مأموریت انجام شد

مریم سرخوش- خبرنگار

 پرونده واردات واکسن‌ سینوفارم از سوی جمعیت هلال‌احمر ایران با ورود آخرین محموله بسته شد؛ پایان ماموریت، برای یکی از 47 شرکت‌ دریافت کننده مجوز واردات واکسن از سازمان غذا و دارو که به تنهایی واردات بیش از 112 میلیون دوز واکسن را محقق کرد. هر چند که با اعلام کریم همتی، رئیس جمعیت هلال احمر مبنی بر پایان واردات سینوفارم از سوی این ارگان، اخباری هم مبنی بر واگذاری واردات این واکسن از سازمانی دیگر به گوش می‌رسد که مورد تایید محمدحسن قوسیان‌مقدم، سخنگو و دبیرکل جمعیت هلال احمر نیست. حالا با اعلام توقف واردات واکسن از سوی هلال احمر، نگرانی‌هایی درباره سرانجام واکسیناسیون مطرح می‌شود، با این حال گفته می‌شود که ذخیره واکسن در کشور خوب است و با تامین نیاز واکسن از تولیدات داخلی، واردات واکسن، دیگر توجیهی ندارد. این موضوعی است که قوسیان‌مقدم مطرح می‌کند. از سوی دیگر، وزارت بهداشت تاکید می‌کند که در کنار واکسن‌های داخلی همین حالا هم نزدیک به 60 میلیون واکسن خارجی و سبدی متنوع از برندها در اختیار است. حالا با اعلام پایان ماموریت هلال‌احمر برای واردات واکسن، دبیرکل این جمعیت در گفت و گو با همشهری، از چالش 8 ماهه برای واردات واکسن می‌گوید.

چه اتفاقی افتاد که جمعیت‌ هلال‌احمر ایران به ماجرای واردات واکسن کرونا ورود پیدا کرد؟
اواخر تابستان سال99، مدیران ارشد جمعیت هلال‌احمر به این نتیجه رسیدند که ممکن است در مهر آن سال شیوع ویروس آنفلوآنزا در کنار کرونا بیماری‌زایی ایجاد کند و وضعیت بحرانی برای کشور رقم بزند، به همین دلیل تصمیم گرفتیم واکسن آنفلوآنزا وارد کنیم. البته سال گذشته با توجه به رعایت خوب پروتکل‌ها و استفاده از ماسک این بیماری چندان شایع نشد و گسترش پیدا نکرد. به همین دلیل از آبان همان سال، دیگر واردات این واکسن توجیهی نداشت اما چون مقدمات کار فراهم شده بود، از آذر سال99 تصمیم به واردات واکسن کرونا گرفتیم. البته تا مدتی در دریافت مجوز مشکل داشتیم و اینطور عنوان می‌شد که واکسن مورد نیاز کشور از سازوکار کوواکس سازمان بهداشت جهانی تامین می‌شود. از سوی دیگر ما قصد واردات واکسن سینوفارم را داشتیم اما مباحثی درباره اثربخشی کم این واکسن مطرح می‌شد. همان زمان بسیاری از کشورهای منطقه زودتر از ما اقدام به خرید این واکسن کردند و ما عقب ماندیم. هر چند که مذاکرات‌مان ادامه داشت و در نهایت فروردین1400 بود که مجوز واردات سینوفارم را گرفتیم و نخستین محموله 400هزار دوزی 26همان ‌ماه وارد شد. بعد هم خریدهای یک میلیون دوزی ما شروع شد و در ادامه به محموله‌های 5 تا 10میلیون دوزی رسید. آخرین محموله 6میلیون دوز بود که صبح یکشنبه 9آذر وارد شد تا پرونده واردات واکسن کرونا به کشور از سوی هلال‌احمر بسته شود.
 چرا پرونده بسته شد؟
جمعیت هلال‌احمر در ۳۲مرحله ۱۱۲میلیون ‌و۳۹۰هزار دوز واکسن وارد کرد و به این ترتیب تمام تعهداتی که داده بود محقق شد، حالا هم ذخیره قابل‌قبولی از واکسن کرونا در کشور وجود دارد. براساس اعلام وزارت بهداشت از مجموع واکسن‌های وارد شده به کشور بیش از ۹۰میلیون دوز تزریق شده و ۶۰میلیون دیگر باقی مانده است. با این حساب و با توجه به تولید داخلی فعلا ورود واکسن کرونا به کشور توجیه ندارد. اما چنانچه دوباره کشور نیاز به واردات واکسن خارجی داشته باشد و به ما اعلام شود، جمعیت هلال‌احمر این آمادگی را دارد که ظرفیت بین‌المللی خودش را برای خدمت به‌کار بگیرد.
این روزها زیاد شنیده می‌شود که قرار است واردات واکسن سینوفارم به نهادی دیگر واگذار شود. درست است؟
به‌طور کلی باید بگویم که واردات واکسن برای ما صرفه اقتصادی ندارد، همین حالا تقریبا با یک بدهکاری سنگینی برای واکسن‌هایی که وارد کردیم، روبه‌رو هستیم، چرا که هنوز با ما تسویه حساب نشده است. این در حالی است که ستاد ملی مقابله با کرونا اعلام کرده بود که با هلال‌احمر تسویه حساب انجام شود اما ما تنها به اندازه دریافت هزینه خرید واکسن آن هم به‌دلیل ارزی که از بانک مرکزی گرفتیم، بدهکاری نداریم و در زمینه حمل، گمرک، بیمه و دیگر متعلقات طلبکاریم. البته اگر هر کس دیگری بتواند در این زمینه کمک کند، قطعا هلال‌احمر فرصت بیشتری خواهد داشت تا به دیگر وظایف خود برسد. ما شکرگزاریم در دوران سخت و بحرانی که دسترسی به واکسن برای ما مشکل بود توانستیم باری از دوش ملت برداریم. البته بدهکاری ما حتما در آینده تسویه می‌شود مسئله مهم اما این است که واردات واکسن برای هلال‌احمر صرفه اقتصادی نداشته است. هر چند که سیاست فعالیت‌های هلال‌احمر هم انجام کار انتفاعی نیست، با این حال باید منابعی هم داشته باشد که فعالیتش را ادامه دهد. در پاسخ به سؤال شما باید بگویم که تاکنون صحبتی درباره اینکه واردات واکسن به نهاد دیگری واگذار می‌شود، به ما اعلام نشده است.
صحبت‌های شما درباره بدهکاری و نداشتن صرفه اقتصادی در حالی است که پیش از این اعلام شده بود دولت و وزارت بهداشت تمام مذاکرات و اقدامات خرید واکسن را انجام می‌دهد و در این میان هلال‌احمر تنها نقش وارد‌کننده دارد.
آنچه در گذشته مطرح شد را تأیید نمی‌کنم اما مهم این است که از همان روزهای بحرانی کمبود واکسن در دنیا تا‌کنون جمعیت هلال‌احمر در ۳۲مرحله، ۱۱۲میلیون‌و۳۹۰هزار دوز واکسن وارد کرده است. نباید سلامت مردم را با مباحث سیاسی گره زد و ما هم به‌هیچ‌وجه وارد این صحبت‌ها نشدیم و تنها اولویت ما در دسترس بودن واکسن‌ و ایجاد آرامش روانی در جامعه بود. واقعیت ماجرا این است که ما هم مانند دیگر بخش‌هایی که از سازمان غذا و دارو مجوز دریافت کردند، مجوز گرفتیم. سازمان تدارکات هلال‌احمر پروفرم‌ها را تهیه می‌کرد و مذاکرات از سوی خود ما انجام می‌شد، همچنین تامین ارز از بانک مرکزی و تحویل آن بر عهده هلال‌احمر ایران بود، جنس و بارنامه هم به نام خود جمعیت صادر می‌شد. در این میان پرداخت هزینه کرایه حمل‌ونقل واکسن‌ها از طریق هواپیمایی ماهان، تسویه حساب با گمرک و هزینه‌های بیمه هم از سوی هلال‌احمر صورت می‌گرفت. حالا اینکه مطرح می‌شود ما تنها رابط وارد‌کننده این واکسن‌ها باشیم، درست نیست و باید همان‌ها که می‌گویند ما تنها نقش وارد‌کننده داریم، بیایند و توضیح دهند که خودشان کجای پروسه خرید واکسن قرار داشتند. جالب اینجاست که روی بارنامه نام صلیب سرخ چین درج می‌شد و تحویل گیرنده هم هلال‌احمر ایران بود. با ادعاهای مطرح شده باید نام وزارتخانه‌های بهداشت چین و ایران در محموله‌های ارسال قید می‌شد که چنین چیزی هم نبود. به خوبی می‌دانیم که محقق شدن واردات این واکسن‌ها جز با تلاش کارکنان و سازمان‌های تابعه جمعیت هلال‌احمر میسر نبود و ما قدردان تلاش‌های تمامی کارکنان جمعیت هلال‌احمر و مسئولان سازمانی هستیم.
قرار است این مطالبات پرداخت شود؟
واکسن به‌صورت رایگان در کشور تزریق می‌شود اما هزینه خرید آن از سوی دولت پرداخت می‌شود. تامین هزار میلیارد تومان منابع مالی برای خرید واکسن‌ها قطعا در توان هلال‌احمر نبوده است. البته هر شرکت دیگری هم جای ما بود همین هزینه‌ها را دریافت می‌کرد اما ما ادعای دریافت به‌عنوان مثال 20دلار برای هر دوز واکسن را نداشتیم و اتفاقی که رخ داد این بود که به بانک مرکزی معرفی می‌شدیم و تنها پولی که دریافت می‌کردیم، تسویه حساب همان فاکتورهای صادر شده از سوی فروشنده بود. آن هم درحالی‌که در مقاطعی بحث واردات واکسن‌های فروشی در کشور از سوی برخی بخش‌های خصوصی مطرح شد اما تنها دغدغه جمعیت هلال‌احمر ایران در این مدت تامین واکسن به میزان کافی بود تا مردم در این زمینه نگرانی نداشته باشند. وزارت کشور پیگیر پرداخت مطالبات ماست و در جلسه ستاد ملی مقابله با کرونا هم این موضوع به اطلاع رئیس‌جمهوری رسیده است. آقای رئیسی در آن جلسه برای پرداخت مطالبات ما تأکید کردند. امیدواریم این مسئله به‌زودی محقق شود و ما هم بتوانیم بدهکاری خودمان را پرداخت کنیم.
چرا واکسن کرونا تنها از طریق هلال‌احمر چین وارد می‌شد؟ و چرا هلال‌احمر تنها واکسن سینوفارم وارد کرد؟ ظرفیت این را نداشتیم که از برندهای دیگر، واکسن وارد کشور کنیم؟
کشورهای تولیدکننده واکسن بسیار محدود هستند، بقیه کشورها تنها مصرف کننده‌اند. چین یکی از بزرگ‌ترین تولیدکنندگان واکسن کروناست و میزان تولید واکسن از سوی آنها در مقایسه با دیگر واکسن‌های دنیا، نشان‌دهنده حجم بالای تولیداتشان است. مشکل دیگر هم تعامل و همکاری تولیدکننده‌ها با ما بود. درنظر بگیرید که یکی از تولیدکنندگان بزرگ، کشور روسیه بود و دولت ایران هم قرارداد خرید 60میلیون دوز اسپوتنیک‌وی را با این کشور امضا کرد اما تعهد آنها در تحویل واکسن محقق نشد. از تمام واکسن‌های موجود در دنیا هم 3واکسن یعنی فایزر، مدرنا و جانسون و جانسون متعلق به آمریکا بود، آیا به‌نظر شما ما می‌توانستیم برای تامین واکسن‌های مورد نیاز کشورمان به آمریکا اعتماد کنیم؟ در ابتدا تصور خیلی‌ها از موجودی واکسن در دنیا مانند سوپرمارکتی بود که هزار نوع واکسن در آن موجود است و ایران مشتری آنها نیست. اما چنین وضعیتی نبود و تنها کشوری که به ما کمک کرد چین بود. البته در دوره‌ای رابطه آنها با وزارت بهداشت ایران، شکرآب شد و حاضر نبودند واکسن‌هایشان را به ما بفروشند. پس از رایزنی‌های زیاد ما، در نهایت صلیب سرخ چین با فروش و تحویل واکسن به هلال‌احمر ایران موافقت کرد. همان مقطع وزارت بهداشت از صدور چندین مجوز برای بسیاری از شرکت‌های خصوصی و عمومی خبر داد اما در نهایت تنها جمعیت هلال‌احمر بود که موفق به واردات واکسن شد.
آیا امکان مذاکره با صلیب سرخ جهانی را نداشتید تا منجر به امضای قرارداد هلال‌احمر ایران با سایر تولیدکننده‌ها شود؟
ما یک فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ و هلال‌احمر داریم که تمام جمعیت‌های ملی عضو آن هستند. اما یک کمیته بین‌المللی صلیب‌سرخ هم وجود دارد که جدا از فدراسیون است و به‌صورت مجزا با کشورها همکاری می‌کند. در این کمیته بیشترین خدمات به مناطق درگیر، کشورهای دارای اردوگاه پناهندگی و دارای بحران صورت می‌گیرد. امکان تامین واکسن از سبد کوواکس هم برای این کمیته فراهم بود و حتی به ما هم اعلام کردند که برای تامین واکسن مهاجران در کشورمان به ما کمک می‌کنند. اما اینکه از آنها برای تامین واکسن برای عموم جامعه کمک داشته باشیم، وجود نداشت. صلیب سرخ ایران و چین در تامین واکسن‌های کرونا بسیار کمک کردند و دو جمعیت ملی در حوادث و بلایا به کمک یکدیگر آمدند و اگر آنها هم به کمک ما نیاز داشته باشند، دریغ نخواهیم کرد. این نکته را هم بگویم که اگر به جای ما در این مدت دولت یا وزارت بهداشت وارد مذاکرات می‌شدند، صلیب سرخ چین کمکی به ما نمی‌کرد. این اتفاق هم رخ داد و در یک مقطع زمانی وزارت بهداشت اعلام کرد دیگر نیازی به واردات واکسن از سوی هلال‌احمر نیست و خودمان اقدام می‌کنیم. همان زمان صلیب سرخ چین اعلام کرد که هیچ واکسنی به وزارت بهداشت نمی‌دهد. همین مسئله سبب شد تا در واردات وقفه بیفتد. البته ما در پاندمی کرونا از جمعیت‌های هلال‌احمر دیگر کشورها هم درخواست کمک در حوزه‌های غیر از واکسن داشتیم و محقق هم شد.
غیر از واکسن‌، هلال‌احمر در زمینه واردات دیگر تجهیزات درمانی کرونا و داروهای این بیماری فعال بود؟
مهم‌ترین سیاست ما عبور از بلای بزرگ کرونا بود و مهم‌ترین بخشی که در این حوزه مورد توجه قرار گرفت، واردات واکسن بود. به همین دلیل اخباری درباره دیگر حمایت‌های هلال‌احمر منتشر نشد. انواع دارویی که سازمان غذا و دارو، اعلام نیاز کرد و در دسترس بود ما تهیه و وارد کردیم که ازجمله آن چندین محموله داروهای درمانی کرونا و تجهیزات پزشکی بود. البته ما در پاندمی کرونا 170کمک‌ بین‌المللی هم دریافت کردیم و تمامی آنها در بیمارستان‌ها و مراکز درمانی توزیع شد. این مسئله هیچ تفاوتی با خدمت‌رسانی‌های قبلی ما نداشت و همانطور که در سیل و زلزله بدون هیچ گزارشی تمام نیروهای داوطلب و امدادگر ما در نقاط آسیب‌دیده حاضر می‌شوند و تا پایان کار در این مناطق حضور دارند، در این زمینه هم اینطور عمل شد. اخلاق هلال‌احمر همیشه همین بوده است.
آیا تمرکز بر واردات واکسن‌ها منجر  به‌این مسئله نشد که دیگر اقدامات و حمایت‌های هلال‌احمر مختل شود؟
رفع دغدغه تامین واکسن‌ها یکی از ماموریت‌های ما در حوزه غذا و دارو بود اما به هیچ عنوان باعث نشد که دیگر خدمات حمایتی ما انجام نشود. در تابستانی که گذشت چهارپروژه نذر آب در زمینه آبرسانی در 4استان‌ جنوبی برگزار شد. در بخش کمک‌های مومنانه چندین بار این کمک‌ها جمع‌آوری و توزیع شد. همزمان در زلزله‌هایی که در کشور رخ داد هم حضور داشتیم و خدمات‌رسانی کردیم. با واردات داروها و واکسن‌های کرونا، واردات داروهای کمیاب دیگر بیماری‌ها و تامین آن در 30داروخانه هلال‌احمر کشور هم وجود داشت و خللی در تامین آنها ایجاد نشد. در این مدت درمانگاه‌های درمانی و توانبخشی ما همچنان فعال بودند و خدمات ارائه می‌کردند. در   قرنطینه مرزهای زمینی از اسفند سال گذشته این مناطق در اختیار هلال‌احمر بود و تمام خدمات ازجمله پایش و نظارت مسافران و تست‌های کرونا از سوی امدادگران ما انجام می‌شد. این جای تأسف دارد که اقدامات ما دیده نمی‌شود و شاید یکی از دلایل آن هم این است که ما فقط کار می‌کنیم و انعکاس خبری از فعالیت‌هایمان به میزان دیگر ارگان‌ها نیست. اغراق نیست اگر بگویم هلال‌احمر در پاندمی کرونا و حتی خدمات اجتماعی، به اندازه چندین وزارتخانه اقداماتی انجام داده است.
با توجه به اعلام هلال‌احمر مبنی بر پایان ماموریت واردات واکسن، درصورت نیاز دوباره کشور به واکسن‌های خارجی آیا الان این ظرفیت برای خود دولت یا شرکت‌های خصوصی وجود دارد که اقدام به خرید سینوفارم کنند یا همچنان این امتیاز در اختیار صلیب سرخ است؟
شاید امکان واردات این واکسن از طریق مذاکرات با خود تولیدکننده یا دولت چین برای آنها محقق شود اما اگر باز هم تامین‌کننده واکسن صلیب‌سرخ باشد تنها نهاد مجاز به تحویل محموله، ما هستیم. در آن زمان با توجه به  تحریم‌ها ما مشکلاتی درباره نقل و انتقالات وجوه ارزی داشتیم و این مسئله با مجوزی که فدراسیون بین‌المللی صلیب‌سرخ گرفته بود، رفع شد. این شرایط آن زمان حتی برای دولت وجود نداشت.
آیا با وجود تمام مشکلات و بدهی‌ای که روی دست هلال‌احمر مانده اگر دوباره به تامین واکسن‌ در کشور نیاز باشد، شما وارد میدان می‌شوید؟
 قطعا پاسخ ما مثبت خواهد بود. این وظیفه ذاتی ماست که در زمان مواجهه جامعه با بحران ورود کنیم. تلاش برای تسکین آلام بشری، حمایت از زندگی و سلامت انسان‌ها جزو اهداف اصلی جمعیت هلال‌احمر است و در اساسنامه ما وجود دارد. هر زمان که مردم به ما نیاز داشته باشند با هر بدهکاری ما حضور خواهیم داشت. این را هم باید بگویم که هر وقت مشکلی داشتیم، مردم کمک‌شان را از ما دریغ نکردند. البته در یک‌سال اخیر ما هیچ استمداد داخلی به‌دلیل مشکلات اقتصادی از مردم نداشته‌ایم اما یقین داریم که درصورت درخواست کمک از آنها، ما را بی‌نیاز خواهند کرد. نکته اینجاست که یک‌سال سختی را پشت سر گذاشتیم، واکسن‌های خارجی در کشورمان با هر مشقتی چه از سوی ما و چه از سوی دولت تامین شده و در وضعیت مناسبی قرار داریم. حالا این وظیفه مردم است که تلاش کنند و در پوشش کامل واکسیناسیون جامعه شاهد حضور گسترده آنها باشیم. این اقدام عمومی باید به سرانجام برسد تا ایمنی جامعه به سطحی برسد و به زندگی روزمره خودمان با رعایت پروتکل‌های بهداشتی برسیم. این اقدام مردم می‌تواند باعث شود تا در آینده و درصورت بروز بیماری‌ ما به این حجم از واردات واکسن نیاز نداشته باشیم.