نسل جدید واکسن کرونا با ایمنی طولانی

زهرا خلجی  - خبرنگار

شیوع کووید-19و درماندگی در جلوگیری از انتشار مداوم آن باعث شد تا دانشمندان به روش‌های نوینی برای مقابله با این بیماری همه‌گیر روی بیاورند. ساخت واکسن‌های متعدد با پلتفرم‌های متفاوت در کوتاه‌ترین زمان، اتفاقی بود که به‌عنوان انقلابی بزرگ در دنیای علم و پزشکی از آن یاد می‌شود اما با گذشت حدود یک سال از ساخت چند واکسن معتبر برای مبارزه با این بیماری تنفسی، حالا یک کمپانی مستقر در آکسفوردشایر به‌زودی مراحل کارآزمایی بالینی نسل دوم واکسن‌های کووید-19را آغاز می‌کند. این واکسن به شکل یک پچ پوستی ساده است که با استفاده از سلول‌های حافظهT، سلول‌های عفونی شده را از بین می‌برد و مهم‌تر از آن، ایمنی ماندگارتری به نسبت واکسن‌های فعلی کووید ارائه می‌کند.

عملکرد پچ چگونه است
شرکت سازنده این واکسن با نام امرجکس برای توسعه واکسن‌های سلولT که ایده‌ای زاییده ذهن پروفسور توماس رادماخر، مدیر اجرایی کمپانی و استاد بازنشسته بخش پزشکی مولکولی دانشگاه لندن است در سال 2016 تاسیس شد. این واکسن، سلول‌هایT را برای حذف سریع سلول‌های عفونی از بدن پس از ابتلا تحریک و به این ترتیب از تکثیر ویروسی و ایجاد بیماری جلوگیری می‌کند. درحالی‌که آنتی‌بادی‌ها تولید شده از واکسن‌های فعلی به ویروس می‌چسبند و نمی‌گذارند که سلول را عفونی کند، سلول‌هایT سلول‌های عفونی را پیدا کرده و آنها را تخریب می‌کند. سایر واکسن‌ها مانند فایزر و آسترازنکا نیز تا حدی پاسخ سلولT ایجاد می‌کنند اما اندازه آن خیلی کمتر است.
تنظیم‌کننده دارویی سوئیس برای انجام مراحل اولیه کارآزمایی انسانی در لوزان به امرجکس چراغ سبز داده و قرار است 26نفر در این آزمایش برای دریافت دوزهای کم و زیاد واکسن، شرکت کنند. کارآزمایی از اواسط دی آغاز می‌شود و به‌نظر می‌رسد نتایج موقت آن تا تیر و مرداد مشخص شود.
رابین کوهن، مدیر بازرگانی این شرکت با تشبیه برخورد یک سیارک به یک سیاره، درباره این واکسن توضیح داد: ویروس همان سیارک است، به درون سیاره شلیک می‌کند و یک کد ویروسی، که امضای آن ویروس است، به سرعت در سراسر سطح نمایش داده می‌شود. این امضاها توسط سلول‌هایT به‌عنوان دشمن خارجی خوانده می‌شوند و سلول‌هایT سلول را قبل از اینکه بتواند ویروس‌های زنده جدید تولید کند، می‌کشند.
واکسن‌های فعلی کووید-19در اصل باعث ایجاد پاسخ آنتی‌بادی می‌شود که به مرور زمان کاهش پیدا می‌کند و این یعنی مردم پس از مدتی نیاز به دوز تقویت‌کننده برای حفظ ایمنی ناشی از واکسن دارند. واکسن امرجکس با کشتن سریع سلول‌های عفونی به‌گونه متفاوت‌تری عمل می‌کند. این یعنی یک ایمنی ماندگارتر حتی برای دهه‌ها که حتی در مبارزه با جهش‌های پی‌در‌پی ویروس نیز کارآمد است.

راهگشای نسل جدید واکسن‌ها
مطالعه‌ای که هفته گذشته در مجله علمی نیچر منتشر شده است نشان می‌دهد که برخی از افراد ابتلای ناقص را تجربه می‌کنند، ابتلای ناقص یعنی ویروس وارد بدن آنها می‌شود اما از سوی سلول‌هایT سیستم ایمنی در نخستین مراحل پاکسازی می‌شود. دانشمندان می‌گویند این کشف می‌تواند راه را برای نسل جدید واکسن با هدف‌گذاری پاسخ سلول‌هایT باز کند.
دنی آلتمن، استاد ایمونولوژی در کالج امپریال لندن اما تردید دارد که واکسن‌های سلولT بتوانند به تنهایی کار کنند اما می‌تواند نقش تکمیل‌کننده را در رویکرد ترکیب و همسان‌سازی‌ واکسن‌ها ایفا کند؛ همان رویکردی که به فرد اجازه می‌دهد برای تزریق هر دوز از واکسن کووید-19، یک پلتفرم متفاوت ایجاد کند.
او می‌گوید واکسن‌های مبتنی بر پلتفرم mRNA مانند فایزر و مدرنا خیلی خوب کار می‌کنند؛ چرا که آنتی‌بادی‌های خنثی‌کننده خوبی می‌سازند اما واکسن فایزر نشان داده است که در برابر کووید مؤثرتر از آسترازنکایی است که پاسخ قوی‌تر سلول‌هایT را برمی‌انگیزد.
آلتمن واکسن سلولT را به‌عنوان مکمل دوزهای اول و دوم مؤثر می‌داند؛ چرا که واکسن‌های سلولT در برابر جهش‌های ویروسی غیرقابل‌نفوذتر هستند.
البته به‌گفته آلتمن ایده واکسن‌های‌T چیز جدیدی نیست. برای مثال پروفسور سارا گیلبرت، استاد دانشگاه آکسفورد که سازنده واکسن آسترازنکاست، حدود یک‌دهه برای ساخت واکسن آنفلوآنزا روی این پلتفرم کار کرده است.
این واکسن در نهایت به‌عنوان یک پچ پوستی به اندازه نوک انگشت شست با سوزن‌های بسیار کوچک که مایع واکسن را در عرض چند ثانیه آزاد می‌کند، شناخته خواهد شد. این نوع واکسن برخلاف سایر واکسن‌های کووید که نیاز به نگهداری در دمای پایین و فریزرهای مخصوص دارند، تا حداکثر 3‌ماه در دمای اتاق ماندگاری دارد.
با این حال، سازندگان می‌گویند واکسن امرجکس تا سال2025 در دسترس نخواهد بود که این یک بازه زمانی معمول برای توسعه واکسن‌هاست.