هنوز می‌توان امیدوار بود

امان‌الله قرائی مقدم، جامعه‌شناس

شاید نتوان تأثیر امری را در جامعه بررسی کرد و ابعاد اجتماعی آن را نادیده گرفت. از این‌رو در چالش‌های دولت در سال جدید می‌توان هر یک از موارد اقتصادی، آموزش و پرورش، محیط‌زیست و موضوعی چون برجام را که مسئله‌ای سیاسی است، در ابعاد اجتماعی مورد بررسی قرار داد. اما اگر بخواهیم چالش‌های دولت را در سال‌جاری مورد بررسی قرار دهیم شاید4 فصل از آن یعنی گرد و خاک که موضوعی محیط‌زیستی است، حضور بچه‌ها در مدرسه که امری آموزشی است، برجام که مسئله‌ای سیاسی است و معیشت که اقتصادی است را باید در فصل‌های جداگانه‌ای بررسی کرد.

نگاهی به حضور دانش‌آموزان در مدرسه
دانش‌آموزان پس از 2 سال به مدرسه بازگشتند. اما کسی گمان نمی‌کرد که این حضور در مدرسه و کلاس‌های درس تا این اندازه پر‌حاشیه باشد. شاید دوری دو ساله از تعاملات اجتماعی باعث واکنش‌های متقابل در مدرسه شده باشد. از سویی مدیر، معلم و ناظم نیز در این دوری دو ساله چنان‌که باید نتوانسته‌اند در تربیت دانش‌آموزان و آموزش به آنها مؤثر عمل کنند. آموزش و پرورش باید به وسیله‌ معلمان، مدیران و معاون و صاحب‌نظران عزم خود را جزم و با کمک مشاوران و راهنمایان هر چه زودتر این خلأ را پر کند. چنین اقدامی نیاز به یک برنامه‌ریزی دقیق دارد. در دوره پاندمی، رفتار درست متقابل و تعاملات اجتماعی بین افراد کم‌رنگ شده و در شخصیت دانش‌آموزان اثرگذار بوده است. بسیار روشن است که شخصیت بنیادی در همین دوران شکل می‌گیرد و تکامل پیدا می‌کند. مشکلاتی چون انزواگرایی در دانش‌آموزان این روزها بیش از پیش خودنمایی می‌کند. همین امر باعث شده تحمل و قدرت پذیرش‌شان نسبت به همکلاسی‌هایشان کاهش پیدا کند. این در آینده باعث گوشه‌گیری فرد در جامعه نیز خواهد شد.

گامی برای حل مشکل معیشت
اما مهم‌ترین مسئله‌ای که رئیس‌جمهور روی آن دست گذاشت، تامین معیشت مردم و کنترل قیمت‌ها و تنظیم بازار بود. تلاشی امیدوارکننده که البته به‌نظر می‌رسد خیلی موفقیت‌آمیز نبوده است. با توجه به اینکه تامین معاش اکثر مردم با مشکل روبه‌رو شده است، بسیاری از مردم زیرخط فقر قرار گرفته‌اند و با حقوق حداقلی و اجاره مسکن و... قادر به تامین زندگی خود نیستند. تامین معاش بزرگ‌ترین مشکل هر دولت محسوب می‌شود؛ زیرا رفاه و امنیت جامعه را با خطر روبه‌رو می‌کند. 

بی‌برنامگی به ارث رسیده زیست‌محیطی
وضعیت زیست‌محیطی پیش آمده در ماه اخیر در کشور و مسئله گرد و خاک نیز ازجمله مشکلاتی است که به دوره‌های قبل بازمی‌گردد و چندان محدود به این دولت نیست. برنامه‌های نادرست و ساخت‌وساز سدهایی مقابل دجله و فرات، خشکی عظیم و کمبود بارش همه و همه باعث شده با چنین پدیده‌ای در کشور روبه‌رو شویم. آب نیز قرار بود پیش از این از خلیج‌فارس به وسیله
 آب شیرین‌کن‌ها به اصفهان و جنوب خراسان برسد. همه این موارد به کندی هر چه تمام‌تر پیش می‌رود. شاید لازم بود کارشناسان محیط‌زیست در این‌باره برنامه‌ریزی می‌کردند و اقداماتی انجام می‌دادند.

آزادسازی پول بلوکه شده و رفاه مردم
مسئله برجام نیز از دیگر مسائل مهمی است که زندگی اجتماعی ما را تحت‌تأثیر قرار خواهد داد. این مسئله که تا امروز ادامه‌دار شده است، طی مطالباتی از سوی 2طرف و همچنین با نگاهی به گذشته و خروج از عهد و پیمان آمریکا، کمی  گره خورده است. از سویی فروش نفت و بلوکه شدن پول ایران باعث مشکلاتی شده است که حل آنها مسائل زیادی را در ایران گشوده خواهد کرد. با این‌حال نمی‌توان ناامید بود. از آنجایی که قوای مختلف در این دوره با یکدیگر هماهنگ حرکت می‌کنند و اختلافات به حداقل رسیده است، می‌توان منتظر گره‌گشایی‌هایی بود. هرچند آنچه امروز به دولت رئیسی رسیده است، میراث پرباری نیست. او با وجود آنکه در صحنه حضور داشته و با واقعیت‌ها از نزدیک روبه‌روست و از برج عاج بیرون آمده و پا به صحنه گذاشته، با مشکلاتی روبه‌رو‌ست که برایش ارث رسیده است. شاید این مشکل را بتوان با نظر دورکیم واکاوی کرد. دورکیم معتقد است ما از یک ساخت و همبستگی مکانیکی در رنج هستیم. یعنی در عین اینکه هر دستگاهی مشغول به‌کار خویش است، ارتباط خود را با سایر دستگاه‌ها درک نمی‌کند. بنابراین ساختار نظام اجتماعی ما از یک همبستگی مکانیکی در رنج است و احساس هم‌دردی و همدلی نمی‌کند. در واقع متوجه نیست کار او ممکن است چه صدمه‌ای به دیگر نهادهای اجتماعی وارد کند. باید به سمت ساختار همبستگی ارگانیکی مثل بدن حرکت کرد.هرچند می‌توان در این دوره خوش‌بین‌تر از گذشته بود؛ زیرا رئیس‌جمهور در بطن مشکلات قرار   و سعی در نگاه کردن به مشکل و حل آن دارد. امیدوارم با توجه به گام‌های نخست دولت مثل افشای لیست بدهکاران بانکی، گام‌های دیگر نیز برداشته و این مسیر به درستی پیموده شود.