دوباره بازدید، دوباره تاریخ

سارا کریمان

پس از گذشت چندین هفته از بازگشایی موزه‌ها پس از دوره تعطیلی طولانی به‌دلیل فراگیری کرونا، موزه‌ها بیش از سایر نهادهای فرهنگی بار پذیرش و پاسخگویی شهروندانی را که با انگیزه‌های مختلف به موزه‌ها می‌آیند، به دوش کشیدند. بدیهی است که موزه در تعامل با مخاطب معنا می‌یابد. هر آنچه در طول دوران پاندمی طراحی و اجرا شد، راهکاری برای امتداد رابطه موزه و مخاطب بود. موزه‌ها برای ابقای خویش در ذهن مخاطب در فضای مجازی فراسوی مکان و محل نگهداری و نمایش آثار، حیات خویش را امتداد بخشیدند. اما تجربه بازدید و حضور در موزه‌ها با آنچه در قالب چند تصویر و نوشتار ارائه می‌شود، قابل قیاس نیست. موزه با بهره‌گیری از مجموعه ارزشمند، آثار یگانه و بی‌همتا، معماری و طراحی و شیوه‌های نمایش، تلاش دارد تا برای مخاطب تجربه‌ای بی‌بدیل و عمیقی را فراهم کند. انواع این روش‌ها با تأثیر بر حواس دیداری و شنیداری مخاطب بار معنایی اثر را منتقل می‌کند. مخاطب به موزه می‌رود تا از این تجربه بهره‌مند شود و مجددا بازمی‌گردد تا تجربه سابق را شبیه‌سازی‌ کند. در مراجعاتی که به‌منظور پژوهش صورت می‌گیرد اهداف دیگری نیز دنبال می‌شود. با بازگشایی موزه‌ها و استقبال بازدیدکنندگان می‌توان به اهمیت و الزام فعالیت موزه‌ها در فضای اجتماعی و فرهنگی صحه گذاشت. بازگشت بازدید‌کنندگان به موزه در حقیقت جانی دوباره به کالبد تاریخ و هنر می‌بخشد و فعالیت و تحرک جای خود را به غبار رخوت می‌دهد. در واقع‌گذر از این دوره ماهیت و مسئولیتی تازه به موزه‌ها بخشید. این تغییر بر رویکردهای تازه موزه‌ها در دوران پساکرونا نیز قطعا تأثیرگذار خواهد بود. موزه‌ها به‌عنوان نمادهای فرهنگی و اجتماعی بخشی از نیاز شهروندان به هویت شهری، مصرف فرهنگی و ارزش‌های اجتماعی را مرتفع می‌سازند که خود موکد این نکته است که موزه‌ها فراتر از تفنن در ارتباطی معنوی با مخاطب قرار دارد. امروزه در تهران نزدیک به 100موزه فعال وجود دارد که شامل موزه‌های دولتی، مشارکتی و خصوصی می‌شود. شهروندان به موزه‌ها بازمی‌گردند تا ضمن بهره‌جویی فرهنگی، رابطه خود را با نمادها و نهادهای فرهنگی بازیابی کنند. محدودیت‌های دوره کرونا توجه صاحب‌نظران را بیش از پیش به اهمیت فضاهای فرهنگی جلب کرد. ابعاد فردی و اجتماعی ظهور یافته در این دوران تا پیش از این بیشتر قالب نظریه و پیش‌بینی داشت. در حقیقت موزه‌ها به‌عنوان بخشی از فضاهای فرهنگی ارتباط چند لایه انسان را آشکار می‌کند. ارتباط انسان با گذشته، حال و آینده و ارتباط دیداری با هر سطح محدود یا گسترده از کلام در موزه‌ها به‌وقوع می‌پیوندد.