مطالبه ایران ، تقسیم عادلانه مرزهای خزر

رئیس‌جمهور در نخستین حضور خود در اجلاس کشورهای حاشیه دریای خزر ضمن تأکید برای اجرای مفاد کنوانسیون رژیم حقوقی خزر در سال2018 خواستار لحاظ‌کردن برخی درخواست‌‌های ایران ازجمله اصلاح تعیین خط مبدأ و آب‌های سرزمینی در موافقتنامه‌های بعدی شد. رئیسی در جریان سفر خود به ترکمنستان ضمن شرکت در اجلاس، دیدارهای دوجانبه‌ای نیز با روسای جمهور حاضر در عشق‌آباد داشت. کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر سال2018(1397) و در دولت حسن روحانی توسط سران ۵‌کشور ساحلی این دریا، امضا شد. تاکنون 6دور از این اجلاس از سال2002 تاکنون برگزار شده ‌و ترکمنستان، ایران، آذربایجان، روسیه و قزاقستان میزبانی نشست‌های قبلی را برعهده داشتند.
براساس گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری، سیدابراهیم رئیسی، رئیس دولت سیزدهم تدوین اسناد مختلف و دستیابی به مبانی حقوقی مناسب دریای خزر را ترسیم‌کننده چشم‌انداز روشن آینده دانست و گفت: ما به‌عنوان کشورهایی که از طریق دریای خزر به هم پیوند خورده‌ایم و همسایه هستیم و با استفاده از قلمرو یکدیگر به دیگر کشورها و مناطق دسترسی پیدا می‌کنیم، در قبال این پهنه آبی و همچنین کشورهای ساحلی آن، حقوق و تکالیف زیادی داریم. حفاظت از محیط‌زیست شکننده، استفاده معقول از منابع زنده، فعالیت‌های مسئولانه برای بهره‌مندی از منابع معدنی دریای خزر با هدف توسعه اقتصادی و ارتقای رفاه و امنیت مردمان‌مان و احترام به حاکمیت، حقوق حاکمه و صلاحیت یکدیگر در این پهنه آبی، بخشی از این حقوق و تکالیف است.
سیدابراهیم رئیسی درباره جلوگیری از مداخله کشورهای دیگر در ارتباط با مسائل خزر گفت: اصل کلیدی مورد توافق «صلاحیت انحصاری و اجماعی کشورهای ساحلی» برای تصمیم‌‌گیری راجع به دریای خزر و حل و فصل مسائل آن، چراغ روشنگر و راهنمایی است که در پرتو آن، زمینه‌های همکاری و تأمین منافع متقابل کشورهای ساحلی خزر فراهم می‌‌شود. این امر‌ و همچنین براساس معاهدات قبلی، راه مداخلات طرف‌های ثالث و غیرساحلی خزر در مسائل مرتبط با دریای خزر یا ارتکاب تجاوز و سایر اقدامات علیه هر یک از کشورهای ساحلی را می‌بندد و می‌تواند از وقوع حوادث ناخوشایند احتمالی، جلوگیری کند. لذا ضروری است ما به‌عنوان کشورهای ساحلی دریای خزر با تأکید بر همکاری‌های پنج‌جانبه و پرهیز از اقدامات یکجانبه و با اتکا‌ به ظرفیت‌های موجود و گسترش همکاری‌ها، منطقه دریای خزر را به‌عنوان «منطقه صلح و دوستی» حفظ کنیم و به منافع بلندمدت منطقه و کشورهای ساحلی و رعایت «اصل اتفاق آرا» در تمامی تصمیمات مربوط به دریای خزر، توجه جدی داشته باشیم.
او افزود: خوشبختانه همکاری‌های خوب و سازنده‌‌ای بین کشورهای ساحلی دریای خزر در حوزه‌های مختلف به‌ویژه حمل‌ونقل، تجارت، مدیریت منابع زنده، حفاظت از محیط‌زیست، تأمین امنیت و مقابله با عوامل ناامنی و جرائم در اشکال مختلف در جریان است. بدین‌منظور در طول سال‌های گذشته اسناد زیادی تدوین شده و مبنای همکاری قرار گرفته است. در نشست قبلی سران کشورهای ساحلی خزر در آکتائو در سال۲۰۱۸ پس از 2دهه مذاکره، کنوانسیون وضعیت حقوقی دریای خزر به‌عنوان سندی که مبین حقوق و تکالیف کشورهای ساحلی و اصول اساسی فعالیت در دریای خزر تلقی می‌شود، نهایی و امضا‌ شد. قطعا اجرایی‌شدن آن می‌تواند زمینه‌ساز همکاری‌های بیشتر کشورهای ساحلی و همچنین فعالیت‌های گسترده‌تر در دریای خزر باشد. طبیعتا دستیابی به این نقطه مستلزم تحدید حدود منصفانه مناطق اعمال حاکمیت، حقوق حاکمه و صلاحیت کشورهای ساحلی درخصوص بخش‌های بستر و زیربستر دریا، سطح و همچنین فضای فوقانی دریای خزر است. در این راستا نهایی‌شدن «موافقتنامه چگونگی ترسیم خطوط مبدأ» حائز اهمیت است و جمهوری اسلامی ایران همواره، ازجمله در اعلامیه تفسیری پس از امضای کنوانسیون، تصریح کرده است که این مسئله برای ایران به‌عنوان کشوری که «شکل ساحل آن آشکارا در وضعیت نامساعدی» است، دارای اهمیت چشمگیر و تعیین‌کننده است. امیدواریم با ادامه مذاکرات نمایندگان کشورهای ساحلی در آینده نزدیک، این موافقتنامه نیز نهایی شده و راه را برای تصویب کنوانسیون رژیم حقوقی دریای خزر هموار کند.
رئیسی درباره تعامل ایران با کشورهای همسایه در جریان این اجلاس، یادآور شد: دریای خزر دریای همکاری است و این همکاری‌ها به‌خصوص با توجه به تحولات بین‌المللی اهمیت فزاینده‌ای یافته است. تعامل جمهوری اسلامی ایران با دوستان و همسایگان خود اصالت دارد و این تعامل و همکاری نه‌تنها موجب رونق اقتصادی و افزایش رفاه ملت‌های ما می‌شود، بلکه به تقویت استقلال کشورها و صلح و ثبات منطقه‌ای و حل مسائل حوزه خزر صرفا از طریق کشورهای ساحلی می‌انجامد. این راهبرد کلان جمهوری اسلامی ایران، فارغ از تحولات بین‌المللی ادامه خواهد یافت. جمهوری اسلامی ایران از ابتکارات ارائه‌شده از سوی رؤسای جمهور محترم کشورهای ساحلی دریای خزر برای توسعه همکاری‌های اقتصادی در حوزه‌های حمل‌ونقل، سرمایه‌گذاری، گردشگری و دیگر اشکال فعالیت‌های اقتصادی استقبال و حمایت می‌کند و به‌صورت خاص بر لزوم تقویت روابط فرهنگی و حفظ محیط‌زیست شکننده دریای خزر تأکید دارد. جمهوری اسلامی ایران، دریای خزر را دریای صلح و دوستی و عامل پیوند و نزدیکی مردم منطقه می‌داند و برای همکاری‌های همه‌جانبه براساس احترام و منافع متقابل آمادگی خود را اعلام می‌دارد. در پایان، جمهوری اسلامی ایران آمادگی خود را جهت برگزاری هفتمین اجلاس سران خزر اعلام می‌دارد. امید است برپایی این اجلاس‌ها، رشد و توسعه روز‌افزون، امنیت، ثبات، رفاه، صلح و دوستی را برای مردم منطقه دریای خزر به ارمغان آورد. بار دیگر از سازماندهی شایسته این نشست و مهمان‌نوازی گرم رئیس‌جمهور، دولت و مردم کشور دوست، همسایه و برادر ترکمنستان، تشکر می‌کنم و برای همه شما آرزوی موفقیت دارم.

مکث
آمادگی برای افزایش سوآپ گازی

رئیس‌جمهور در حاشیه اجلاس و در دیدار با همتای ترکمنستانی خود بر ضرورت اجرایی‌شدن تفاهمنامه‌ها و اسناد همکاری که در سفر اخیر سردار بردی محمداف به تهران به امضای 2کشور رسیده بود، تأکید کرد. رئیسی تاکید کرد: «تسهیل صدور روادید تجار و افزایش سفر بازرگانان 2کشور زمینه گسترش و افزایش بیش از پیش حجم روابط تجاری دوجانبه را فراهم می‌کند. همچنین با توجه به درخواست اخیر جمهوری آذربایجان، جمهوری اسلامی ایران آمادگی دارد که ظرفیت سوآپ گاز ترکمنستان به آذربایجان را از مسیر کشورمان افزایش دهد.»  سردار بردی محمداف، رئیس‌جمهور ترکمنستان نیز در این دیدار از تلاش‌های رئیسی برای ارتقای سطح روابط 2کشور قدردانی و بر اراده کشورش برای اجرای کامل تفاهمنامه‌ها و توافقات منعقد‌شده میان 2کشور تأکید کرد.  رئیس‎جمهور همچنین در دیدار با همتای آذربایجانی خود گفت: توانمندی‌های فنی و خدماتی و نیز ظرفیت‌های ژئوپلتیک و لجستیکی ایران، ازجمله در عرصه ترانزیت و حمل‎ونقل، زمینه‌های مناسبی برای گسترش همکاری‌های ایران و جمهوری‎آذربایجان و نیز توسعه و همگرایی بیشتر کشورهای ساحلی خزر است.
سید ابراهیم رئیسی با بیان اینکه ظرفیت‌های موجود در دو کشور بسیار بیش‎از سطح فعلی روابط فی‎مابین است، افزود: باید با بهره‌گیری بهینه از این ظرفیت‌ها، همکاری‌های دو کشور در عرصه‌های سیاسی،‌ اقتصادی، فرهنگی و تجاری را گسترش داد.
وی همچنین با تأکید بر اینکه حضور رژیم اشغالگر قدس در منطقه تنش‌زا بوده و به هیچ‎وجه به نفع امنیت منطقه نیست، اضافه‎کرد: امنیت در منطقه صرفا با همکاری کشورهای منطقه و همسایگان خزر محقق می‌شود.