نگاه
مراقبت از هویت و روح انقلاب
محسن محمدی‌الموتی؛ عضو هیأت‌علمی دانشگاه
رهبر معظم انقلاب در سی‌وسومین سالروز رحلت بنیانگذار جمهوری‌اسلامی، در حرم مطهر آن عزیز سفرکرده با اشاره به اینکه امام‌خمینی(ره) روح جمهوری اسلامی است و اگر این روح از جمهوری اسلامی گرفته شود، نقشی بر دیوار باقی خواهد ماند، در یکی از توصیه‌های مهم خود فرمودند: «نگذارید از انقلاب هویت‌زدایی کنند و حقیقت انقلاب را واژگون نمایند.» ایشان در فراز دیگر از سخنان‌شان در این اجتماع پرشور فرمودند: «ما پیشرفت داریم، عقب‌ماندگی هم داریم و این قابل‌انکار نیست. مکتب و راه درست است، راهرو باید درست حرکت کند. هر جا درست رفتیم، پیشرفت کردیم و هر جا نادرست عمل کردیم، عقب ماندیم؛ البته نقش دشمنی دشمنان هم نباید نادیده گرفته شود.»
واقعیت این است که برای حیات و ماندگاری هر پدیده‌‌ای، باید جسم و روح آن پدیده به هم مرتبط باشند. از این منظر جوهره اصلی حیات و ماندگاری نظام جمهوری اسلامی، وجود عناصر هویتی، حس زنده بودن و روحیه انقلابی در ساختارها، نهادها و کارگزاران آن است.
از منظر رهبر معظم‌انقلاب، نظام جمهوری اسلامی دارای یک ساخت حقوقی و رسمی است که در حکم جسم نظام است و دارای یک ساخت حقیقی و درونی است که در حکم روح، معنا و مضمون آن است. در این میان آنچه اهمیت دارد، ساخت حقیقی و درونی است که همان آرمان‌های جمهوری اسلامی و انقلاب اسلامی است که اگر آن معنا و مضمون تغییر پیدا کند، ولو این ساخت ظاهری و حقوقی هم باقی بماند، نه فایده‌ای بر آن مترتب خواهد بود، نه دوامی خواهد داشت. امام خامنه‌ای معتقدند اگر ماهیت حقیقی جمهوری‌اسلامی را حذف کنید، ماهیت حقوقی – به‌تنهایی- مانند دندان پوکی است که ظاهر آن سالم است، اما با نخستین ضربه شیء سخت درهم می‌شکند.
منظور از هویت حقیقی در نظام جمهوری‌اسلامی مجموعه آرمان‌ها، اهداف، منافع و اصول و قواعدی است که ریشه در مبانی اسلامی و انقلابی و تاریخی ما دارد. با مراجعه به بیانات بنیانگذار جمهوری‌اسلامی شاخصه‌هایی مانند ظلم‌ستیزی، استقلال‌طلبی، صلح‌گرایی، دعوت، برتری‌جویی مبتنی بر عدالت و اتحاد اسلامی ازجمله این موارد هستند. از منظر مقام‌معظم‌رهبری، هویت حقیقی، همان آرمان‌های جمهوری اسلامی است. عدالت، کرامت انسان، حفظ ارزش‌ها، سعی برای ایجاد برابری و برادری، اخلاق و ایستادگی در برابر نفوذ دشمن اجزای ساخت حقیقی و درونی نظام جمهوری اسلامی را تشکیل می‌دهند.
بر این اساس رابطه انقلاب اسلامی و جمهوری‌اسلامی به‌مثابه رابطه روح و جسم دانسته شده‌است؛ به‌گونه‌ای که تا زمانی که انقلاب‌اسلامی و آرمان‌های مورد تأکید امام‌راحل و رهبر معظم‌انقلاب مانند روح در کالبد نظام جاری باشد، جمهوری‌اسلامی حیات و ماندگاری دارد و در مقابل هویت‌زدایی و تهی شدن نظام از روح انقلابی، زوال و نابودی آن را رقم خواهد زد. در سطح کارگزاران نیز به تعبیر رهبری، هرجا مسئولان انقلابی باشند و انقلابی عمل کنند، ما موفق خواهیم بود و هرکجا خلاف آن بوده است، به عقبگرد یا سکون رسیده‌ایم. (بیانات، 95/3/14)
آنچه در دوران حیات 43ساله انقلاب در عمل حاصل شده، نشان می‌دهد ساختارهای انقلابی نظیر جهادسازندگی، بسیج مستضعفین، سپاه پاسداران و... از طریق کاربست روحیه و ارزش‌های انقلابی در شرایط کمبود و وجود موانع متعدد فراروی کشور و با احساس تکلیف و تعهد انجام رسالت انقلابی امکان حل معضلات و مشکلات جامعه را فراهم آوردند و در سطح کارگزاران نیز فتح قله‌هایی همچون هسته‌ای (شهید شهریاری)، سلول‌های بنیادی (شهید کاظمی آشتیانی)، موشکی (شهید تهرانی‌مقدم) و منطقه‌ای (سردار سلیمانی) با ابتنا به همین هویت انقلابی به‌دست آمده‌است.
نگارنده بر این باور است که این مهم در بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی با عنوان نظریه نظام انقلابی مورد توجه و امعان‌نظر قرار گرفته است. نظریه نظام انقلابی، «نظریه‌ای معطوف به حفظ سیرت و ساخت حقیقی انقلاب اسلامی و تداوم کنش‌های انقلابی در عین پایبندی به ساختارهای حاکم است که به‌منظور رفع موانع و شکوفایی حداکثری ظرفیت‌ها و امکانات نظام در راستای ساخت تمدن نوین اسلامی» نظریه‌پردازی شده‌است. درواقع، نظریه نظام انقلابی راه‌گشای نهادینه‌سازی اندیشه، روحیه و عمل انقلابی در چارچوب یک نظام سیاسی انقلابی تلقی می‌شود و باید بر مبنای مبانی، الزام‌ها و نیازهای انقلاب اسلامی، برای تداوم انقلاب‌اسلامی و حفظ سیرت و صورت آن در شرایط متحول محیطی، راه‌حل‌های عملی ارائه کند.
با عنایت به سخنان اخیر رهبر معظم انقلاب در سالروز رحلت امام راحل، از نخبگان و دلسوزان کشور انتظار می‌رود الگوی عملیاتی برآمده از نظریه نظام انقلابی را در گام دوم انقلاب مورد توجه قرار داده و درصدد ترسیم آن برآیند. دولتی که در پی تحقق تمدن نوین‌اسلامی و زمینه‌سازی برای ظهور خورشید عظمای ولایت است، نیاز به الگویی برآمده از این نظریه دارد که به ما بگوید ساختارهای سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، دفاعی و امنیتی زیرمجموعه نظام انقلابی با چه راهبردهایی و چگونه انقلابی می‌شوند؟
در الگوی برآمده از این نظریه باید به این سؤال پاسخ داد که خصوصیات و ویژگی‌های انقلاب اسلامی، به‌ویژه نگرش و روحیه انقلابی، چگونه در بخش‌های کارگزاری و ساختارهای مختلف نظام نهادینه می‌شود؟ و در یک جمله، در الگوی برآمده از نظریه نظام انقلابی، باید خطوط کلی اندیشه، روحیه و عمل انقلابی ترسیم و تبیین شود تا در تحقق گام دوم انقلاب اسلامی نقش حیاتی خود را‌ایفا کند.
