تو سوبری

صنم حسینخانی- داستان‌نویس

حتما شما هم در مدرسه همکلاسی‌هایی داشته‌اید که از انتهای کلاس فریاد بکشند و یادآوری کنند که معلم باید امتحان بگیرد یا مشق‌هایمان را نگاه و بررسی کند. احتمالا زمان امتحانات و تقلب کردن هم برایتان پیش آمده که محتاج یک کلمه باشید و بغل‌دستی‌تان برگه امتحانی‌اش را زیر دستش جمع کرده باشد و کله‌اش را روی برگه خوابانده باشد.
 وقتی ناظم به کلاس سر می‌زند هم برای خودشیرینی نام کسانی که شلوغ می‌کردند برساند تا بتواند از مبصری کلاس ترفیع پیدا کرده و به جایگاه مدیریت آبخوری برسد تا زنگ تفریح که تمام شد آب را روی بچه‌ها ببندد. از این آدم‌ها فقط در مدرسه پیدا نمی‌شود. همه ما چنین آدم‌هایی را در زندگی، دانشگاه و محل کار خود دیده‌ایم.
بعضی از کلمات هستند که ریشه‌ای غیرفارسی دارند و در زبان‌های دیگر به‌کار برده می‌شوند، اما وقتی وارد زبان فارسی می‌شوند معنی و کاربردشان تغییر می‌کند؛ یکی از این کلمات «sober» است. بعضی‌ها می‌گویند سوبر واژه‌ای است که ریشه در زبان فرانسه دارد، اما در هیچ منبعی این موضوع ذکر نشده است. اگر این واژه را به انگلیسی جست‌وجو کنید می‌توانید معنی آن را بیابید.
 این واژه در انگلیسی به‌معنای هوشیار است. در اصل سوبر به کسی گفته می‌شود که تحت‌تأثیر هیچ‌گونه روانگردان و مخدری نیست و کاملا هوشیار است. اگر شمایی که این متن را می‌خوانید کمتر از 22سال داشته باشید، حتما این اصطلاح زیاد به گوش‌تان خورده است. این کلمه سن زیادی در بین اصطلاحات روزمره مردم ندارد و از آن دست اصطلاحاتی است که چندان دوام نمی‌آورد. اما کلمه‌ای است که به روز است و از آن، هم در فضای مجازی و هم در فضای اجتماعی جوانان زیاد مورد استفاده
قرار می‌گیرد.
همانطور که اول این گزارش آمد، این کلمه با ورود به زبان محاوره فارسی معنا و کاربرد انگلیسی خود را از دست داده و معنای جدیدی گرفته است. سوبر در مکالمات فارسی به فردی که خیلی به‌اصطلاح بچه مثبت است اطلاق می‌شود.
خاطرات‌تان از همکلاسی مدرسه که در اول متن آمد به یاد بیاورید! یک بچه مثبت که گاهی اخلاق‌مداری بیش از اندازه‌اش باعث جدایی او از بچه‌های دیگر می‌شود، می‌تواند مثالی باشد برای آدم‌هایی که سوبر خطاب می‌شوند. سرعت تغییر کاربرد این کلمه آنقدر زیاد است که هنوز یک سال از فراگیر شدنش نگذشته کاربردهای دیگری هم پیدا کرده. حالا این اصطلاح حتی برای هر چیز یا کاری که بی‌مزه و بی‌نمک باشد هم به‌کار می‌رود. مثلا اگر کسی به شما گفت که کاری که می‌کنید خیلی سوبر است، یعنی خیلی حوصله سر بر است یا اگر به‌خود شما بگوید: سوبر، یعنی خیلی مثبت هستید و از باحال کردن ماجرا‌ها امتناع می‌کنید.
 اصطلاحات جدید راه خود را به شکل‌های متنوعی به سمت مکالمات روزمره مردم باز می‌کنند. قدیم‌تر به‌خاطر ورود تکنولوژی رادیو و بعدتر تلویزیون اصطلاحات از این طریق بین مردم گسترش پیدا می‌کرد. بعد در روزگار جدید این کار به گردن فضای مجازی افتاد. بیشترین استفاده این اصطلاح بین جوانان است.
این کلمه از صحنه رپ آمریکا وارد موسیقی رپ ایران شده است. تعدادی از رپر‌های ایرانی از این کلمه برای تخریب حریف خود استفاده می‌کنند. آنها برای اینکه رقیب‌شان را تضعیف کنند، ادعا می‌کنند شعرهای ضعیف فرد  را به هوشیار نبودن او نسبت می‌دهند. البته این کلمه فقط در این سبک از موسیقی به‌کار نمی‌رود. خوانندگان سبک‌های دیگر آمریکایی هم از این کلمه استفاده می‌کنند، اما در ایران فقط در رپ این اصطلاح دیده می‌شود.
در چند سال اخیر، بسیاری از کلمات و اصطلاحات از همین طریق وارد زبان شده و تقریبا نمی‌توان تأثیر این سبک موسیقی را در میان تعدادی از جوانان نادیده گرفت. این کلمه اصطلاحی است که به کسانی اطلاق می‌شود که روحیه مثبتی دارند و توسط باقی افراد به‌خاطر این روحیه مورد تمسخر قرار می‌گیرد. البته تولد یا مرگ هیچ اصطلاحی در دست ما نیست.
 خیلی از اصطلاحات هستند که فارسی‌سازی شده‌اند و در بین مردم جا باز نکرده‌اند، از این‌رو به سرعت از بین رفته‌اند. اما بعضی اصطلاحات هنوز هم پس از چند دهه استفاده می‌شود. تقدیر کلمات را زمان مشخص خواهد کرد اما می‌توان از نوع کاربرد این کلمه حدس زد که نمی‌توان عمر چندانی بین اصطلاحات داشته باشد.
این اصطلاح فارغ از اینکه خوب یا بد تلقی شود، همانطور که گفته شد، زود از بین می‌رود؛ چون نه از معنی ریشه خود پیروی می‌کند و نه کاربرد درستی دارد و می‌شود گفت کاربردی من درآوردی پیدا کرده است.
سوبر، خرخون، بچه ننه، چای شیرین و مثبت کلماتی است که از سر عصبانیت به بچه‌های کلاس گفته می‌شد تا عصبانیت را به‌گونه‌ای تخلیه کرده باشیم. بچه‌هایی که به خوشگذران نبودن و کسل کنندگی متهم‌شان می‌کردیم و شاید چون هیچ‌وقت آدم‌های ریسک‌پذیری نبودند و ترجیح می‌دادند تا درست‌ترین کار را انجام دهند، تنهایشان می‌گذاشتیم.
 از طرفی بچه‌هایی که شیطنت می‌کردند را بچه‌های به‌اصطلاح خفن یا باحال خطاب می‌کردیم. اما حالا تقریبا می‌دانیم که سوبر بودن لزوما کلمه توهین‌آمیزی نیست، کاربرد و بستر به‌کار بردن آن مهم است.