وقتی ارامنه ساکن تهران شدند

پریسا نوری؛ روزنامه‌نگار

تقریبا 272سال پیش بود که نخستین گروه‌های ارمنی در تهران ساکن شدند. البته این مهاجرت خیلی به خواست و میل باطنی‌شان نبود بلکه سختگیری‌های نادرشاه آنها را وادار کرد تا از جلفا به تهران مهاجرت کنند. حالا بخش‌های قابل‌توجهی از محله‌های شرق تهران محل سکونت گروه خاصی از اقلیت‌های مذهبی است. «هویک میناسیان»، پژوهشگر، مورخ و نویسنده ساکن محله مجیدیه، در‌باره پیشینه زندگی ارامنه در ایران اینطور می‌گوید: «ورود ارامنه به تهران نسبت به سایر شهرها قدمت زیادی ندارد و جمعیت کمی از آنها در دوره قاجار در محله‌های دولاب و عشرت‌آباد تهران ساکن شدند. اما هم‌‌اکنون شرق تهران، به‌ویژه محله مجیدیه، بیشترین جمعیت ارامنه را دارد. نخستین بار در زمان شاه‌عباس ارامنه وارد ایران شدند. بعدها چون ارمنی‌ها، تاجران و صنعتگران قابلی بودند در دوره زندیه و سپس قاجاریه که تهران پایتخت شد، شاهان زند و قاجار برای رونق‌بخشیدن به شهر جمعی از ارامنه را به تهران آوردند، اما تعدادشان کم بود و یک جا متمرکز نبودند. در سال‌های پس از جنگ جهانی دوم، در شوروی سابق قانونی وضع شد که اگر شهرها جمعیت‌شان به یک میلیون نفر برسد، می‌توانند یک جمهوری تشکیل بدهند. آن زمان ارمنستان جمعیتش ۷۰۰هزار نفر بود، برای همین به ارامنه ایران، لبنان، سوریه و... فراخوان داد که به آنجا بروند. عده‌ای از ارامنه که وضع زندگی‌شان مساعد نبود، برای زندگی بهتر از نقاط مختلف ایران به ارمنستان رفتند و وقتی جمعیت ارمنستان به یک میلیون نفر رسید - چون سال‌های پس از جنگ بود و فقیر بودند- گفتند دیگر نمی‌توانیم پذیرای مهاجران باشیم؛ از این‌رو عده‌ زیادی از ارامنه پشت درهای ارمنستان ماندند؛ چون خانه و زندگی‌شان را در شهرهایشان فروخته بودند و آواره شده بودند. آنها به تهران آمدند. آن زمان مستوفی‌الممالک، وزیر دربار قاجار، که آدم خیر و نیکوکاری بود و زمین‌های فراوانی در نقاط مختلف تهران داشت، زمینی در عشرت‌آباد به رایگان برای زندگی ارامنه در اختیارشان گذاشت و پولی هم برای خرید زمین به شورای خلیفه‌گری ارامنه داد. آنها هم زمینی به مساحت ۲۶هزارمترمربع در مجیدیه که ماسه‌زار و لم‌یزرع بود خریدند و در اختیار ۴۰۰خانواده ارمنی گذاشتند تا خانه بسازند. بعدها مدرسه، کلیسا و مرکز فرهنگی و... هم ساخته شد و کم‌کم ارامنه از نقاط مختلف تهران به این محله و محله نارمک آمدند و اینگونه جمعیت ارامنه در مجیدیه زیاد شد.»