اعتراض مردم سراوان و واکنش وزارت کشور

حمیده پازوکی   - خبرنگار

ماجرای سایت زباله سراوان چند‌روزی است دوباره در فضای رسانه‌ای مطرح شده؛ موضوعی که طی سال‌های گذشته به‌عنوان مسئله‎ حل‌نشده مردم و مسئولان گیلان و البته روستای سراوان را دچار چالش کرده است. با این حال، حدود 2هفته گذشته حضور مردم در سایت زباله و اعتراض و مطالبه‌گری آنان موجب شده است مسئولان ‌ به موضوع حساس‌تر شوند.

کوه 120متری زباله
سایت زباله سراوان در 17کیلومتری شهر رشت، 20هکتار مساحت دارد. این دره‎ که روزگاری محیطی طبیعی بود، حالا نه‌تنها با زباله پر شده، بلکه کوهی از زباله به ارتفاع 120متر هم روی آن به‌وجود آمده است. تخلیه روزانه 800 تا 1200تن زباله در هر روز هم بر ابعاد این کوه می‎افزاید و زندگی مردم سراوان را بیشتر تهدید می‌‎کند. وجود سایت دپوی زباله نه‌تنها جمعیت 6هزارنفری روستای سراوان را از نظر اقتصادی با معضلات متعدد مواجه کرده، بلکه امکان هر نوع پیشرفتی را نیز از منطقه سلب کرده است.
اسدالله عباسی، استاندار گیلان اسفند سال گذشته، خواستار اقدام عملی برای حل مشکل سراوان شده‌ بود آن‌هم اقدامی که طی هفته به نتیجه برسد. با این حال، مردم در عمل اقدام تأثیرگذار و مشهودی ندیده‌اند. در روزهای گذشته هم مسئولان استان قول‌های بسیاری به مردم داده‌اند. برای مثال، عباس صابر، معاون عمرانی استاندار گیلان در روزهای گذشته وعده داده است مرکز دفن سراوان تا یک سال آینده ساماندهی و به‌زودی برای انجام این ساماندهی پیمانکاری مشخص می‌شود.
روز گذشته نیز اعلام خبر محکومیت 3عضو سابق شهرداری رشت درباره سایت سراوان خبرها را به اوج رساند. به‌گفته دادستان مرکز گیلان، حکم محکومیت قطعی برای ۳مدیر سابق شهرداری رشت درباره زباله سراوان صادر شده و این پرونده‌ها در مرحله اجرای حکم است.
مهدی فلاح میری می‌گوید: در یکی از موارد تا ۹۰درصد مبلغ قرارداد برای ساماندهی سایت زباله سراوان به پیمانکار داده شده، اما هیچ کاری انجام نشده است. تعقیب و پیگیری بقیه مدیران متخلف و متولیان پسماند سراوان رشت هم ادامه دارد تا حقوق مردم منطقه تضییع نشود.
در 2هفته گذشته اما حضور مردم سراوان در سایت دپوی زباله و اعتراض به تعیین تکلیف‌نشدن این تخلیه‌گاه، از وضعیت حاد زندگی در این منطقه خبرداده است. زنان، مردان و کودکان سراوانی روزهاست در این منطقه شبانه‌روز مانده‌اند تا جلوی ورود هرگونه زباله به سایت سراوان را بگیرند.

مردم از وعده‎ها ناامیدند
حضور شبانه‌روزی مردم در سایت سراوان در فضایی کاملا صلح‌آمیز فقط یک هدف دارد و آن مشخص‌شدن تکلیف منطقه یک‌بار برای همیشه است. یک فعال اجتماعی اهل سراوان درباره شرایط کنونی سایت به همشهری می‌گوید: مردم از زن و مرد و حتی کودک در سایت هستند و حتی مراسم افطار را همین‌جا برگزار می‎کنند. 36سال است در این سایت زباله تخلیه می‌شود و تنها خواسته مردم روستا این است که روند تخلیه زباله در سایت متوقف شود.
احمد بابویی درباره سابقه مطالبه‌گری مردم منطقه هم توضیح می‎دهد: البته چنین تجمعاتی سال96 هم برگزار شد که آن زمان شورای تامین استان از مردم خواست 2سال مهلت بدهند تا بهسازی سایت انجام شود. سال98 وقتی مردم دیدند حتی 20درصد از کار هم انجام نشده است، پیگیر شدند و دوباره قرار شد این کار تا سال1400 به نتیجه برسد. هم‌اکنون مردم از قول‎هایی که به آنها داده شده، ناامیدند و قصد دارند تا زمانی که نتیجه قطعی نگیرند، سایت زباله را ترک نکنند. به همین دلیل ورودی سایت را داربست زده‎‌ و بنر بزرگی با عکس شهدای سراوان نصب کرده‌اند تا ماشین‌ها نتوانند وارد شوند و زباله تخلیه کنند.
وی ادامه می‌دهد: نکته مهم این است‌که تجمعات با حضور خانواده شهدا و همراهی همه مردم منطقه برگزار می‌شود و کاملا مردمی و مسالمت‌آمیز است. زنان هم نقش قابل‌توجهی در این جریان داشته‌اند، تا صبح در محوطه سایت به همراه خانواده و فرزندانشان حضور دارند و همه وقتشان را اینجا می‌گذرانند. خوشبختانه دادستان شهر سنگر و امام‌جمعه منطقه از مردم حمایت می‌کنند که برای مردم بسیار مهم است.

حضور چشمگیر زنان روستا
زنان روستایی در وضعیتی که مسئولیت سنگین خانه و فرزندان روی دوش آنهاست، نزدیک 2هفته است هر شب با حضور در سایت سراوان از تخلیه ماشین‌های زباله جلوگیری می‌کنند. یکی از زنان اهل سراوان درباره حضور در این تجمعات شبانه‌روزی به همشهری می‌گوید: از 2هفته قبل که مردان سراوانی برای اعتراض به سایت رفتند، زنان هم راهی منطقه شدند تا اعتراض به وضعیت سایت شکل جدی‌تری پیدا کند. وقتی زنان همراه بچه‎ها در چنین فضایی شرکت می‎‌کنند وضعیت دیرتر به حالت عادی برمی‌گردد.
حدیثه دژم‌پناه ادامه می‎دهد: تعداد زنانی که در اعتراض‌ها شرکت کرده‌اند زیاد است، معمولا یک شب در میان می‌مانند تا بتوانند به خانه ‌و فرزندان رسیدگی کنند و استراحت هم داشته باشند. این زن روستایی با بیان اینکه خودش یک بچه 3ساله دارد و حتی یک شب با فرزندش در کنار سایت مانده‌ است، اظهار می‌کند: مردم تا صبح در سایت دور هم می‌مانند و درباره اینکه اعتراض چطور باید ادامه پیدا کند یا وضعیت سایت به چه شکل درآید، صحبت می‎کنند. به هر حال خواسته ما این است که دیگر زباله‌ای به اینجا نیاید و تا زمانی که تصمیم قطعی برای سایت گرفته نشود، به اعتراض خود ادامه می‌دهیم.

زندگی در روستا ممکن نیست
شرایط زندگی برای مردم سراوان دشوار است، یکی دیگر از زنانی که در سایت زباله حضور دارد، به همشهری می‌گوید: روزی 1200تن زباله در سراوان تخلیه می‎شود و انباشت زباله در منطقه مردم را دچار مشکل کرده‎است. بسیاری از اهالی مهاجرت‌کرده‌اند و بسیاری هم اگر بتوانند تمایل دارند، از اینجا بروند.
مریم ساروشی با بیان اینکه قرار بود فقط زباله شهرستان رشت به سراوان منتقل شود، می‎افزاید: اگر در اتوبان به سمت رشت بروید خواهید دید کامیون‌های زباله از شهرهای دیگر هم راهی سراوان هستند. مسئله این است که منطقه مسکونی فقط هزار‌متر با سایت زباله فاصله دارد، انگار این زباله‌ها بر سر مردم می‎ریزد.
وی ادامه می‎دهد: من به‌عنوان یک زن خانه‎دار 2هفته است زندگی‌ام را رها کرده‌ و به سایت رفته‌ام، زیرا وضعیت زندگی ما به سایت وابسته است. اینقدر اینجا بوی تعفن و مگس زیاد است که زندگی ما مختل شده. رسانه‌ها هم کمتر به این وضعیت توجه کرده‎اند درحالی‌که ما فقط یک درخواست داریم که دیگر زباله وارد سراوان نشود. ما تا زمانی که وضعیت این دپوی زباله مشخص نشود، همین جا می‌مانیم. حتی نمی‌‎خواهیم زباله‌های موجود در سراوان از اینجا تخلیه شود، فقط دیگر زباله جدیدی به اینجا نیاورند. این زن اهل سراوان با بیان اینکه مردم در سال‎های گذشته هم اعتراض کرده‌اند، اما خواسته آنان به جایی نرسیده است، ادامه می‌دهد: شرایط منطقه واقعا خوب نیست، مردم سراوان سال‎هاست اینجا زندگی می‎کنند، سیاه‌رود که از جنگل‌های کچا می‎گذرد، محل تفریح مردم بود و حالا به جای آب در آن شیرابه روان است؛ شیرابه‎ای که تا تالاب انزلی می‌رود و سپس وارد دریای خزر می‎شود.

اقتصاد سراوان در خطر نابودی
به‌جز بیماری و آلودگی محیطی که زندگی را در سراوان سخت کرده، کشاورزی و اشتغال منطقه سراوان هم به‌دلیل وجود سایت زباله با مشکلات بسیار مواجه شده است.
رئیس شورای روستای سراوان درباره وضعیت فعلی منطقه به همشهری می‌گوید: جلوگیری از تخلیه زباله در سایت سراوان خواسته اول و آخر مردم روستاست. وجود این تخلیه‎گاه مسائل بسیار زیادی را برای مردم ایجاد کرده و وجود بیماری‌های متعدد ازجمله سرطان در میان مردم و مشکلات اقتصادی فقط موارد اندکی از این معضل است. نعمت روشان با بیان اینکه هم‌اکنون هیچ‌کس در سراوان نمی‎تواند زمین یا خانه‎اش را بفروشد، اظهار می‌کند: با وجود پتانسیل‎های سراوان برای اشتغال‌زایی به‌دلیل وجود سایت زباله سرمایه‌گذاران تمایلی برای ایجاد کارخانه در منطقه ندارند. از سوی دیگر وجود شیرابه زباله کشاورزی سراوان را به نابودی کشانده است. پیش از این برنج سراوان زبانزد خاص و عام بود، اما حالا آلودگی ناشی از زباله موجب شده است نه‌تنها تولید محصولات با مشکل مواجه شود بلکه آنچه تولید می‌شود هم خریداری نداشته باشد. وی ادامه می‎دهد: آلوچه و هلو 2محصول باغی ویژه سراوان بود که در سراسر استان آن را می‌شناسند، با این حال حدود 10سال است آلودگی سایت موجب شده همه درختان خشک شوند و مردم حتی برای مصرف خودشان هم نتوانند میوه تولید کنند. حتی درختان گردو که بسیار مقاوم هستند خشک شده‌اند و تولید محصولات باغی و زراعی تقریبا از بین رفته است.  رئیس شورای روستای سراوان با تأکید بر اینکه مردم از همه نظر با آلودگی سایت زباله متضرر شده‌اند، می‌گوید: اگر مردم به شکل خودجوش در اطراف سایت تجمع کرده‌اند به‌خاطر آن است که وعده‎های مسئولان در سال‌‎های گذشته عملی نشده و کارد به استخوان مردم رسیده است. اینجا دختر 13ساله‌ای داریم که پزشکان تهران تأیید کرده‌اند به‌خاطر آلودگی زباله بیمار شده است و حالا باید برای پنجمین‌بار عمل شود. روشان با گوشزد‌کردن خطر مهاجرت از سراوان، اظهار می‎کند: مردم واقعا دیگر تمایلی ندارند اینجا زندگی کنند، اگر مسئولان کاری نکنند، سکونت در سراوان معنی ندارد، شما حتی نمی‎توانید اینجا به‌راحتی غذا بخورید، آنقدر مگس زیاد است که زندگی روزانه دچار مشکل شده. وی ادامه می‎دهد: من 30سال نظامی بودم‌ و در جبهه و جنگ حضور داشته‌ام، اینجا مردم فقط آمده‌اند که خواسته‎شان را بگویند تا بتوانند به‌راحتی در روستای خودشان زندگی کنند. چرا مسئولان ارشد استان به اینجا سر نمی‎زنند و وضعیت مردم را نمی‎بینند. سراوان 29شهید داده و مردم آن در سرنوشت کشور سهیم بوده‌اند، خواهش ما این است که مسئولان مشکلات سراوان را جدی بگیرند و برای رفع آن کاری انجام دهند.

شهرداری رشت پاسخگو نبود
با وجود پیگیری‎های متعدد خبرنگار همشهری، مسئولان شهرداری رشت رغبتی به توضیح درباره وضعیت سایت سراوان نداشتند. با این حال انتشار اطلاعیه‌ای از سوی وزارت کشور درباره ساماندهی سایت سراوان نشان از پیگیری مسئولان در این زمینه دارد. در این اطلاعیه که از سوی مرکز اطلاع‌رسانی وزارت کشور اعلام شده است با تأکید بر انتظار بحق مردم سراوان درباره تبعات زیست‌محیطی دفن‌گاه پسماند، اعلام شده است عملیات اجرایی ساماندهی، بهسازی فنی و زیربنایی این دفن‌گاه، کلید خورده و به‌صورت جدی دنبال می‌شود. 

    به‌نظر می‌رسد مسئولان جنبه‎های مختلف مشکلات سراوان را در آنچه از سوی وزارت کشور اعلام کرده مدنظر قرار داده‌اند. با این حال آنچه مردم می‎خواهند اقدامی فوری و قطعی است که به حیات آنان بستگی دارد و خواسته بحق اهالی سراوان محسوب می‌شود.

مکث
براساس  اطلاعیه وزارت کشور در جلسه‌های برگزارشده بین استانداری گیلان، شهرداری رشت، پیمانکاران و سرمایه‌گذاران و سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌ها توافق شده است عملیات اجرایی با 5محور در نیمه نخست اردیبهشت امسال با حضور نماینده ویژه وزیر کشور آغاز شود. 
این محورها شامل طراحی الگوی ساماندهی (شامل پوشش کامل خاک، کنترل و تصفیه شیرابه) و انعقاد قرارداد با پیمانکار و تامین حدود ۷۰میلیارد تومان برای این قرارداد و ایجاد تمهیدات لازم برای عملیات اجرایی، تعیین تکلیف اختلافات موجود درباره تصفیه‌خانه شیرابه، اصلاح مدیریت کارخانه کود آلی و آغاز افزایش ظرفیت آن، پیگیری مشکلات تامین منابع نیروگاه زباله‌سوز ۶۰۰تنی رشت و همچنین فراهم‌شدن سریع یک محل جدید برای دفن پسماندهای تولیدی هستند.