فصل جهانی شهرها برای گذر از کرونا

محمد سرابی- خبرنگار
شعار امسال روز جهانی شهر‌ها «سازگاری شهرها برای تاب‌آوری در برابر تغییرات اقلیمی» است که نشان می‌دهد بحران کرونا در شهر‌های بزرگ جهان در حال پایان یافتن است و اکنون دوباره باید به دغدغه محیط‌زیست پرداخت. به گزارش همشهری، 9سال پیش مجمع جهانی سازمان ملل آخرین روز‌ ماه اکتبر برابر 10آبان را به‌عنوان روز جهانی شهر‌ها انتخاب کرد و بیش از همه بخش‌های این سازمان، «برنامه اسکان ملل متحد
 UN- HABITAT» بود که به موضوع شهرنشینی به شکل یک پدیده مستقل و قابل‌توجه پرداخت. برنامه اسکان خود سابقه طولانی‌تری دارد که به چند دهه پیش بازمی‌گردد اما با تعیین مناسبت 10آبان بهانه‌‌ای برای جلب توجه عمومی به سکونت در شهر‌ها به‌دست آمد. براساس ‌آمار‌های گوناگونی که از سوی نهاد‌های بین‌المللی عنوان می‌‌شود، شهرنشینی در جهان رو به گسترش است که باعث بروز عوارضی مانند کمبود مسکن مناسب، نقص در زیرساخت‌هایی مانند حمل‌ونقل عمومی، آب سالم، بهداشت و همینطور افزایش جرم، بیکاری، فقر و علاوه‌برآن بیشتر شدن آلودگی محیط‌زیست و حوادث انسان‌ساخت می‌شود.
طرح چند ساله‌ای که از سوی برنامه اسکان ملل متحد پیشنهاد شده بود تا با کمک دولت‌ها از اثرات منفی بزرگ‌شدن شهر‌ها بکاهد، در سال‌های پایانی خود به بحران کرونا برخورد کرد و ارزیابی نتیجه‌های به‌دست آمده دشوار است. انتشار ویروس کووید-19 به‌دلیل آسیب‌های زیادی که به اشتغال، حمل‌ونقل و حتی رفتار‌های اجتماعی زد اثر تخریبی شدیدی روی اقتصاد شهری به جا گذاشت. بعید نیست که در ارزیابی‌های بعدی، آسیب‌های وارد شده از این مسیر مانع تحقق بسیاری از طرح‌های شهری اعلام شود. شهرداری تهران تا‌کنون میزان خسارت ناشی از کرونا را اعلام نکرده است و بخش‌هایی از این خسارت نیز به‌دلیل نامشخص بودن هزینه‌های صرف شده در ابتدای بروز کرونا قابل محاسبه نخواهد بود. شهرداری تهران از نخستین روز‌‌های شناسایی بیماران مبتلا به کرونا با ضدعفونی مکان‌‌های عمومی کار خود را آغاز کرد و اکنون - بعد از گذشت بیش از‌یک‌سال و نیم - با اختصاص فضا‌های بزرگ به انجام واکسیناسیون با این بیماری مقابله می‌کند. در این میان درآمد‌های شهرداری کاهش یافت و هزینه‌های آن بیشتر شد. شعار سال گذشته این روز تحت‌تأثیر اوج گرفتن بیماری کرونا انتخاب شده بود، اگر چه در متن شعار اشاره مستقیمی به این بیماری وجود نداشت. شعار سال2020 «شهر بهتر برای زندگی بهتر؛ ارج نهادن بر جوامع محلی و شهرها» بود و آنتونی گوترش، دبیر کل سازمان ملل در پیام خود تأکید کرد: ‌ « دنیای ما که به سرعت در حال شهرنشین شدن است باید به‌گونه‌ای مفید به این همه‌گیری پاسخ دهد و خود را برای شیوع بیماری‌های عفونی آینده، آماده کند.» در پیام میمونه مهد شریف، مدیر اجرایی برنامه اسکان بشر سازمان ملل متحد هم آمده بود: «ارزش قائل شدن برای جوامع‌مان نخستین گام مهم در راستای تغییرات دوران‌ گذار مورد نیاز ما برای خروج هر چه بهتر از بحران و بازسازی هر چه سبزتر زندگی بشر است.» سال پیش از آن هم شعار روز جهانی شهرها «تغییر جهان: نوآوری‌ها و زندگی بهتر برای نسل‌های آینده» بود. اکنون به‌نظر می‌رسد که شهر‌ها در حال‌ گذار از بحران کرونا هستند و واکسیناسیون در کشورهای توسعه‌یافته توانسته خطر مرگ‌ومیر در اثر این بیماری را کاهش دهد. با ادامه این روند و تا سال آینده وارد دورانی می‌شویم که اکنون از آن به نام «پسا کرونا» یاد می‌کنند و باید دید شعار روز جهانی شهر‌ها برای این زمان چه خواهد بود.