تقسیم عادلانه کرمان

سیده زهرا عباسی - خبرنگار 

 رئیس‌جمهوری در سفر اخیر خود به کرمان و در جمع مردم جیرفت از تشکیل استان کرمان جنوبی خبر داد؛ خبری که گرچه موجب خوشحالی مردم 7شهرستان جنوبی و شهرستان تازه‌تاسیس جازموریان شد، اما موضوعاتی چون منبع درآمد جنوب، تامین آب کشاورزی و مرکزیت استان را به دغدغه ذهنی منتقدان تبدیل کرد.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی هم چندی پیش در گزارشی درباره تقسیمات جدید سیاسی هشدار داده و اعلام کرده بود طی بازه زمانی شهریور 1396تا مرداد 1400در مجموع 179شهر با پیشنهاد وزارت کشور و تصویب هیأت وزیران ایجاد شده است.درواقع طی این بازه زمانی، تقریبا هر 8روز یک شهر ایجاد شده است درحالی‌که اغلب شهرهای ایجاد شده واجد شرایط شهر بودن، نبوده‌اند.
با وجود این هشدار اما استان کرمان جنوبی نه‌تنها مصوبه هیأت دولت را دارد، بلکه در همین چند روز اخیر موجب طرح مجدد تشکیل 2استان جدید منشعب از خراسان رضوی با توجه به جمعیت 6و نیم میلیونی این استان شده است و به‌نظر می‌رسد در آینده باید منتظر طرح مجدد درخواست تقسیم 15استان دیگر چون سیستان‌وبلوچستان، اصفهان، تهران و... هم باشیم.

تشکیل کرمان جنوبی با مصوبه دولتی
جنوب کرمان با 7شهرستان رودبار جنوب، قلعه‌گنج، منوجان، فاریاب، کهنوج، جیرفت و عنبرآباد و شهرستان تازه‌تاسیس جازموریان با مرکزیت زهکلوت، 38هزار کیلومترمربع و حدود یک‌میلیون نفر جمعیت دارد و به‌گفته مسئولان این بخش، علاوه بر داشتن ظرفیت‌های معدنی بی‌شمار به‌عنوان قطب تولید محصولات کشاورزی پایدار و خارج از فصل به میزان 5میلیون تن در سال، یکی از مناطق استراتژیک و مهم کشور محسوب می‌شود. ‌‌نماینده جیرفت و عنبرآباد به‌عنوان فردی که سال99این طرح را با   40امضا به مجلس شورای اسلامی ارائه داده است، تأکید می‌کند جنوب کرمان با همه ظرفیت‌های خود به‌دلیل توزیع‌نشدن عادلانه اعتبار، ثروت ملی و کم‌توجهی دولت‌ها در 4دهه گذشته با محرومیت‌های زیادی دست‌وپنجه نرم می‌کند.
ذبیح‌الله اعظمی با بیان اینکه طرح تشکیل کرمان جنوبی با هدف رفع محرومیت‌های این منطقه روند قانونی را طی کرده است به همشهری می‌گوید:‌ مقام معظم رهبری در سفر دهه 80به کرمان و در پاسخ به این مطالبه مردم جنوب تأکید کردند باید زیرساخت‌های چنین کاری فراهم شود و خوشبختانه زیرساخت‌های اولیه چون 20اداره کل و دانشگاه علوم پزشکی و... مستقل و همچنین استقلال جنوب کرمان در جداول توزیع اعتبارات وزارتخانه‌ها فراهم است.
وی با بیان اینکه منابع مالی طرح تقسیم کرمان در لایحه ارائه شده به مجلس شورای اسلامی دیده شده است، می‌افزاید: این طرح تیرماه توانست مصوبه هیأت دولت را بگیرد و رئیس‌جمهوری این خبر را به‌صورت رسمی در سفر به کرمان مطرح کرد. حالا 50درصد کار پیش رفته است و بقیه کار باید از مسیر رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی و بعد از آن، شورای نگهبان بگذرد.

معادن، مهم‌ترین ظرفیت درآمدی
کرمان بعد از سیستان‌وبلوچستان فقیرترین استان کشور محسوب می‌شود؛ استانی که به‌دلیل جغرافیا، ویژگی‌های اقلیمی و ظرفیت‌های متفاوت به 2بخش شمالی و جنوبی تقسیم شده، شهرستان‌های شمالی مانند کرمان، رفسنجان، سیرجان، زرند و راور به‌دلیل ظرفیت‌های بالقوه صنعتی و معدنی شمایل صنعتی به‌خود گرفته‌اند. جنوبی‌ها اما به جای صنعت، آب و هوای گرمسیری و مناسب کشاورزی دارند و مهم‌ترین تولیدات کشاورزی استان یعنی خرما و مرکبات در همین منطقه تولید می‌شود.
با همه اینها از 24شهرستان کرمان، توسعه اقتصادی با وجود معادن بزرگی چون مس سرچشمه یا گل‌گهر سیرجان فقط سهم شمالی‌هاست و تولید 5میلیون تن انواع محصولات کشاورزی به جای اینکه عاملی برای توسعه شهرستان‌های جنوبی باشد، مورد غفلت واقع شده است. در واقع نه‌تنها کشاورزی که همه ظرفیت‌های اقتصادی جنوب کرمان چون معادن و گردشگری نیز در سایه توسعه شمال و تکیه اقتصادی استان به این منطقه مغفول مانده‌اند.
در این شرایط یکی از انتقادها به طرح تقسیم استانی، عادلانه تقسیم نشدن منابع درآمدی است. اما نماینده جیرفت و عنبرآباد در این‌باره توضیح می‌دهد: گفته می‌شود کرمان بهشت معادن است و ما در جنوب هم معادن زیادی داریم که در حال توسعه هستند و منبع درآمدی خوبی محسوب می‌شوند. شاید در کوتاه‌مدت درآمدهای جنوب کمی کاهش یابد، اما این موضوع موقتی است و سریع رفع خواهد شد.

محرومیت‌زدایی در جنوب چه می‌شود؟
محرومیت‌زدایی از جنوب کرمان هم وعده‌ای است که در همه دوره‌های گذشته از سوی مسئولان داده شده است. کرمان در 25شاخص از شاخص‌های توسعه پایدار مانند بهداشت، فضای آموزشی، درآمد ناخالص داخلی و درآمد سرانه از متوسط کشوری پایین‎تر است و همین اتفاق هم موجب شده جنوب و شرق استان با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم ‌کنند. هرچند مسئولان تأکید می‌کنند در شمال استان هم مناطق محروم زیادی وجود دارد، اما خشکسالی و توفان شن زندگی را در شهرهای جنوبی و شرقی با بحران مواجه کرده است؛ 2عاملی که به اعتقاد بسیاری از اهالی مانع اشتغال و توسعه اقتصادی منطقه شده است.
یکی از اقداماتی که در سال‌های گذشته برای جبران محرومیت‌های جنوب آغاز شد، امضای تفاهمنامه با بنگاه‌های اقتصادی و تعیین معین اقتصادی برای هر شهرستان بود. 24معین برای مناطق محروم در استان فعال هستند درحالی‌که مستقل شدن جنوب می‌تواند این منطقه را از این معین‌ها محروم و حرکت آن به سمت توسعه را کندتر کند. اعظمی معتقد است محرومیت‌زدایی فرایندی زمان‌بر است که به هر حال باید اتفاق بیفتد و تجربه خراسان‌های شمالی و جنوبی در کنار خراسان رضوی هم به همین شکل اتفاق افتاد. او توضیح می‌دهد: محرومیت‌ها در برخی مناطق به قدری زیاد است که سال‌ها فعالیت نیاز دارد، اما به اعتقاد من هم‌اکنون اعتبار استان به مرکز می‌رود و سهم کمی به جنوب می‌رسد درحالی‌که جنوب با استان شدن اعتبار مستقل و جدایی خواهد داشت که به محرومیت‌زدایی آن کمک بیشتری می‌کند. پیش از این هم کارشناسان و مردم جنوب در گفت‌وگو با همشهری بر استفاده از ظرفیت‌های جنوب برای توسعه این بخش تأکید و تکیه بر درآمدهای شمال را رد کرده بودند، اما آیا جنوب کرمان آماده این استقلال است؟ نماینده جیرفت و عنبرآباد معتقد است فعالیت مستقل جنوب در سال‌های گذشته نشان می‌دهد روند توسعه این منطقه کند نخواهد شد و این استقلال اتفاقا منجر به توسعه جنوب کرمان می‌شود.
با وجود اینکه هم‌اکنون کرمانی‌ها از طرح تقسیم خوشحال هستند، اما رئیس مرکز پژوهش‌های مجلس 2هفته پیش در این‌باره هشدار جدی داده و گفته بود ابعاد منفی تبدیل بیش از حد کشور به واحدهای سیاسی کوچک، مسئله‌‌ای است که نمی‌توان به سادگی از آن گذشت.
بابک نگاهداری تأکید کرده بود با توجه به اینکه نظام اداری خود بر بستر تقسیمات کشوری شکل می‌‌گیرد، ایجاد واحدهای جدید تقسیماتی به‌معنای افزایش اندازه و حجم دولت و بار مالی فزاینده بر دوش دولت است.
از آنجایی که فارس، سیستان وبلوچستان، اصفهان، هرمزگان، خراسان‌رضوی، خوزستان، تهران، آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، اردبیل، گیلان، مازندران، سمنان، خراسان جنوبی و لرستان هم طی سال‌های اخیر طرح‌هایی درباره تقسیمات جدید به مجلس شورای اسلامی و وزارت کشور ارائه داده‌ و متقاضی تقسیم به 2 یا حتی 3 و 4 استان جدید بوده‌اند، منتقدان معتقدند طرح تقسیم استان‌ها با افزایش وابستگی به پایتخت، کارشناسی نیست و به جای آن «افزایش اختیارات استانداران» به‌ویژه در استان‌های کمتر توسعه‌یافته راه بهتر، کم‌هزینه‌تر و منطقی‌تری برای جبران عقب‌ماندگی‌هاست.

مکث
تامین آب جنوب از خلیج‌فارس 

مسئولان در دوره‌های قبلی وعده 10ساله رفع محرومیت از جنوب کرمان را داده بودند که در قالب همین وعده در بودجه1400 اعتباراتی برای طرح‌های توسعه‌ای جنوب چون توسعه و بهسازی راه‌های روستایی، تثبیت شن‌های روان، توانمندسازی جوامع محلی، افزایش محصولات کشاورزی، خدمات درمانی و آب روستایی دیده شده بود. در میان همه اینها اما چشم امید جنوبی‌ها بیش از هرچیز به توسعه کشاورزی به‌عنوان مهم‌ترین منبع درآمدی منطقه است؛ منبع درآمدی که حتی برای تامین آب مورد نیاز خود چشم به شمال دوخته است.
با وجود این مدیر جهاد کشاورزی جنوب کرمان درباره انتقال آب از سرشاخه‌های هلیل‌رود در شمال استان به جنوب توضیح می‌دهد که این موضوع به دلایل محیط‌زیستی پیش از اعلام استان شدن جنوب منتفی شده بود. 
احمد احمدپور با بیان اینکه آب مورد نیاز استان کرمان به‌ویژه در منطقه جنوب از خلیج‌فارس تامین خواهد شد به همشهری می‌گوید: به غیراز آب، مهم‌ترین چالش ما در حوزه کشاورزی جنوب نداشتن صنایع تبدیلی، فرآوری و همچنین حمل‌ونقل مناسب است که امیدواریم این موارد با مستقل شدن جنوب کرمان رفع شود. به‌گفته وی، جنوب کرمان با داشتن بیش از 85گونه گیاهی ظرفیت تولید 4.5‌تا 5میلیون تن انواع محصولات کشاورزی در سال را دارد و هر ایرانی می‌تواند بیش از 50کیلوگرم از تولیدات جنوب کرمان بهره‌مند شود. بیش از 80هزار هکتار باغ، 1700هکتار گلخانه جالیزی با صادرات قابل‌توجه، تولید محصولات زراعی مهم چون سیب‌زمینی و پیاز و رفع چالش کشور از این نظر در خارج از فصل، 40هزار هکتار مزرعه استراتژیک گندم، بیشترین تنوع تولیدات گیاهان دارویی در کشور، تنوع آب و هوایی، بیش از 2میلیون دام سبک و بیش از 10هزار نفر شتر از مهم‌ترین ظرفیت‌های کشاورزی جنوب کرمان است که احمدپور به آن اشاره می‌کند. مدیر جهاد کشاورزی جنوب کرمان با بیان اینکه بیش از 90درصد مردم منطقه مستقیم یا غیرمستقیم به کشاورزی وابسته هستند، تصریح می‌کند: 55درصد سهم اشتغال منطقه مربوط به کشاورزی است و امیدواریم با استقلال جنوب کرمان تحول عظیمی در کشاورزی این بخش اتفاق بیفتد.