پیگرد قضایی برای عاملان اختلال اینترنت

عمادالدین قاسمی‌پناه-روزنامه‌نگار

قطعی‌ها و اختلالات پی‌درپی اینترنت طی روزها و ماه‌های گذشته، علاوه بر نارضایتی‌ها و معطل ماندن کار مردم در حوزه‌های مختلف، مسئله‌ای تحت عنوان «حقوق کاربران» را برجسته می‌کند. به‌طوری که عیسی زارع‌پور، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ضمن اعلام پیگیری این مسئله از سوی سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی، تأکید کرد که شرکت مخابرات ایران باید ضرر و زیان مشترکان خود و ایرانسل را جبران کند. همچنین دبیر شورای‌عالی فضای مجازی عنوان کرد که در جلسه این شورا، وزارت ارتباطات مکلف شد که عوامل بروز حادثه اخیر را شناسایی و به قوه‌قضاییه معرفی کند. اگرچه قطعی‌ها و اختلالات اینترنت، کاربران را متضرر می‌کند اما توجه به این نکته ضروری است که اپراتورها هم در این حوادث با ضرر و زیان قابل‌توجهی روبه‌رو می‌شوند. در حادثه اخیر، یکی از حوضچه‌های مخابرات که محل تمرکز فیبرهای اپراتورهاست، دچار آتش‌سوزی شد. این آتش‌سوزی باعث قطعی و اختلال در اینترنت شد و بعضی از اپراتورها، تا 11ساعت قطعی را هم تجربه کردند. «ابوالحسن فیروزآبادی» دبیر شورای‌عالی فضای مجازی اعلام کرد که در آخرین جلسه شورای‌عالی فضای مجازی، وزارت ارتباطات مکلف شد، عوامل بروز حادثه را شناسایی و به قوه قضاییه معرفی کند.
فیروزآبادی تخطی برخی پیمانکاران از دستورالعمل‌ها ازجمله استفاده از مسیر کابل‌های برق فشار قوی برای شبکه‌های ارتباطی را از علل اصلی اختلال اخیر در شبکه اینترنت پایتخت و برخی نقاط دیگر کشور اعلام کرد.

مخابرات مسئول جبران خسارت کاربران
روز گذشته هم وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه جلسه هیأت دولت بر همین موضوعات تأکید کرد. وزیر ارتباطات علت اختلال اخیر اینترنت را رعایت نکردن اصول حرفه‌ای و پدافند غیرعامل از سوی اپراتورها دانست و اعلام کرد مخابرات باید ضرر مشترکان را جبران کند.
عیسی زارع‌پور در این مورد توضیح داد که «در هفته اخیر 2حادثه رخ داد. روز شنبه در مشهد بر اثر قصور یکی از پیمانکاران شرکت مخابرات بعضی از فیبرهای نوری مرکز قطع شده بود.»
او با اشاره به اینکه در این حادثه 4 تا 5ساعت ارتباطات چند استان ازجمله خراسان جنوبی، خراسان رضوی و کرمان دچار اختلال شده بود که رفع شد، عنوان کرد: دستور برخورد با مقصران احتمالی هم داده شده است. وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در مورد اختلال اخیر هم گفت: «روز دوشنبه یکی از حوضچه‌های شرکت مخابرات در خیابان کارگر تهران دچار آتش‌سوزی شده بود و باعث قطع ارتباط 4 تا 5‌ ساعته مشترکان ایرانسل و همچنین قطع ارتباط مشترکان شرکت مخابرات به‌مدت یک روز و خرده‌ای شده بود.»
زارع‌پور یادآوری کرد که «جلسه‌ای درخصوص بررسی این دو حادثه برگزار شد و عامل اصلی این دو حادثه رعایت نکردن اصول حرفه‌ای و پدافند غیرعامل از سوی اپراتورها بود.»
وزیر ارتباطات همچنین بر لزوم جبران خسارت مشترکان تأکید کرد و گفت: شرکت مخابرات باید ضرر و زیان مشترکان خود و ایرانسل را جبران کند و سازمان تنظیم مقررات نیز پیگیر این مسئله است.

بررسی امنیت تمامی حوضچه‌ها در 2هفته
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات یک روز پس از بروز این اختلال‌ها در خبری که در وب‌سایت این وزارتخانه منتشر شد نسبت به اختلال اخیر در اینترنت واکنش نشان داد.
در این خبر آمده بود که «در پی آتش‌سوزی حوضچه مخابراتی، وزارت ارتباطات اعلام کرد که شرکت مخابرات باید خسارت‌های وارده به مشترکان را جبران کند. در اثر آتش‌سوزی در یکی از حوضچه‌های مخابراتی شرکت مخابرات ایران که علت آن در دست بررسی است، ارتباطات مشترکان این شرکت و بخشی از مشترکان شرکت ایرانسل دچار اختلال شد.» به همین‌خاطر، همان شب جلسه‌ای در وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات با حضور وزیر ارتباطات تشکیل ‌شد تا ابعاد این مسئله بررسی شود. نتیجه بررسی گزارش‌های ارائه شده در این جلسه حاکی از این است که «متأسفانه در طراحی و اجرای این حوضچه اصول حرفه‌ای، امنیتی و پدافند غیرعامل از سوی شرکت مخابرات رعایت نشده بود.»
درنهایت مسئول پدافند غیرعامل وزارتخانه ارتباطات و فناوری اطلاعات مأمور می‌شود که وضعیت حوضچه‌ها و مراکز مخابراتی را به لحاظ رعایت اصول امنیتی و پدافند غیرعامل بررسی و مشکلات احتمالی را برای اقدامات اصلاحی به شرکت مخابرات ابلاغ کند.
همچنین به سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی هم ابلاغ می‌شود که با استفاده از ظرفیت کمیسیون تنظیم مقررات، تصمیمات لازم درخصوص پاسخگویی شرکت مخابرات و البته جبران خسارات وارده به مشترکان از سوی این شرکت اتخاذ شود.

دخالت مدعی‌العموم و نهادهای ناظر
«محمدجعفر نعناکار»، مدیرکل سابق حقوقی سازمان فناوری اطلاعات در گفت‌وگو با رسانه‌ها بر احقاق حقوق مردم و کاربران به‌خاطر اختلال‌های پیش آمده تأکید کرده و گفته بود: «مطابق قانون اساسی و قواعد کلی آیین دادرسی کیفری، دادگاه‌های عمومی مرجع تظلم‌خواهی هستند. بنابراین مردم و بخش خصوصی برای پیگیری حقوق خود می‌توانند به این مراجع مراجعه کنند.»
نعناکار همچنین با اشاره به اینکه دادستان به‌عنوان مدعی‌العموم، سازمان بازرسی کل کشور، مرکز ملی فضای مجازی و شورای‌عالی فضای مجازی به‌عنوان نهاد نظارتی و حکومتی هم می‌توانند به این موضوع ورود کنند، یادآوری کرد که علاوه‌ بر این، کمیسیون اصل90 مجلس شورای اسلامی و سازمان پدافند غیرعامل هم بابت رعایت نکردن پروتکل‌ها می‌توانند شرکت مخابرات را بازخواست کنند.

اختلال در زندگی کاربران
اگر نگوییم اینترنت در دنیای امروز به اندازه برق، اما تقریبا به همان میزان جزو ملزومات زندگی مردم محسوب می‌شود. بنابراین طبیعی است که در زمان قطعی‌ها و اختلالات اینترنت، مردم و کسب‌وکارها نسبت به آن واکنش نشان دهند و خواستار توضیح مسئولان و حداقل معرفی و توبیخ مقصران شوند. گزارش شرکت ابرآروان که به تازگی منتشر شده وضعیت پایداری اینترنت در سال گذشته را امیدوارکننده نشان نمی‌دهد.
براساس داده‌های سامانه رادار ابرآروان اینترنت دیتاسنترهای داخلی در سال۱۴۰۰ با ۴ساعت و ۴۸دقیقه قطعی، ۸ساعت و ۳۴دقیقه اختلال پراکنده، ۲ساعت و ۲۰ دقیقه اختلال همزمان و بیش ‌از ۴۰۹۶ ساعت اختلال جزئی رو‌به‌رو بوده است.
درواقع «171 روز و ۳ ساعت و ۴۲ دقیقه معادل ۴۷درصد سال۱۴۰۰ در ارتباطات اینترنتی دیتاسنترهای داخلی اختلال وجود داشته است» که نشان می‌دهد کاربران در سال گذشته نزدیک به 6ماه از سال اختلال‌های اینترنتی را تجربه کرده‌اند.

مکث
تصویب ۳۹ اقدام کلان در سند راهبردی فضای مجازی

اعضای شورای‌عالی فضای مجازی، در ادامه بررسی سند راهبردی فضای مجازی کشور ۳۹ اقدام کلان در این حوزه را به تصویب رساندند. جلسه شورای‌عالی فضای مجازی به ریاست سیدابراهیم رئیسی و با حضور اعضای حقیقی و حقوقی برگزار شد. به‌گزارش روابط‌عمومی مرکز ملی فضای مجازی، اعضای شورای‌عالی فضای مجازی، در ادامه بررسی سند راهبردی فضای مجازی کشور ۳۹ اقدام کلان در این حوزه ازجمله اقتصاد دیجیتال، نظام پولی، رمزارزها و فناوری‌های مالی را به تصویب رساندند. همچنین مقرر شد دستگاه‌های متولی اجرای این مصوبات، حداکثر در مدت ۳ماه مواد مورد نظر خود را به مرکز مدیریت فضای مجازی کشور ارائه کنند.