دستورالعمل تخلیه موقت شهرها در روز هجوم ریزگردها

    زهرا رفیعی- خبرنگار

هجوم ریزگردها به ایران از کانون‌های ریزگردی نوار مرزی عراق با اردن در استان الانبار عراق، دید ساکنان استان‌های غرب و جنوب غرب ایران را به‌خصوص در استان خوزستان محدود کرد. کارشناسان به همشهری خبر داده‌اند که نخستین‌بار است کشور با هجوم ریزگردها از مراتع تخریب شده استان الانبار در مرز عراق و اردن مواجه شده است.
مراتع استان الانبار عراق نیز همچون برخی از مراتع ایران، به‌دلیل چرای بی‌رویه دام به کانون ریزگرد تبدیل شده‌ و حالا غبار ناشی از آن غرب و جنوب ایران را درگیر کرده است. مسئولان سازمان حفاظت محیط‌زیست اما به همشهری خبر داده‌اند که در ماه‌های آینده دستورالعمل شرایط اضطرار گردوغبار را پیش از وقوع این پدیده در ایران ابلاغ می‌کنند تا مردم خود را با هجوم این پدیده سازگار کنند. این دستورالعمل نه‌تنها شامل بستن درها و پنجره‌ها و حتی ماندن در خانه است که به شهروندان توصیه می‌کند درصورت تمایل چند روز از شهرهای درگیر پدیده گردوغبار خارج شوند.
هجوم گردوغبار از عراق در روزهای گذشته عمق میدان دید در آبادان را به زیر 800متر رساند. در بستان نیز عمق میدان دید به 500متر و در اهواز امکان دید افقی به 4کیلومتر رسید.
علی‌محمد طهماسبی، رئیس ستاد ملی مبارزه با گردوغبار به همشهری گفته است که ارتفاع توده گردوخاک وارد شده از عراق به غرب و جنوب غرب کشور 4کیلومتر از سطح زمین بود که خوشبختانه این ویژگی باعث شد این‌بار پدیده گردوغبار با منشأ خارجی در غرب و جنوب غرب ایران زودتر فروکش کند و وضعیت تثبیت شود.
او در گفت‌وگو با همشهری از وجود پدیده ثابت و گریزناپذیر جوی صحبت می‌کند که بروز گردوغبار را طبیعی می‌کند. رئیس ستاد ملی مقابله با گردوغبار می‌گوید: وقتی جریانات سرد اروپا با جریانات گرم آفریقا و رطوبت مدیترانه و دریای سرخ مخلوط می‌شود پدیده گردوغبار در کشور رخ می‌دهد. این بار کمی از جریانات جوی عربستان نیز در هم مخلوط شده و باعث درگیر شدن آبادان با پدیده گردوغبار شده است. معمولا گردوغباری هم که از مرز اردن به ایران می‌آید، دشت آزادگان، بستان و ایلام را درگیر می‌کند.
به اعتقاد او اگرچه این پدیده طبیعی است ولی شدت آن این بار طبیعی نبود. چون در داخل کشور وزش باد اتفاق نیفتاده و فقط گردوغبار حمل شده به‌صورت ریزشی بر سر شهرهای غرب و جنوب غرب ایران ریخته است.
رئیس ستاد ملی مبارزه با گردوغبار در پاسخ به این سوال همشهری که آیا منشأ بروز گردوغبار در استان الانبار عراق ناشی از سد‌سازی‌های فراگیر ترکیه است؟ می‌گوید: مدیریت آب‌های مرزی در ترکیه روی دشت‌های حاشیه دجله و فرات و کشاورزی تأثیر‌گذار است که برخی اوقات، گردوغبار این مناطق را راهی ایران می‌کند. ولی استثنائا این‌بار منشأ گردوغبار عراق متفاوت است که به‌دلیل تخریب اراضی مرتعی در باریکه مرز اردن و عراق رخ داده است؛ بنابراین وقتی جریانات جوی با تنش بالا در این منطقه رخ می‌دهد می‌تواند خاک این مناطق را با باد شدید به مناطق دوردست ببرد.
علی‌محمد طهماسبی که در سال‌های پیش از استقرار داعش در عراق به نقطه مرزی عراق و اردن سفر کرده بود، می‌گوید: پوشش گیاهی و عوارض طبیعی مرز عراق، سوریه و اردن شبیه اهواز است و ماسه‌های بادی به‌دلیل تخریب زیستگاه به راحتی جابه‌جا می‌شود.
علی‌محمد طهماسبی به‌صورت آنلاین شاخص غرب و جنوب غرب کشور را رصد می‌کند و می‌گوید که شاخص‌ها به حالت نرمال درآمده است. به‌گفته او، رطوبت نسبی منطقه کمک کرده است که گردوغبار هجوم آورده از استان الانبار فروبنشیند و خوشبختانه رطوبت به اندازه سال 95هم نیست که ماجرای قطعی برق‌ در شهرهای ایرانی درگیر این پدیده ایجاد شود.
هیأت وزیران خردادماه امسال، «آیین‌نامه هماهنگی پیشگیری و مدیریت پدیده گردوغبار» را به تصویب رساند و قرار شد که کارگروهی نیز برای پشتیبانی فنی از تصمیم‌گیری‌های ستاد ملی تشکیل شود. یکی از سیاست‌هایی که قرار است در این کارگروه دنبال شود، موضوع سازگاری با پدیده گردوغبار است. اما این روزها سازگاری با گردوغبار برای اهالی غرب و جنوب غرب کشور با وجود تلاش‌هایی که برای مدیریت این پدیده با منشأ داخلی شده معنایی دیگر یافته است. بستن در و پنجره‌ها، خروج از شهر البته برای کسانی که برایشان مقدور است، ماندن در خانه، استفاده از ماسک‌های چندلایه و... بخشی از این سازگاری است.
علی‌محمد طهماسبی اطلاع‌رسانی پیش از وقوع گردوغبار را بخشی از برنامه‌های سازگاری با این پدیده می‌داند و می‌گوید: سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌دنبال تدوین دستورالعملی فراگیر و لازم‌الاجراست که براساس آن اطلاع‌رسانی در مواقع بحرانی و پیش از بروز گردوغبار به استان‌ها و شهرهای درگیر ارائه شود.
او می‌گوید: در سازگاری با پدیده سیلاب زودتر به افراد اطلاع می‌دهند تا از بستر رودخانه فاصله بگیرند و بخشی از سازگاری با پدیده گردوغبار نیز می‌تواند این چنین باشد؛ اساسا با آنچه پدیده تغییر اقلیم در افزایش آن تأثیر خواهد داشت، باید سیاست‌های سازگار اتخاذ شود.
دستورالعمل شرایط اضطرار در ماجرای هجوم ریزگردها نیز در ماه‌های آینده تدوین و نهایی می‌شود و آنطور که رئیس ستاد ملی مبارزه با گردوغبار به همشهری گفته است، با این دستورالعمل بین نهادهای تصمیم‌گیر در استان‌ها وحدت رویه ایجاد می‌شود.
علی‌محمد طهماسبی می‌گوید: در مواردی که دستورالعمل وجود ندارد هر سازمانی یک دستور به مجموعه خود می‌دهد که نتیجه آن تعطیلی ادارات در میانه روز و بدون اطلاع قبلی می‌شود. اتفاقی که زندگی مردم را مختل می‌کند. بنابراین دستورالعمل شرایط اضطرار گردوغبار به‌صورت تکلیف به دستگاه‌ها ابلاغ می‌شود و لازم‌الاجراست.
گردوغبار روزهای اخیر میزان ذرات معلق در هوای ۶ شهرستان را در وضعیت فوق خطرناک قرار داد؛ به‌طوری‌که براساس اعلام اداره کل حفاظت محیط‌زیست خوزستان میزان گردوغبار در اهواز یک هزار و ۳۹۸، خرمشهر ۹۸۸، شوش ۹۲۰، شادگان ۷۳۸، سوسنگرد ۷۱۱ و حمیدیه ۶۰۱ دزفول ۳۴۰، اندیمشک ۲۷۵ شوشتر ۱۶۲ و ماهشهر ۱۵۴میکروگرم بر مترمکعب گزارش شد.
علی‌محمد طهماسبی، رئیس ستاد ملی مبارزه با گردوغبار درباره تغییر شاخص‌ها با دستورالعمل جدید می‌گوید: آلایندگی 2 وجه دارد؛ بخشی از آن انسان‌ساخت و مثلا ناشی از منابع متحرک است و حاوی دود است و بخشی از آن ذرات معلق ناشی از پدیده‌های طبیعی گردوغبار است؛، مثل پدیده گردوغباری که در سرخس بروز پیدا کرد و منشأ آن ترکمنستان بود. هم‌اکنون با کارشناسان منابع طبیعی که به فرسایش بادی اشراف دارند و کارشناسان آلودگی هوا در حال مذاکره هستیم تا شاخص‌ها را به‌خصوص برای شهرهایی مانند تهران که این دو پدیده را همزمان دارند، تغییر دهیم؛ به‌طور مثال اگر برای شهری مثل تهران عدد شاخص 50 به‌معنای پاکی هوا باشد، ممکن است برای ما این رقم بالاتر باشد؛ به‌دلیل اینکه آلودگی هوا ناشی از هر دو بخش انسان‌ساخت و طبیعی به‌صورت توأمان است.