ظریف: مأموریتم گرفتن حق ایرانیان است

 ساعاتی پیش از گفت‌وگوی‌های سرنوشت‌ساز ایران و 3 کشور اروپایی در بروکسل، وزارت دارایی آمریکا گزارش داد ولی‌الله سیف، رئیس بانک مرکزی ایران و 3‌فرد دیگر را در فهرست تحریم‌های خود قرار داده است. خبرگزاری رویترز نوشته است به غیراز این 4نفر بانک بلاد اسلامی عراق هم در فهرست تحریم‌های جدید قرار گرفته است. این اتفاق تلاشی از سوی واشنگتن برای تخریب مذاکرات بروکسل با ابزار تحریم است. این تحریم‌ها که در چارچوب تحریم‌های بانک مرکزی قرار دارد طبق قوانین آمریکا باید از 13آبان و حدودا 170روز دیگر اعمال می‌شد اما آمریکا با اعمال این تحریم‌ها خیلی زودتر از آنچه پیش‌بینی می‌شد سعی کرد حضور محمدجواد ظریف، وزیر خارجه کشورمان در بروکسل و گفت‌وگوهایش با همتایان انگلیسی، آلمانی و فرانسوی را برای تداوم برجام تحت‌الشعاع قرار دهد. تحریم رئیس بانک مرکزی ایران در شرایطی موثر است که او اموالی در آمریکا داشته باشد یا قصد سفر به این کشور را داشته باشد. درحالی‌که این دو مورد وجود ندارد، این اقدام بیشتر نمادین و برای اعمال فشار روانی صورت گرفته است. تلاش‌های واشنگتن به همین جا ختم نشد.

سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه از فشارهای آمریکا به کشورهای اروپایی برای کاهش تجارت با ایران خبر داده و گفته است اولتیماتوم‌ها به این کشورهای اروپایی برای توقف تجارت با ایران شامل صادرات کالاهای خاص و واردات نفت ایران داده شده و ضرب‌الاجل‌های 60و 90روزه نیز در همین راستا تعیین شده است، این به نوعی بخشی از یک طرح برای اعمال فشار شدید است. دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا هم در یادداشتی خطاب به وزیران امور خارجه، دارایی و انرژی ایالات متحده نوشته است شرایط اقتصاد جهانی، افزایش تولید نفت بعضی کشورها و مازاد تولید در جهان او را به این جمع بندی رسانده که کاهش چشمگیر فروش نفت ایران در بازارهای جهانی امکان‌پذیر است.

ظریف و تیم همراهش بعد از مذاکرات فشرده در پکن و مسکو دیروز به قلب اروپا رسیده‌اند، به بروکسل؛ پایتختی که به‌گفته ترزا می نخست‌وزیر انگلیس، اروپایی‌ها بسته‌ای از پیشنهادها را برای ارائه به ایران و حفظ برجام آماده کرده‌اند و جایی که وزیر خارجه کشورمان گفته است «برای گرفتن حق ایرانیان» به آنجا رفته است. فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا هم در بروکسل است و گفته در آنجا «به همراه وزیران خارجه انگلیس، آلمان و فرانسه برای نجات برجام» می‌جنگند. مجموعه این اظهارات، مذاکراتی سخت و البته امیدوارکننده را پیش روی برجام گذاشته است. تا 2هفته دیگر مشخص خواهد شد اروپا چه سازوکار و شیوه‌ای را برای تضمین عملی حقوق ایران در برجام دیده است.

روش‌های تضمین چگونه به‌دست می‌آید

محمد جواد ظریف، وزیر خارجه گفته که درباره نحوه اقدام و نحوه تضمین‌های اروپا مذاکراتی را در سطح کارشناسی شروع کرده‌ایم. او گفته در طول 2هفته آینده، هم به‌صورت کارشناسی و هم به‌صورت سیاسی کار خواهیم کرد تا در زمینه روش‌هایی که می‌شود منافع ایران و سایر اعضای برجام تضمین شود گفت‌وگو کنیم. سیدعباس عراقچی و مجید تخت روانچی که ظریف را در 18‌ماه مذاکرات منتهی به توافق برجام همراهی می‌کردند دوباره در بروکسل برای نجات برجام همراه وزیر خارجه هستند. جمعی از کارشناسان پولی و بانکی و همچنین نفتی مثل امیرحسین زمانی‌نیا که در مقطعی عضو تیم مذاکراتی دوران روحانی بود در بروکسل هستند. عراقچی از 3روز پیش مذاکراتی را با هلگا اشمید آغاز کرده و سازوکار تضمین‌ها را بررسی کرده‌اند. این تیم برای تدوین شیوه‌نامه تضمین اروپا گردهم آمده‌اند.

ستادی نیز در داخل کشور برای پشتیبانی تیم مذاکرات در تلاش هستند. محمدباقر نوبخت سخنگوی دولت دیروز در پاسخ به سؤال همشهری درباره شیوه‌نامه تضمین گرفتن از اروپایی‌ها گفت: جلسات متعددی ظرف هفته گذشته در ستاد اقتصادی دولت داشتیم و تلاش کردیم اینها را به جزئیات تعریف عملیاتی کنیم تا این مفاهیم مشخص شود که الان تیم مذاکره‌کننده ما چه اقدامی باید انجام دهند تا ما آن را به‌حساب تصمیم اروپایی‌ها بگذاریم. او گفت: ردوبدل شدن هر نوع تضمین یا تعهد مکتوبی در این‌باره بین دوطرف معطوف به گذر کردن از مراحل نخستین مذاکرات است و متعاقبا جزئیات همه آنها را اعلام خواهیم کرد.



اروپا چه تضمین‌هایی باید بدهد

نوبخت درباره تضمین‌هایی که اروپا باید به ایران بدهد گفته است: «تضمین‌های مدنظر ما از جانب اروپایی‌ها آنچه خواهد بود که ما را مطمئن کند اراده‌ای در اتحادیه اروپا برای ادامه برجام وجود دارد و اینکه آنچه آنها اظهار می‌کنند عملیاتی خواهد شد.» این شاید صحبتی کلی درباره تضمین‌های اروپا باشد و نوبخت به مصادیق اشاره نکرده است. اما آنچه در محافل سیاسی کشورمان در اولویت مهم‌ترین مطالبات ایران مطرح است، مسئله تضمین فروش نفت ایران از سوی اتحادیه اروپا است. از روزی که رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد از برجام خارج شده و دستور به بازگشت تحریم‌ها داد، ماده ۱۲۴۵ قانون اختیارات دفاع ملی سال مالی ۲۰۱۲ وارد فاز اجرایی شد. این قانون برای محدود کردن فروش نفت ایران وضع شده و براساس آن، آمریکا، بانک‌های خارجی را که با بانک مرکزی کشورمان وارد معامله می‌شوند تحریم می‌کند. فروش نفت ایران به‌واسطه تحریم‌های یکجانبه و ظالمانه‌ای که در دوران پیش از برجام علیه کشورمان اعمال شده بود نزدیک به نیم میلیون بشکه در روز رسیده بود اما این رقم هم‌اکنون به 2.5میلیون بشکه رسیده است. سهم اروپا از این رقم روزانه حدود 700هزار بشکه در روز است که ایران از اروپا می‌خواهد خرید این مقدار از نفت را بدون توجه به خروج آمریکا از برجام تضمین کند. مسئله دیگر تضمین بازگشت پولی است که ایران از فروش نفت به‌دست می‌آورد. بانک‌های بزرگ اروپایی به استناد ضرب‌المثل «مار گزیده از ریسمان سیاه و سفید می‌ترسد» به‌خاطر جریمه‌های سنگینی که در دوران قبل از برجام متحمل شده‌اند در دوران پس از برجام هم با احتیاط وارد معامله با بانک مرکزی ایران شده‌اند و این یکی از اساسی‌ترین ایراداتی بود که در برجام ایران به آن اعتراض داشت. بعد از اعلام خروج ترامپ از برجام ممکن است این بانک‌ها همچنان در تعامل با بانک مرکزی ایران دست به عصا باشند.

  ایران از اروپا می‌خواهد بانک‌های اروپایی این احتیاط را کنار بگذارند و تضمین کنند پول حاصل از فروش نفت کشورمان به ایران برمی‌گردد. آنچنان که دوباره در محافل سیاسی ایران گفته شده است کشورهایی مثل ایتالیا شیوه‌نامه‌ای برای رد وبدل ارز به ایران آماده کرده‌اند. بحث اصلی در بروکسل روی این 2موضوع متمرکز خواهد بود اما مسائلی مثل کشتیرانی، بیمه و پتروشیمی از دیگر موضوعاتی است که ایران خواستار تضمین اروپا برای تأمین منافع کشورمان در این حوزه‌هاست. به‌عنوان نمونه اتحادیه اروپا باید فروش، تأمین، انتقال یا صادرات تجهیزات و فناوری‌های دریانوردی برای ساخت، تعمیر یا نگهداری یا بازسازی کشتی را برای ایران تضمین کند. نکته دیگری که از اظهارات مقامات سیاسی کشورمان و البته از نامه اخیر ظریف به موگرینی و آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل برمی‌آید این است که ایران انتظار دارد شورای امنیت سازمان ملل در مورد خروج آمریکا از برجام و نقض قطعنامه 2231شورای امنیت موضع‌گیری کند. این موضع‌گیری به‌عنوان یک سند می‌تواند برای ایران ثبت شود.

زمان محدود است

همه اتفاقاتی که به تصمیم برای تداوم برجام از سوی ایران و 1+4 (4کشور اروپایی روسیه، انگلیس، فرانسه و آلمان به علاوه چین) منجر می‌شود در فرصتی محدود 45تا 60روزه باید رخ دهد. پیش از این سیدعباس عراقچی معاون وزیر خارجه کشورمان با اشاره به درخواست ایران برای تشکیل کمیسیون مشترک بدون حضور آمریکا گفته بود: این فرصت ۴۵ روز الی 2‌ماه طول خواهد کشید. طی این مدت یا اروپایی‌ها تضمین‌های لازم جهت تأمین منافع ایران و جبران خسارت خروج آمریکا علیه ایران را خواهند داد یا اینکه قادر به این اقدام نخواهند بود. اگر اروپایی‌ها تضمین ندادند تصمیم‌گیری نسبت به آینده به‌عهده مقامات ارشد نظام است. حسن روحانی رئیس‌جمهور کشورمان هم در گفت‌وگویی که با ترزا می نخست‌وزیر انگلیس داشت به او یادآوری کرده بود که فرصت اروپایی‌ها محدود است. دیروز ظریف علاوه بر دیداری که با فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا داشت، با وزیر خارجه بلژیک و همچنین وزیر خارجه لوکزامبورگ هم گفت‌وگو کرد.

لاوروف: واشنگتن به اروپا فشار می‌آورد

در بحبوحه تلاش ایران برای گرفتن حق خود از 3کشور اروپایی اظهاراتی نسبت به معاون وزیر خارجه روسیه منتشر شد که ساعاتی بعد تصحیح شد. براساس خبر اولیه گفته شده بود سرگئی ریابکوف گفته است برجام می‌تواند ادامه یابد به شرط اینکه ایران امتیاز دهد. این خبر اینگونه اصلاح شد: تلاش‌هایی صورت گرفته برای اینکه اینطور وانمود شود که حفظ برجام بدون حل موضوعاتی که دارند برجسته‌سازی می‌شوند ممکن نیست و ایران باید امتیازاتی بدهد. ریابکوف گفته است وقتی مذاکرات برجام در جریان بود، تصمیم هوشمندانه ای اتخاذ شد تا موضوعاتی چون موشک و مسائل منطقه‌ای خارج از چارچوب روند مذاکرات قرار گیرند تا بار مذاکرات سنگین نشود. از سوی دیگر دیروز وزیر امور خارجه روسیه از فشار آمریکا به اروپایی‌ها برای خروج از برجام پرده برداشته و گفته است واشنگتن کشورهای اروپایی را برای قطع تجارت با ایران تحت فشارهای شدید قرار می‌دهد.  سرگئی لاوروف گفته پس از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای، سه کشور اروپایی فرانسه، انگلیس و آلمان که ادامه پایبندیشان به توافق را تأیید کرده‌اند، شاهد افزایش فشار آمریکا برای قطع روابط تجاری‌شان با تهران بوده‌اند.