تقصیر آسمان نیست
سینا قنبرپور
«شما می‌تونید تو ۸ تا ۱۰ دقیقه حمام کنی؟ حمام کامل‌ها؟ گربه‌شور نه!» این پرسش فقط سؤالی برای اینکه چیزی گفته باشیم نبود. اول قرار بود به مناسبت سال آبی که همیشه با فرارسیدن مهر و پاییز شروع می‌شود و همزمانی آن با مناسبت‌هایی چون روز ملی کودک، روز نوجوان و روز دانش‌آموز برنامه‌ای تدارک ببینیم تا در سخت‌ترین روزهای ایران از منظر وضعیت آب با کودکان گفت‌وگو کنیم. در سال‌های گذشته طرحی تحت عنوان «داناب» برای دانش‌آموزان برگزار شد. با وجود آنکه محصولات فرهنگی نظیر کتاب و پوستر بسیاری چاپ شد اما عملاً این پروژه متوقف شد. ما نمی‌دانیم ماحصل آنچه تلاش شد به کجا رسید. به‌ویژه آنکه یکی از مجریان طرح «داناب» سازمان آب و برق خوزستان بود که همچنان درگیر تبعات کم‌آبی تابستان‌های اخیر است. ولی هیچ‌گاه این نهاد گزارشی نداد که آموزش به دانش‌آموزان در این سال‌ها تا چه اندازه به کمک «سازگاری با کم آبی» آمد. آیا دانش‌آموزانی که آموزش دیده بودند به گروه همیاران آب یا چیزی شبیه این تبدیل شدند یا نه؟ به هر حال در همه ماه‌ها و سال‌های اخیر به عناوین مختلف و از زبان کارشناسان مختلف درباره آب مطلب تولید و در رسانه‌ها منتشر شده، اما در وضعیت تغییری حاصل نشده است. به‌عبارتی گویا گوش بزرگسالان به‌ویژه بزرگسالان دارای مسئولیت، شنوای مسئله‌های آب نیست. بنابراین بهتر آن بود که به زبانی متفاوت درباره آب با کودکان سخن گفته شود. پیشنهاد این کار به مؤسسه نیکوکاری مهرطه داده شد که با حمایت خیران از دختران بی‌سرپرست و بدسرپرست نگهداری می‌کند. اما مدل گفت‌وگو با دختران مهرطه به شیوه‌های مرسوم طراحی نشد به این معنا که جلسه سخنرانی و کلاس درس پیشنهاد نشد بلکه قرار شد فیلم «رنگو» که انیمیشنی است با موضوع مدیریت غلط منابع آب برای دختران تحت سرپرستی این مؤسسه به نمایش درآید و بعد بچه‌ها با میهمانان این برنامه دکتر بنفشه زهرایی استاد دانشگاه تهران و دبیرکارگروه سازگاری با کم‌آبی و دکتر رضا حاجی‌کریم عضو هیأت مدیره فدراسیون صنعت آب ایران درباره این فیلم گفت‌وگو کنند. اینجا بود که پای یک‌سری مسابقه و جایزه هم به میان آمد. از بچه‌ها درباره میزان مصرف آب و اینکه هر یک از آنها ظرف چند دقیقه حمام می‌کنند پرسیده شد. پاسخ بچه‌ها قابل توجه بود. یکی گفت نیم‌ساعت، یکی گفت ۲ ساعت. بعد خانم
دکتر زهرایی توضیح داد که ما باید بتوانیم ظرف ۸ تا ۱۰ دقیقه به‌طور کامل حمام کنیم و مسابقه‌ای پیشنهاد داد که بچه‌ها در آن ضمن حمام کامل زمان را به ۸ تا ۱۰ دقیقه محدود کنند. واقعیت این است که ما اینجا در خانه و شهر خود بدون آنکه بدانیم آب موجود در لوله‌ها با چه مشقتی به ما رسیده فقط مصرف می‌کنیم. هنوز هم می‌بینیم که اشخاصی چون هانیه توسلی در صفحه اینستاگرامش از افرادی که پارکینگ را با آب لوله‌کشی می‌شویند گله‌مند است و می‌بینیم که علی کریمی فوتبالیست مشهور کشورمان در محل دریاچه خشک‌شده سد لتیان عکس می‌گیرد تا نبود آب را هشدار دهد. ولی هیچ اتفاق مهمی در زمینه مدیریت منابع آب رقم نمی‌خورد.
واقعیت این است که در همین ایام نشست‌های جهانی تغییرات اقلیمی هم در جریان بود اما همه سیاستمداران دنیا به فکر منافع خود هستند و تجربه کردیم که چگونه شخصی چون ترامپ به همه توافقنامه‌های بین‌المللی در مورد تغییرات اقلیمی پشت پا زد. اما تغییرات اقلیمی و گرم‌شدن هوا آثارش را به خوبی به رخ ما کشانده است و در همین تابستان دیدیم که سیل با مردم دنیا چه کرد. درحالی‌که وقوع سیل در این فصول غیرمنتظره می‌نمود. بنابراین نمی‌توان از آسمان انتظاری بیشتر از این داشت که در همه سال‌ها ایران و اقلیم ایران متوسط بارش سالانه‌اش محدود بوده است. همواره مردم ایران‌زمین زندگی خود را سازگار با منابع محدود آب پیش برده‌اند. مصداق این زندگی سازگار با کم‌آبی را در سبک زندگی ایرانی‌های قدیم به وضوح دیده‌ایم. خراسانی‌ها ضرب‌المثلی دارند که می‌گوید«نگو چند هکتار زمین داری بگو ۲ سیر آب دارم». در چنین شرایطی این کودکان و نوجوانان هستند که باید نسبت به آینده کم‌آب‌تر و بی‌آب‌تر ایران آگاه باشند. آنها اگر امروز یاد بگیرند که آب شرب و بهداشتی تحویلی در خانه‌های آنها به چه قیمتی برای تک تک ما تمام‌شده خواهند آموخت که برای حمام حتی می‌توان در زمانی بسیار کمتر از ۸تا۱۰ دقیقه آب مصرف کرد. شاید‌پویشی چون تجربه‌ای که برای گروهی از نوجوانان به اجرا درآمد را مثلاً تحت عنوان «استحمام سریع» با همه مردم به اشتراک بگذاریم. اگر نپذیریم چون همه ایرانیان در همه دوره‌های تاریخی سازگارانه با کم‌آبی زندگی کنیم، هرقدر هم لوله انتقال از شمال و جنوب کار بگذاریم و هر قدر سد بسازیم به سرنوشت همین سد کرج و سدهای مستقر در خوزستان دچار می‌شویم.
