جشنواره یا اکران عمومی؟

مسعود پویا- روزنامه‌نگار

62 سالن با ظرفیت نزدیک به ۱۵ هزار صندلی به‌عنوان سینماهای مردمی چهلمین جشنواره فیلم فجر معرفی شدند. به اینها باید سینماهای ارگانی که فیلم‌های جشنواره را به‌صورت رایگان و با بلیت‌های اهدایی نهادها و سازمان‌های دولتی به نمایش درمی‌آورند را هم اضافه کرد. جشنواره فیلم فجر سال‌ها در‌شهرستان‌ها و مراکز استان‌ها هم برگزار شده که البته هنوز خبری درباره برپایی جشنواره در استان‌ها منتشر نشده است. واقعیت این است که جشنواره فیلم فجر مدت‌هاست از استانداردهای فستیوالی سینمایی عبور کرده و فیلم‌ها را عملا اکران عمومی می‌کند. بسیاری از مخاطبان سینمای ایران، به جای اینکه در طول سال به سینما بروند، در ۱۰ روز برپایی جشنواره فیلم‌ها را می‌بینند. و نکته تأسف برانگیز‌تر اینکه بخشی از این تماشاگران با به‌دست آوردن بلیت‌های رایگانی که نهادها و سازمان‌ها تهیه و در اختیار کارکنان‌شان می‌گذارند، به تماشای رایگان فیلم‌های ایرانی عادت کرده‌اند. در هیچ فستیوال سینمایی معتبری فیلم‌ها را در سانس‌ها و سینماهای متعدد به نمایش درنمی آورند. قرار نیست همه علاقه‌مندان سینما فیلم‌های مورد علاقه‌شان را در جشنواره ببینند و نمایش محدود و متمرکز فستیوالی مقدمه‌ای است برای اکران عمومی نه اینکه خود جشنواره آنقدر فیلم‌ها را نمایش دهد که دیگر رمقی برای نمایش عمومی باقی نماند. در دهه 60 که میزان توجه عمومی به سینمای ایران بیشتر از امروز بود، تعداد سینماهای نمایش‌دهنده فیلم‌های جشنواره کنترل شده‌تر و کمتر بود. در آن روزگار صف‌های طولانی که حالا سال‌هاست به خاطره تبدیل شده، فیلم دیدن در جشنواره خیلی ساده نبود و فقط تعدادی از علاقه‌مندان جدی سینما موفق به دیدن فیلم‌ها در جشنواره می‌شدند. هرچند همان زمان هم تعداد نمایش فیلم‌ها در جشنواره، منطبق با استانداردهای جهانی فستیوال‌های سینمایی نبود ولی در قیاس با امروز هم تعداد سینماهای مردمی بسیار کمتر بود و هم این میزان نمایش فیلم برای کارکنان سازمان‌ها و ادارات دولتی وجود نداشت. جشنواره فیلم فجر در گذر زمان، هرچقدر از جذابیت و کیفیتش کاسته شد، در تعداد سالن‌ها و سانس‌های نمایش فیلم‌ها توسعه یافت. سال گذشته کرونا باعث شد جشنواره فیلم فجر با ظرفیت ۳۰ درصدی در ۷۰ سالن و ۴۱ مرکز در تهران و شهرستان‌های پیرامون برگزار شود و البته چنین مرکز استان و شهرستان هم به سیاق این سال‌ها فیلم‌های جشنواره را به نمایش درآوردند. امسال هم فیلم‌های جشنواره در ۶۲ سینمای استان تهران به‌صورت مردمی روی پرده خواهد رفت و باید منتظر اخبار تکمیلی در مورد نمایش فیلم‌های جشنواره در استان‌ها هم بود. جشنواره فیلم فجر به لحاظ تعداد نمایش فیلم‌های حاضر در آن گسترده‌ترین فستیوال سینمایی جهان است و باید گفت این رخدادی منحصر به فرد است که مشابه‌اش را در هیچ جای دنیا نمی‌شود سراغ گرفت. ایران احتمالا تنها کشوری است که در آن بسیاری از مردم در طول ۱۰ روز جشنواره فیلم می‌بینند و در طول سال با سینما رفتن کاملا بیگانه هستند. به همین دلیل است که این رخداد سینمایی خودش تبدیل به اکران عمومی شده است. فیلم‌هایی که بارها به نمایش درمی آیند و جز سانس‌های پیش‌بینی شده، درصورت استقبال، در سانس‌های فوق‌العاده هم روی پرده می‌روند. آن‌قدر که برخی از فیلم‌ها عملا در جشنواره دیده می‌شوند و در اکران عمومی مهجور می‌مانند.

خداحافظی با ملت، بازگشت به میلاد
بعد از چند دوره که سینما ملت در ایام جشنواره میزبان اهالی رسانه بود، با قرار گرفتن نام این‌ سینما در فهرست سینماهای مردمی، احتمالا اهالی رسانه به برج میلاد بازخواهند گشت. برج میلاد از دهه نود به‌عنوان کاخ جشنواره انتخاب شد و سال‌ها منتقدان و خبرنگاران در جایی فیلم می‌دیدند که اساسا محل مناسبی برای نمایش فیلم نبود چون سالن اصلی‌اش نه برای اکران فیلم که برای برگزاری کنسرت موسیقی طراحی شده بود. به‌طوری که در نقاطی از سالن تنها بخشی از پرده سینما قابل مشاهده بود. جالب اینکه برج میلاد با وجود غیراستاندارد بودن، شیفتگانی هم داشت و همچنان دارد. به مرور برج میلاد تبدیل به محلی برای حضور خبرنگاران جوان شد و بیشتر منتقدان ترجیح دادند در سینماهای دیگری فیلم ببینند. برج میلاد محل مورد علاقه جواد شمقدری به‌عنوان کاخ جشنواره و سینمای رسانه‌ها بود و به‌نظر می‌رسد قرار است شاهد بازگشت به آن دوران باشیم.

سینماهای میزبان جشنواره در تهران
مدیر امور سینماهای جشنواره با بیان اینکه ۳۰ سینما در تهران و شهرستان‌ها میزبان جشنواره هستند، گفت: ۶۲ سالن با ۱۴۸۹۶ صندلی، ظرفیت نهایی سینماها برای برگزاری جشنواره چهلم هستند. اسامی سینماهای مردمی چهلمین جشنواره فیلم فجر به‌ترتیب زیر است:
۱- آزادی، ۵ سالن، ۲- آستارا، یک سالن، ۳- ارگ تجریش، ۲ سالن، ۴- استقلال، یک سالن، ۵- ایران مال، ۶ سالن، ۶-بهمن، یک سالن، ۷- تماشا، یک سالن، ٨- تیراژه، ۲ سالن، ۹- جوان، یک سالن، ۱۰- راگا، یک سالن، ۱۱- زندگی، ۲ سالن، ۱۲- شکوفه، یک سالن، ۱۳- شمیران سنتر، ۲ سالن، ۱۴- صبا مال، ۲ سالن، ۱۵- فرهنگ، ۲ سالن، ۱۶- کورش، ۶ سالن، ۱۷- کیان، یک سالن، ۱۸- گالریا، ۲ سالن، ۱۹- لوتوس مال، ۲ سالن، ۲۰- ماندانا، یک سالن، ۲۱-معین مال، ۲ سالن، ۲۲- مگامال، ۴ سالن، ۲۳-ملت، ۴ سالن، ۲۴- موزه سینما، یک سالن، ۲۵- نارسیس، ۲ سالن، ۲۶- هدیش مال، ۲ سالن، ۲۷- هروی سنتر، ۲ سالن، ۲۸- فجر(اسلامشهر)، یک سالن، ۲۹- نسیم (نسیم شهر)، یک سالن، ۳۰-هنر (پیشوا)یک سالن