گفت‌وگو با مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی تولیدکنندگان فرش دستباف کشور درباره وضعیت فعلی تولید فرش در ایران
فقط 700هزار نفر بافنده داریم
پیگیری استان به استان ما از قطب‌های تولید فرش ایران نشان می‌دهد که هم‌اکنون قریب به یک‌میلیون‌و400هزار نفر در سرتاسر کشور به بافندگی فرش مشغول هستند اما کارشناسان حوزه فرش دستباف معتقدند که این عدد بسیار کمتر از اینهاست و تعداد بافنده‌های فرش از 2میلیون نفر در یکی،دو دهه پیش، این روزها به کمتر از 700هزار نفر رسیده است! برای اینکه در جریان آخرین وضعیت تولید فرش دستباف در ایران قرار بگیریم و علت اختلاف چشمگیر آمار استان‌ها با آمار اتحادیه فرش دستباف کشور را جویا شویم، سراغ عبدالله بهرامی، مدیرعامل اتحادیه سراسری تعاونی تولیدکنندگان فرش دستباف کشور رفتیم. در این گفت‌وگوی کوتاه بهرامی برایمان از دلایل کاهش میزان صادرات، تولید و تعداد بافنده‌ها در قطب‌های تولید فرش دستباف کشور گفته است که در ادامه خواهید خواند.
هم‌اکنون چه تعداد بافنده فرش دستباف در کشور داریم؟
واقعیت این است که متأسفانه آمار رسمی و دقیقی از تعداد بافنده‌های کشور در دست نداریم و آمارها نسبی و تقریبی هستند اما همین آمار نسبی نشان می‌دهد که تعداد بافنده‌های ما از حدود 2میلیون نفر در یکی، دو دهه پیش، به کمتر از 700هزار نفر تقلیل پیدا کرده است.
در آماری که ما به‌صورت استان به استان از قطب‌های تولید فرش کشور به‌دست آورده‌ایم، به تعداد حدود یک‌میلیون‌و300هزار بافنده رسیده‌ایم؛ یعنی تقریبا دوبرابر تعدادی که شما می‌گویید. دلیل این اختلاف چشمگیر چیست؟
ببینید آمار باید براساس تعداد کارگاه فعال و میزان تولید باشد. اینکه عده‌ای صرفا کارت قالی‌بافی دارند، دلیل بر این نیست که بافنده هستند و در تولید فرش دستباف نقش دارند. این افراد در آمار شمرده می‌شوند اما عملا فعالیتی ندارند و صرفا به‌دلیل داشتن کارت قالی‌بافی، جزو آمار بافنده‌ها به‌حساب می‌آیند. یکی از میزان‌های سنجش در این خصوص، میزان تولید است. هر بافنده در طول سال دست‌کم 3متر می‌بافد. وقتی کل میزان تولید ما در سال کمتر از 2میلیون مترمربع است، با یک حساب سرانگشتی به همان عدد 700هزار نفر و حتی کمتر می‌رسیم. براساس پرونده‌های موجود و موثق، هم‌اکنون 250هزار بافنده بیمه شده داریم و حدود 450هزار بافنده هم پشت درهای بیمه تامین اجتماعی ایستاده‌اند.
پس به تناسب همین کاهش چشمگیر بافنده‌ها از 2میلیون نفر به 700هزار نفر، در تولید و صادرات هم با کاهش فراوانی مواجه هستیم. درباره آخرین وضعیت تولید فرش دستباف در کشور برایمان می‌گویید؟
تولید فرش در 2دهه اخیر حدود 6میلیون مترمربع بود که این عدد امروز به کمتر از 2میلیون مترمربع رسیده است. صادرات ما هم در 2دهه اخیر حدود یک‌میلیارد‌و200میلیون دلار بود اما حالا به 60میلیون دلار کاهش پیدا کرده است، یعنی در 2دهه گذشته حدود 32درصد از صادرات غیرنفتی ما مربوط به فرش بود که این عدد امروز به کمتر از نیم‌درصد رسیده است!
دلیل این افت قابل‌توجه چیست؟ به جز تحریم‌ها که احتمالا جلوی صادرات را گرفته است.
واقعیت این است که مشکل امروز ما تحریم نیست! تحریم شاید نهایتا توانسته باشد 20درصد جلوی صادرات ایران را بگیرد. درحالی‌که 80درصد موانع ما، موانع داخلی هستند. مصوبه تعهد ارزی بانک مرکزی از صادرات فرش، مشکلات مربوط به بیمه قالی‌بافی، نبود سرمایه و تسهیلات برای تولید، حمایت نکردن از موضوعات فرآوری فرش و... همه و همه دست به‌دست هم داده‌اند تا فرش ایران با سابقه 3هزار ساله که همواره در دنیا جایگاه خاص خودش را داشت، این روزها حال خوشی نداشته باشد. درحالی‌که فرش دستباف تنها کالایی در کشور است که حدود 95درصد صادرات‌محور و ارزآور است. بحث اشتغال‌زایی آن هم مربوط به چند دهک پایین جامعه می‌شود و درصورت بهره‌مندی از حمایت مسئولان، می‌تواند نقش به‌سزایی در اقتصاد کشور داشته باشد.
هم‌اکنون قطب‌های تولید فرش دستباف کشور کدام استان‌ها هستند؟
اساسا یکی از مزایای فرش دستباف ایران این است که ما در همه استان‌ها پتانسیل بافت فرش را داریم؛ یعنی در واقع فرش دستباف تنها کالایی است که مزیت بومی‌سازی در کل کشور را دارد اما از گذشته تا به امروز برخی از استان‌های کشور بیش از سایرین در این حوزه فعالیت دارند که استان‌های آذربایجان‌شرقی، آذربایجان‌غربی، قم، اصفهان، فارس، خراسان، یزد و... ازجمله آنها هستند. این استان‌ها هم میزان تولید بالاتری نسبت به دیگر استان‌ها دارند و هم تولیدات‌شان ارزش افزوده بالایی دارد؛ یعنی درآمدی که برای بافنده‌های این استان‌ها ایجاد می‌شود، بیشتر از سایر استان‌هایی است که به روز نشده و خودشان را با وضعیت روز بازار وفق نداده‌اند. آن 700هزار نفر بافنده‌ای هم که به آنها اشاره کردیم، عمدتا در همین استان‌ها مشغول به‌کار هستند.
