش این بیماری در جهان است. اما با تغییر سبک زندگی و چند راهکار ساده می‌توان این بیماری را مهار کرد.

 دیابت جوان و پیر نمی‌شناسد
دیابت به 2 نوع یک و ۲ تقسیم شده است که دیابت نوع یک در سنین نوجوانی با علائمی مانند پرادراری، پرنوشی و کاهش وزن خود را نشان می‌دهد و دیابت نوع۲ نیز به‌دلیل نداشتن سبک زندگی سالم بین افراد جامعه در حال افزایش است. 5درصد بیماران، گرفتار دیابت نوع یک هستند که سازوکار خودایمنی، باعث از بین رفتن سلول‌های انسولین‌ساز بدن و ایجاد بیماری در آنان شده و علائم آن در سن کودکی یا نوجوانی در آنان ظاهر شده و به سرعت پیشرفت می‌کند که به‌صورت مادام‌العمر نیازمند تزریق انسولین هستند. دکتر محمدعلی یعقوبی، استاد دانشگاه می‌گوید: «دیابت نوع۲ شایع‌ترین نوع دیابت است و بیش از ۹۰ درصد بیماران دیابتی بالای ۳۰ سال را گرفتار می‌کند، بدن نمی‌تواند به خوبی به انسولین پاسخ دهد و قند خون را در حد نرمال نگه‌دارد. دیابت نوع ۲ ممکن است در ابتدا علائمی نداشته باشد بنابراین حتما بیماریابی یا آزمایش قندخون برای افراد ضروری است و برخلاف دیابت نوع یک، می‌توان با کاهش وزن، مصرف غذاهای سالم و ورزش‌های منظم‌ از ابتلا به دیابت نوع۲ و یا پیشرفت آن جلوگیری کرد.»

وزن خود را کاهش دهید
براساس آخرین تحقیقات علمی، داشتن سبک زندگی صحیح، تغذیه سالم و فعالیت فیزیکی بین ۸۰ تا ۹۰ درصد در پیشگیری از ابتلا به بیماری دیابت غیرارثی مؤثر است. دکتر محسن نعمتی، عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، علت اصلی افزایش دیابت را چاقی جمعیت و اضافه وزن می‌داند: «از هر ۱۰۰ نفر بیمار دیابتی ۹۰ نفر دچار چاقی هستند. باید با تغییر سبک زندگی، به سمتی برویم که افراد چاق و دارای اضافه وزن، از وزن خود بکاهند تا به دیابت مبتلا نشوند. افرادی که سابقه دیابت ارثی در خانواده خود ندارند، اگر دارای وزن طبیعی باشند، می‌توانند از طریق رژیم غذایی سالم و سبک زندگی مناسب، حفظ وزن در محدوده طبیعی، از ابتلا به دیابت در سال‌های آینده پیشگیری کنند. افرادی نیز که سابقه دیابت ارثی دارند، اگر وزن طبیعی داشته باشند و ورزش کنند، انتظار می‌رود که دیابت نوع ۲ آنان در ۴۵ سالگی ظاهر شود و این امر ممکن است به ۳۵ یا ۲۵ سالگی هم تغییر کند.»

رژیم غذایی لذیذ و متوازن
اگرچه بسیاری از مبتلایان به بیماری دیابت برای کنترل قند خون نیاز به تزریق انسولین یا مصرف دارو دارند اما بدون پیروی از رژیم غذایی مناسب کنترل بیماری به‌راحتی میسر نخواهد شد. تحقیقات نشان می‌دهد تغذیه سالم نقش مهمی در کاهش روند پیشرفت بیماری و پیشگیری از بروز عوارض ناشی از آن دارد. بیماران مبتلا به دیابت باید از تمامی گروه‌های غذایی شامل نان و غلات، میوه‌ها، سبزیجات، گوشت و حبوبات و لبنیات به میزان کافی مصرف کنند تا هم انرژی مورد نیاز بدن و هم مواد مغذی مورد نیاز تامین شود. رژیم غذایی این بیماران باید حاوی ۳ وعده غذای اصلی و ۲ تا ۳ میان وعده باشد. صرف وعده‌های غذایی در ساعات مشخص و منظم به کنترل اشتها و کنترل قند خون کمک می‌کند. حذف وعده‌های غذایی می‌تواند سبب گرسنگی، افت قند خون به‌ویژه در بیمارانی که انسولین تزریق می‌کنند و تغییر خلق و خو شود. شیوه پخت مواد غذایی نیز برای این بیماران بسیار مهم است. بهتر است مصرف غذاهای سرخ کرده کاهش یافته و غذاها به روش بخارپز، آب‌پز، گریل و کبابی و به کمک مقدار کمی روغن گیاهی مایع تهیه شوند. همچنین به جای نمک از انواع سبزیجات معطر و ادویه‌ها برای طعم‌دار کردن آنها استفاده شود.
صبحانه یکی از مهم‌ترین وعده‌های غذایی است. مصرف صبحانه حس سیری را تحریک و از ریزه‌خواری طی روز و در نتیجه افزایش وزن و به‌دنبال آن بالا رفتن قند خون پیشگیری می‌کند. همچنین مانع افت قند خون در ابتدای روز می‌شود.
 در وعده صبحانه از مواد غذایی حاوی فیبر مانند نان سبوس‌دار، جو دوسر و سبزیجات و غذاهای حاوی پروتئین مانند حبوبات، تخم‌مرغ و انواع پنیر و شیر کم چرب استفاده کنید. به‌منظور کنترل بهتر قند خون شیرین کردن چای یا قهوه با شکر و همچنین مصرف آبمیوه توصیه نمی‌شود.