دستور رئیس‌جمهور برای حمایت ویژه از شهرداری‌ها

«رئیس‌جمهور دستوری برای حمایت ویژه از شهرداری‌های کلانشهرها صادر کرده»؛ این خبر را سخنگوی دولت به خبرگزاری مهر داده است. اینطور که علی بهادری‌جهرمی گفته، سیدابراهیم رئیسی، رئیس‌جمهور با توجه به گزارش‌های شهردار تهران در جلسات هیأت دولت، دستورات ویژه‌ای را برای کاهش مشکلات فعلی شهرها داده است تا بخشی از نیازهای آنها مرتفع شود. به گزارش همشهری، همزمان با ابلاغ رسمی حکم علیرضا زاکانی به‌عنوان شهردار تهران، کلیددار پایتخت در جلسات هیأت دولت حضور پیدا کرده است. شهردار نیز این حضور را غنیمت شمرده تا نه‌تنها نیازهای تهران بلکه نیازهای فعلی سایر کلانشهرها را هم در قالب گزارش‌هایی ارائه کند. بهادری‌جهرمی، سخنگوی دولت نیز حضور شهردار تهران در هیأت دولت را مثبت ارزیابی کرد و گفت: «در دوره‌های مختلف سیاسی بعضاً میان شهرداری‌های کلانشهرها به‌ویژه تهران که به نوعی نماینده شهرداری‌های کلانشهرها و مدافع حقوق شهرداری‌ها در هیأت دولت است، فاصله ایجاد می‌شد و علاوه بر اینکه در جلسات هیأت دولت دعوت نمی‌شدند، از آنها حمایت نیز نمی‌شد. طی این مدت اما شهردار تهران در همه جلسات حضور داشتند که گزارش‌های جدی را نیز ارائه کرده‌اند.» او با بیان اینکه زاکانی صرفاً پیگیر امور شهرداری تهران نبوده‌اند، افزود: «من به‌عنوان کسی که در جلسات هیأت دولت بوده عرض می‌کنم که آقای زاکانی، پیگیر امور عمومی شهرداری‌ها در حوزه‌های مختلف هستند. نمودارهایی که توسط شهردار تهران در جلسه هیأت دولت ارائه شده، ناراحت‌کننده است. کاهش جدی سهم دولت در حمایت از حوزه‌های مختلف ازجمله حمل‌ونقل درون‌شهری و هوای پاک ازجمله موضوعاتی بودند که در گزارش‌ها به آن اشاره شده بود.»

1-  انتظار حمایت از حمل‌ونقل همگانی
با توجه به دستور رئیس جمهور سؤال اینجاست که شهرهای بزرگ به‌ویژه شهر تهران در شرایط فعلی چه انتظارات حمایتی از دولت دارند؟ بی‌شک اکنون انتظارات مدیریت شهری و شهروندان بر مدار گره‌گشایی از مشکل ترافیک و آلودگی هواست؛ دو مشکلی که با توسعه و نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی تا حد زیادی رفع خواهند شد. در این میان، یکی از موضوعاتی که دولت می‌تواند بسیار کمک کند، پرداخت یارانه بلیت مترو و اتوبوس و سهم هزینه ساخت مترو و خرید اتوبوس است؛ مسئله‌ای که همواره مورد بی‌توجهی دولت‌های پیشین قرار می‌گرفت. براساس قانون مجلس، هزینه ساخت مترو به‌صورت مساوی میان دولت و شهرداری تقسیم می‌شود و از مخارج بهره‌برداری که می‌توان آن‌را هزینه بلیت نامید هم یک سوم سهم دولت، یک سوم سهم شهرداری و یک سوم سهم شهروند است. با محاسبه این ارقام می‌بینیم که پرداخت‌های دولت برای کمک به حمل‌ونقل عمومی بسیار اندک است و شهرداری با وجود کمبود درآمد و مشکلات اقتصادی، مخارج آن را به دوش می‌کشد.

 2- 2هزار میلیارد تومان یارانه بلیت مترو
پیش از انتشار کرونا، متروی تهران در هر روز بیش از 2میلیون نفر را جابه‌جا می‌کرد اما با جولان کرونا این رقم به کمتر از 600هزار نفر هم رسید. امسال اما این میزان رو به افزایش یافت و اکنون به یک‌میلیون و 200هزار نفر رسیده است. بنابراین می‌توان گفت که امسال روزانه به طور میانگین حدود 800هزار سفر با مترو صورت گرفته است.
 از طرف دیگر هزینه واقعی هر سفر با مترو به‌گفته شهردار تهران نزدیک به 20هزار تومان است. اگر این اعداد را درنظر بگیریم و یک‌سوم سهم دولت را برای پرداخت یارانه بلیت محاسبه کنیم به عدد 2هزار میلیارد تومان سهم دولت برای یارانه بلیت مترو در امسال می‌رسیم. بودجه شهرداری تهران حدود 50هزار میلیارد تومان است و بودجه وزارت راه و شهرسازی نیز حدود 20هزار میلیارد تومان است بنابراین رقم 2هزار میلیارد تومان آنقدر زیاد نیست که در میان این دو دستگاه قابل مبادله نباشد.
یک محاسبه دیگر هم نشان می‌دهد که اتوبوسرانی و مترو هر کدام در سال حدود هزار میلیارد تومان یارانه نیاز دارند که شهرداری تمام آن را می‌پردازد‍‍. با این حال در بودجه سال 1399سقف پرداخت یارانه بلیت اتوبوس و مترو را 250میلیارد تومان و برای کل کشور تعیین کردند نه برای تهران. معمولا سهم پایتخت نیمی از این یارانه است که البته 125میلیارد تومان مورد نظر باز هم به شهرداری تهران پرداخت نمی‌شود.  به هر حال بدهی دولت به شهرداری برای بخش متروهمچنان در حال انباشته شدن است.
 به همین منظور در آخرین جلسه شورای شهر تصمیم گرفته شد که این «پرداخت نکردن‌های دولتی» در حساب‌های شرکت‌های مترو و اتوبوسرانی به‌صورت «بدهی» منظور و بعد از تسویه حساب دولت تسویه شود. در این جلسه مهدی چمران،  رئیس شورای شهر گفت: «این مشکل هرساله ماست و از شهردار تهران می‌خواهم حالا که در هیأت دولت حضور دارد از این ظرفیت استفاده کرده و طلب‌های شهرداری از بابت یارانه بلیت مترو و اتوبوس را دریافت کند.»

3- اتوبوس هم مثل مترو
بخش دیگری از سهم دولت در حمل‌ونقل عمومی مربوط به یارانه بلیت اتوبوس است. این سهم نیز مانند سهم مترو پرداخت نشده یا مقدار پرداخت آن بسیار کمتر از میزان موردنظر بوده است. از طرف دیگر روال ‌سال‌های گذشته برای تامین اتوبوس‌هایی که دائما باید به ناوگان تزریق شوند هم متوقف شده است. از طرف دیگر، در تامین ناوگان جدید این بخش، شهرداری باید 17.5درصد قیمت هر دستگاه اتوبوس را پرداخت کند و دولت 82.5درصد باقیمانده را. بر این اساس، انتظار می‌رود که دولت برای سال 1401و سال‌های آینده، بودجه لازم را پیش‌بینی کرده و تامین کند.

4-  حمایت برای راه‌اندازی زباله‌سوز 800تُنی
یکی از نیازهای فوری کلانشهرها بحث مدیریت پسماند و راه‌اندازی کارخانه‌های زباله‌سوز است. طبق توافقات دولت و مدیریت شهری پیشین تهران، قرار بود در آرادکوه زباله‌سوزی 800تُنی احداث شود. اما شهرداری و دولت دوازدهم برای این منظور نتوانستند اقدامات لازم را انجام دهند تا حالا انتظارات کمک برای تامین اعتبار مورد نیاز به دولت فعلی برسد.

5- گره‌گشایی از بدهی‌ها و طلب‌ها
رقم دقیق بدهی‌های دولت به شهرداری تهران مشخص نیست. با وجود این، ناصر امانی، عضو کمیسیون برنامه‌وبودجه شورای شهر تهران، رقمی حدود 30هزار میلیارد تومان را در این خصوص اعلام می‌کند. او در عین حال، رقم طلب شهرداری را حتی بالاتر از این مقدار می‌داند و می‌گوید: «شهرداری تهران از دولت و ارگان‌های مختلف حدود ۶۵هزار میلیارد تومان طلب دارد که ۳۰هزار میلیارد تومان آن قطعی است.» البته شهرداری تهران هم در بخش‌هایی مثل تامین اجتماعی به دولت بدهی دارد. بنابراین انتظار می‌رود با تشکیل کارگروهی مشترک، راهکارهایی مثل تهاتر و تسویه بخشی از بدهی شهرداری به بانک‌ها در دستور کار قرار بگیرد. امانی نیز تشکیل این کارگروه را ضروری می‌داند و می‌گوید: «ستاد یا کارگروه تعیین تکلیف بدهی و طلب‌های شهرداری باید تشکیل شود. حالا که رابطه شهردار تهران با دولت خوب است، زمان آن رسیده که تکلیف بدهی‌ها و طلب‌ها مشخص شود.»

مکث
حمایت دولت از نوسازی بافت فرسوده
ارائه تسهیلات جدید برای نوسازی بافت فرسوده، یکی از مواردی به شمار می‌رود که از تعامل میان دولت سیزدهم با شهرداری تهران و با بهره‌گیری از ظرفیت طرح «نهضت ملی مسکن» حاصل شده است. به‌گونه‌ای که سیدمحمد آیینی، مدیرعامل بازآفرینی شهری ایران از توافقاتی برای ارائه وام‌هایی با مبالغ بالاتر به متقاضیان نوسازی و همچنین کاهش عوارض صدور پروانه خبر داده است. بر این اساس، به متقاضیان نوسازی در شهر تهران وام 450میلیون تومانی با اقساط 36ماهه در 4مرحله پرداخت می‌شود. این وام برای شهرهایی با جمعیت بالای یک‌میلیون نفر (مشهد، تبریز، شیراز، قم، کرج، اصفهان و اهواز)، 400میلیون تومان و برای سایر شهرها 350میلیون تومان است. این در حالی است که پیش از این، تسهیلات نوسازی بافت فرسوده، 250میلیون تومان آن هم برای سازندگان حرفه‌ای با استفاده از تکنولوژی‌های نوین و سبز، 200میلیون تومان برای سازندگان حرفه‌ای و 150میلیون تومان برای سازندگان عادی بود.

نیازهای فوری مترو و اتوبوس
بخش بزرگی از اتوبوس‌ و واگن‌های متروی موجود در تهران فرسوده و نیازمند تعمیرات اساسی است اما هزینه این کار بسیار زیاد است و تنها با کمک دولت می‌توان آن‌را انجام داد تا در سال آینده نیز بتوان از شبکه حمل‌ونقل عمومی شهر به درستی استفاده کرد. علاوه بر این برای بهره‌گیری از تمام توان شبکه حمل‌ونقل باید تعداد ناوگان آن به چند برابر میزان فعلی افزایش پیدا کند.
  تعداد اتوبوس‌های فعال در تهران : ۲۱۰۰
  تعداد اتوبوس‌های مورد نیاز: نزدیک 7هزار دستگاه
  تعداد واگن‌های متروی فعال در تهران : 1500 دستگاه
  تعداد واگن‌های مورد نیاز : 1000دستگاه