جهان‌نما
تور خاورمیانه‌ای بن‌سلمان؛ ولیعهد به‌دنبال خروج از انزوا
محمد بن‌سلمان، ولیعهد عربستان سعودی، تور خاورمیانه‌ای خود را که از مصر آغاز شده بود، پس از توقف در اردن، امروز در ترکیه به پایان خواهد رساند؛ سفری که به باور بسیاری از تحلیلگران، با هدف جلب حمایت سران این کشورها از سیاست‌های منطقه‌ای عربستان و همچنین پادشاهی او پس از مرگ پدرش انجام شده است.
بن‌سلمان در آغاز سفرهای منطقه‌ای خود وارد مصر شد تا پیش از سفر جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا به سرزمین‌های اشغالی و عربستان سعودی، جهت یکپارچه‌سازی مواضع کشورهای عرب پیرامون مسائل کلیدی منطقه، با مقامات این کشورها گفت‌وگو کند.
خبرگزاری رویترز نوشته است که این سفر که نخستین سفر محمد بن‌سلمان به خارج از منطقه خلیج‌فارس در 3سال گذشته و از زمان قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی به شمار می‌رود، یک نمایش سیاسی از سوی شاهزاده جوان سعودی برای خروج او از انزوای سیاسی و بین‌المللی است. پس از قتل جمال خاشقجی در کنسولگری عربستان در استانبول و گزارش‌های نهادهای اطلاعاتی آمریکا مبنی بر دست داشتن بن‌سلمان در این قتل، ولیعهد سعودی از سوی بسیاری از کشورها به شکل معنی‌داری بایکوت شد. جو بایدن، رئیس‌جمهور آمریکا در صف اول این اقدام بود. با این حال، طی روزهای اخیر اعلام خبر سفر قریب‌الوقوع بایدن به عربستان خبر از تغییر سیاست دولت آمریکا در قبال عربستان و ولیعهد سعودی می‌دهد.
محمد بن‌سلمان، شامگاه دوشنبه وارد قاهره شد و مورد استقبال عبدالفتاح السیسی، رئیس‌جمهوری این کشور قرار گرفت. به گزارش خبرگزاری دولتی عربستان سعودی، بن‌سلمان در دیدار با السیسی درباره موضوعاتی چون تأثیرات جنگ اوکراین بر منطقه، مقدمات سفر جو بایدن به عربستان سعودی و همسویی مواضع ریاض و قاهره گفت‌وگو کرده است. رویترز اما نوشته که عربستان سعودی از زمان روی کار آمدن عبدالفتاح السیسی، میلیاردها دلار حمایت مالی به مصر ارائه کرده و سفر بن‌سلمان به این کشور، به‌معنای ادامه این حمایت‌ها خواهد بود. انتظار می‌رود اکنون که دولت قاهره درگیر مبارزه با عواقب اقتصادی جنگ اوکراین است، ریاض اقدام به سرمایه‌گذاری بیشتر در مصر کند.
محمد بن‌سلمان روز سه‌شنبه نیز به امان سفر کرد تا به گفت‌وگو با ملک عبدالله دوم پادشاه اردن بنشیند. به‌گفته تحلیلگران، این دیدار با هدف بهبود روابط تیره میان 2کشور به‌دلیل رقابت‌های منطقه‌ای و البته تعهدات محقق نشده عربستان برای تقویت اقتصاد اردن انجام شده است.
اما بخش مهم‌تر این سفر، مربوط به سفر بن‌سلمان به ترکیه است. خبرگزاری رویترز با اشاره به تیره شدن روابط ریاض با دولت واشنگتن و آنکارا پس از قتل جمال خاشقجی روزنامه‌نگار سعودی در کنسولگری عربستان در استانبول، نوشته است که عربستان سعودی می‌تواند به کاهش مشکلات اقتصادی ترکیه کمک کند و ترکیه هم می‌تواند به بهبود وجهه سیاسی عربستان در منطقه کمک کند.
یکی از مقامات ارشد ترکیه گفته است که در جریان سفر محمد بن‌سلمان به این کشور، دوران جدیدی آغاز خواهد شد و با عادی‌سازی روابط ترکیه و عربستان، توافقنامه‌هایی در زمینه انرژی، امنیت و اقتصاد به امضا خواهد رسید. تورم در ترکیه به بالای ۷۰درصد رسیده است. دولت اردوغان تلاش می‌کند با جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی و تقویت روابط تجاری با کشورهای منطقه، به‌طور مشخص از میان کشورهای صادر‌کننده نفت، موقعیت خود را در آستانه برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده بهبود بخشد. بلومبرگ پیش‌تر در گزارشی نوشته بود دولت اردوغان امیدوار است سطح مبادلات تجاری میان دو کشور به پیش از سال۲۰۱۸ بازگردد. طی سال میلادی گذشته، ترکیه تنها کمی بیش از ۲۰۰میلیون دلار به عربستان سعودی کالا صادر کرد. درحالی‌که تنها یک‌سال قبل از آن، حجم صادرات ترکیه به عربستان سعودی حدود 3.2میلیارد دلار بود.
اما فارغ از توافقات اقتصادی شکل گرفته، بن‌سلمان طی سفرهای منطقه‌ای خود، به‌دنبال تقویت موضع عربستان در قبال ایران و همچنین تقویت خود در جایگاه ولیعهدی است. سلمان، پادشاه عربستان، در وضعیت بیماری به‌سر می‌برد و محتمل بودن مرگ او طی ماه‌های آینده باعث شده ولیعهد جوان به فکر تقویت روابط خود با سران کشورهای عرب منطقه بیفتد. در این میان، وعده کمک‌های مالی به این کشورها می‌تواند در تثبیت جایگاه بن‌سلمان پس از مرگ پدرش اثرگذار باشد.
چالش سفر منطقه‌ای بایدن
دیگر دستور کار سفر بن‌سلمان به این سه کشور، انجام مشورت‌های لازم برای هماهنگ کردن مواضع عربستان، اردن و مصر پیش از برگزاری نشست ریاض است که قرار است یک ماه دیگر با حضور جو بایدن، رئیس‌جمهوری آمریکا برگزار شود. در این نشست، رهبران کشورهای شورای همکاری خلیج‌فارس و پادشاه اردن، رئیس‌جمهوری مصر و نخست‌وزیر عراق حضور دارند. انتشار خبر این سفر با اعتراضات بسیاری در آمریکا همراه شده است و گروه‌های حقوق بشری سفر بایدن به عربستان و دیدار او با بن‌سلمان را مخالف وعده‌های رئیس‌جمهور آمریکا در تنبیه عربستان به‌خاطر قتل خاشقجی دانسته‌اند. این اعتراضات بایدن را مجبور به واکنش کرده است. رئیس‌جمهور آمریکا گفته است که با هدف دیدار با محمد بن‌سلمان به ریاض سفر نمی‌کند بلکه ولیعهد عربستان سعودی را به‌عنوان بخشی از یک نشست بین‌المللی با حضور رهبران کشورهای عربی ملاقات خواهد کرد.
سفر بایدن به عربستان برای آمریکا از جهت افزایش تولید نفت و کنترل قیمت جهانی آن اهمیت دارد و برای بن‌سلمان هم از جهت تغییر سیاست‌های منطقه‌ای آمریکا در قبال ریاض. بن‌سلمان همچنین به‌دنبال جلب حمایت آمریکا پس از رسیدن به پادشاهی است.
