چالش‌های صادرات از استان‌ها

برای داشتن اقتصادی بدون اتکا به نفت، باید دروازه صادرات کالاها و محصولات تولیدی استان‌های مختلف کشور به جهان گشوده شود که این موضوع علاوه بر تلاش تولیدکنندگان و فعالان حوزه‌های کشاورزی، دامپروری و...، نیازمند ایجاد زیرساخت‌های مناسب، قانونگذاری‌های مشخص و حذف کاغذبا‌زی های اداری پیچیده و زمان‌بر است. براین اساس به‌دلیل اهمیت موضوع صادرات، یک روز در تقویم برای آن نامگذاری شده و 29مهرماه هرسال صادرات در کانون توجه قرار می‌گیرد.با توجه به این موضوع همشهری نیز به مناسبت روز صادرات، در پرونده ویژه‌ای به بررسی مهم‌ترین مشکلات صادرکنندگان استان‌ها از حوزه تولید گرفته تا زیرساخت‌های صادراتی پرداخته و تلاش کرده تا ضعف‌های بازاریابی برای محصولات استان، مهم‌ترین کشورهای مقصد کالاهای صادراتی و حجم صادرات استان‌ها در نیمه نخست سال‌جاری را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد که در ادامه می‌خوانید.

آذربایجان‌غربی
بازاریابی اصلی‌ترین مشکل صادرکنندگان آذربایجان‌غربی است و امسال بیشترین مشکل را در حوزه صادرات سیب دارند. مشتری اصلی سیب استان، کشورافغانستان بود، اما امسال با توجه به ناآرامی‌های این کشور، صادرکنندگان نتوانستند سیب‌های مرغوب استان را به این کشور صادر کنند. البته در کنار افغانستان، ترکیه و جمهوری‌آذربایجان و همچنین روسیه نیز از مقاصد صادراتی محصولات این استان هستند. یکی دیگر از محصولات صادراتی استان، فرش‌های مرغوب ابریشمی است که به‌دلیل قیمت بالا، بیشتر به‌عنوان یک کالای لوکس صادر می شود. به‌همین دلیل نیازمند بازاریابی ویژه است و کانادا، آمریکا و کشورهای حوزه خلیج‌فارس مشتریان اصلی فرش‌های نفیس این استان به‌شمار می‌روند. عسل و محصولاتی مانند کشمش هم جزو اقلام صادراتی استان هستند، اما امسال کاهش میزان صادرات استان براساس آمار گمرک مشهود است. در نیمه نخست امسال ازطریق گمرکات استان، ۷۲۰هزار و ۲۹۴تن کالا به ارزش ۴۶۲میلیون دلار صادر شده‌است که از نظر وزن ۲۶درصد افزایش داشته ولی ازنظر ارزش ریالی، ۵۴درصد کاهش نشان می‌دهد.

آذربایجان‌شرقی
آذربایجان‌شرقی را می‌توان از معدود استان‌هایی دانست که درسال‌های اخیر توانسته‌است محصولاتش را به بیش‌از 100کشور صادر کند و اگر زمانی فرش مهم‌ترین محصول صادراتی استان بود، چند سالی می‌شود که شیرینی و شکلات و 80گروه کالایی دیگر، جای آن را گرفته‌اند، اما به لحاظ وزنی هنوز فرش جایگاه برتر را دارد. امسال هم این استان توانست محصولات بیشتری به کشورهای خارجی صادر کند و صادرات ۶۲۲میلیون دلاری از گمرکات استان، نشان از رشد ۵۵درصدی این رقم در نیمه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته دارد. این‌درحالی‌است که مسئولان اقتصادی استان و فعالان بخش‌خصوصی معتقدند استان ظرفیت‌های بیشتری برای صادرات دارد و باید زمینه‌ مناسب برای ورود به بازارهای جدید فراهم شود. دراین میان مهم‌ترین چالش فعالان صادراتی استان بازنگشتن بخشی از پول محصولاتی است که صادر شده‌است. برخی صادرکنندگان بخش‌خصوصی دراین زمینه با مشکلاتی مواجه شده‌اند و مقرر شده در کمیته ارزی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان تصمیم‌های کاربردی گرفته شود.

قزوین
استان قزوین در ۸سال‌گذشته با تمرکز بر توسعه صادرات غیرنفتی، ارزش صادرات خود را به‌میزان ۹۲درصد افزایش داده و صادرات کالاهای این استان به بیش‌از ۶۰کشور دنیا صورت گرفته‌است. صادرکنندگان استان دراین حوزه موفق عمل کرده‌اند و توانسته‌اند بیش‌از ۸۰درصد ارز صادراتی خود را به کشور برگردانند. کشمش، کاشی و سرامیک، شیشه ساختمانی، ظروف شیشه‌ای، آهن‌آلات و فولاد، انواع مواد شوینده، موادغذایی و مواد شیمیایی، مصنوعات پلیمری، سیم و کابل، چرخ خیاطی و کولرآبی محصولات صادر شده از این استان به کشورهای هدف یعنی عراق، افغانستان، ترکیه، پاکستان، امارات‌متحده‌عربی و کشورهای آسیای میانه است. قزوین در صادرات برخی محصولات مانند شوینده‌ها، سی‌دی و دی‌وی‌دی و چرخ خیاطی نیز صادرکننده برتر کشور است. حضور صادرکنندکان فاقد اهلیت و تعدد قوانین صادراتی که کاغذبازی‌های اداری و محدودیت‌ها را بیشتر کرده، نبود ماشین های مناسب حمل‌ونقل و یخچال‌دار برای صادرات کالاهای غذایی و همچنین گران بودن هزینه‌های حمل‌ونقل از مهم‌ترین معضلات صادرکنندگان قزوینی به‌شمار می‌رود. 

بوشهر
با احتساب میعانات گازی، میزان صادرات گمرکات استان بوشهر در نیمه نخست سال‌جاری، حدود 13میلیون‌و 331هزارتن به ارزش 4میلیارد و630میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته، ازنظر وزنی 15درصد و ازنظر ارزشی 87درصد افزایش یافته‌است. عمده کالاهای صادراتی از گمرکات استان شامل محصولات پتروشیمی، میعانات گازی، مواد معدنی، انواع آبزیان و سبزیجات و صیفی‌جات بوده‌است و کشورهای چین، امارات متحده‌عربی، ترکیه، هند، پاکستان، آفریقای جنوبی، برزیل، قطر، نیجریه و افغانستان مهم‌ترین مقاصد کالاهای صادراتی استان بوده‌اند. دراین زمینه آنچه از تحلیل آمارهای حوزه صادرات استان به‌دست می‌آید، این‌است که آثار تحریم های ظالمانه دشمنان ایران و همه‌گیری ویروس کرونا درحد قابل‌توجهی کم‌تر شده‌است و امید می‌رود این روند ادامه یابد.

قم
صادرات کالا از استان قم در 6ماهه نخست امسال ازنظر ارزش ریالی 89درصد و ازنظر وزنی 97درصد نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته افزایش داشته‌است. سال‌گذشته 48هزارتن کالا به ارزش 57میلیون‌و 500هزاردلار از استان صادر شد که این حجم در نیمه نخست سال‌جاری به 5/94تن و 108میلیون‌و 500هزار دلار رسیده‌است. 97درصد از این کالاها به 10کشور عراق، ترکیه، افغانستان، امارات‌متحده‌عربی، پاکستان، آلمان، هند، روسیه، ازبکستان و ترکمنستان صادر شده‌است. یکی از چالش‌های مهم در رصد کالاهای صادراتی، صادرات از گمرک‌های خارج از استان است. علاوه براین، هزینه‌های جانبی و حمل‌ونقل صادرات کالا از قم گران است. مشوق‌های صادراتی، بازگشت ارز و پرداخت مالیات بر ارزش‌افزوده از دیگر چالش‌های صادرکنندگان قمی است.

خراسان‌رضوی
«دوغارون»، «سرخس»، «باجگیران» و «لطف‌آباد» از پایانه‌های مرزی استان خراسان‌رضوی هستند که بخش مهمی از صادرات کشور ازطریق آنها انجام می‌شود. درحال‌حاضر پایانه مرزی دوغارون فعال است، اما با تحولات سیاسی پیش آمده در افغانستان، روند صادرات از این مرز تاحدودی دچار اختلال شده‌است و بازرگانان فعالیت خود را محدود کرده‌اند. هرچند شرایط دراین پایانه مرزی روبه عادی شدن است، اما در سایر مبادی مرزی استان مانند سرخس، باجگیران و لطف‌آباد که با کشور ترکمنستان هم‌مرز هستند، وضعیت متفاوت است. در گذشته این ۳مرز به‌دلیل محدودیت‌هایی که دولت ترکمنستان ایجاد کرده بود، تقریبا به‌حالت تعطیل درآمده بودند، اما امسال این شرایط بهبود یافته و صادرات از طریق مرزهای سرخس، باجگیران و لطف‌آباد افزایش قابل‌ملاحظه‌ای داشته‌است. در ۴ماه ابتدایی ‌سال‌جاری حدود ۴۶۲میلیون دلار صادرات از مرزهای استان انجام شده که نسبت به سال‌گذشته ۸درصد افزایش داشته‌است. اصلی‌ترین کالاهای صادر شده از مرزهای خراسان‌رضوی میله‌های آهنی یا فولادی، سیمان، پسته، زعفران، سیب، سیب‌زمینی، کف‌پوش‌ها و محصولات پلی‌اتیلن است. افغانستان، ترکمنستان، تاجیکستان، قرقیزستان و کشورهای آسیای‌میانه مقاصد اصلی صادرات از خراسان‌رضوی هستند.

خراسان‌جنوبی
«دوکوهانه»، «یزدان»، «گلورده» و «ماهیرود» در خراسان‌جنوبی، بازارچه‌های مرزی میان ایران و افغانستان هستند که از آنها تنها بازارچه ماهیرود فعال است و ۳بازارچه دیگر ۶سال است که فعالیتی ندارند. صادرات کالا از مرز ماهیرود درسال‌گذشته با وجود مشکلات بسیار ازجمله همه‌گیری ویروس کرونا و تحولات سیاسی افغانستان، نسبت به سال قبل از آن، بیش‌از ۱۰۳درصد افزایش یافت و در ۴ماه ابتدایی سال‌جاری نیز با وجود تحولات سیاسی افغانستان، میزان صادرات نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته ۴۲درصد افزایش نشان داد. محصولات پتروشیمی، مصالح ساختمانی، سوخت، کاشی و سرامیک، آهن و شیشه عمده کالاهایی هستند که از مرز ماهیرود به افغانستان صادر می‌شود. مهم‌ترین بازارهای هدف صادراتی خراسان‌جنوبی شامل افغانستان، عراق، پاکستان، ترکمنستان و ارمنستان هستند. واگذاری اختیارات لازم به مسئولان استانی برای رفع موانع صادرات، تقویت زیرساخت‌های صادراتی و شبکه‌های حمل‌ونقل با هدف کاهش هزینه‌ها، تثبیت قوانین و مقررات صادراتی و اصلاح فرایندهای موجود و حمایت از سرمایه‌گذاری‌های خارجی برای تولیدات صادرات‌محور در استان، از مهم‌ترین الزام‌های توسعه صادرات است.

لرستان
محصولات زیادی درلرستان تولید می‌شود، اما این استان تاکنون بهره چندانی از صادرات این محصولات نداشته است؛ فرایندی که نبود زیرساخت و فقدان برندسازی، مردم استان را از خوان‌نعمت صادرات کم‌بهره کرده‌است. بسیاری از محصولات صادرات‌پذیر استان حتی در بازارهای محلی نیز فروش خوبی ندارند. محصولاتی مانند انار، انجیر، سیب‌قرمز، شیرخام، عسل، زعفران، انواع حبوبات و شیلات در لرستان تولید می‌شود، اما به‌دلیل فراوری‌نشدن و نبود بازارهدف، از صادرات بازمی‌مانند. پس باید توسعه و ترویج صادرات‌پذیری کالاهای کشاورزی استان را در دستورکار قرار داد که این مهم صرفا تکلیف جهادکشاورزی نیست، بلکه باید به‌عنوان یک موضوع فرابخشی تلقی و پیگیری شود. با وجود ظرفیت‌های بالقوه زیربخش‌های مختلف کشاورزی استان برای صادرات، اما لرستان با چالشی به نام نبود تقاضای موثر برای بسیاری از کالاها مواجه است. درحالی‌که ارزش تولیدات کشاورزی لرستان در زیربخش‌های زراعی، دامی و باغی 5میلیارد و ۳۰۰میلیون تومان است، اما به‌دلیل کم‌توجهی به صادرات محصول، ارزش‌افزوده زیادی نصیب مردم نمی‌شود. 

کرمانشاه
استان‌کرمانشاه دارای ۶مرز رسمی فعال و بازارچه مرزی با کشور عراق است که از دروازه‌های بزرگ تجاری کشور برای صادرات کالاهای ایرانی به عراق و سوریه محسوب می‌شوند. در نیمه نخست سال‌جاری حدود یک میلیارد و ۲۰۰میلیون دلار کالا از مرزهای استان صادر شده‌است. سهم استان کرمانشاه از صادرات ایران به عراق در نیمه نخست سال‌جاری، بیش‌از ۴۰درصد برآورد شده‌است که ۶۰ تا ۷۰درصد صادرات، از کالاهای تولید استان بوده‌است. عمده کالاهای صادراتی استان مصالح‌ساختمانی شامل سیمان، کاشی، سرامیک، موادغذایی شامل لبنیات، خشکبار، بیسکویت، میوه و تره‌بار و مواد پتروشیمی مانند کود اوره، مواد پلی‌اتیلن است. عراق، عمان، قطر، افغانستان، ترکیه، امارات‌متحده عربی، تانزانیا، ارمنستان، جیبوتی، فلیپین و... مهم‌ترین کشورهای هدف‌ صادرات کرمانشاه هستند. استان کرمانشاه دارای ظرفیت‌های بسیاری در زمینه تولید و صادرات فراورده‌های نفتی و معدنی و محصولات کشاورزی است، اما بسته‌شدن گاه و بی‌گاه مرزها، مشکلات زیرساختی در برخی مرزهای استان و نبود ارتباط‌های مناسب بانکی در نقاط مرزی، از مهم‌ترین مشکلات صادرکنندگان استان کرمانشاه است.

کرمان
ارزش کالاهای صادراتی استان کرمان نسبت به ارزش واردات کم است و کالاهایی با ارزش دلاری بالا صادر نمی‌شوند. پسته عمده کالای صادرات استان است که بیشتر در نیمه دوم سال صادر می‌شود، زیرا محصولی که از انبارها ترخیص می‌شود از مهرماه بیشتر خواهد شد. پسته، خرما، کاشی و سرامیک و مصنوعات مسی از اصلی‌ترین کالاهای صادراتی استان است که پسته در رتبه اول و خرما در رتبه دوم صادرات استان قرار دارد. این‌درحالی‌است که در نیمه‌نخست امسال ارزش صادرات کرمان نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته ۴۰درصد افزایش یافته‌است. چین، هند، آلمان، عراق، ترکیه، امارات‌متحده عربی، ایتالیا و روسیه، ازجمله کشورهای هدف صادرات استان هستند. ضعف‌های موجود در شبکه حمل‌و‌نقل کالا، نبود تشکل‌های صادراتی منسجم، رقابت‌‌های غیرمفید برخی صادرکنندگان در بازارهای هدف، اعمال تحریم‌های ظالمانه ازسوی دشمنان ایران و بی‌ثباتی نرخ ارز، از مهم‌ترین مشکلات صادرکنندگان کرمانی است. 

اردبیل
با موقعیت جغرافیایی مناسب، استان اردبیل سهم صادراتی مطلوبی درکشور ندارد و کارشناسان مهم‌ترین دلیل این موضوع را وجود مشکلات زیرساختی، نبود برنامه منسجم برای بازاریابی و ضعف در ارزیابی بازارهای خارجی می‌دانند. این‌درحالی‌است که به‌دلیل نبود یخچال، مجوز صادرات برای لبنیات، به‌عنوان مهم‌ترین محصولات دشت مغان، در گمرک بیله‌سوار صادر نمی‌شود و از گمرک دیگر استان‌ها مانند گیلان و آذربایجان‌شرقی صادر می‌شود. ازسوی دیگر برای سیب‌زمینی، به‌عنوان مهم‌ترین محصول تولیدی استان نیز به‌دلیل نبود سردخانه کافی، نمی‌توان قرارداد صادراتی مستمر منعقد کرد. فرش هم از تولیدات پرآوازه استان اردبیل است، اما تقریبا هیچ صادراتی به نام استان اردبیل انجام نمی‌شود. مقصد صادرات فرش اردبیل، کشورهای اروپایی و آمریکاست که ازطریق تهران یا استان‌های جنوبی انجام می‌شود. در نیمه اول امسال میزان صادرات استان 125هزارتن به ارزش 191میلیون دلار بود. بیشترین کالای صادراتی نیز شامل پلاستیک، سیب‌زمینی، شیشه و آینه، مصالح ساختمانی، ام.دی.اف و سبزیجات و میوه می‌شود که به جمهوری‌آذربایجان، عراق، گرجستان، افغانستان، پاکستان، ارمنستان، امارات‌متحده‌عربی، قزاقستان و ترکمنستان صادر می‌شود.

چهارمحال‌وبختیاری 
نیمه نخست سال‌جاری ۴۱هزار و ۶۳۶تن کالا از چهارمحال‌وبختیاری صادر شده که این میزان ازنظر وزنی نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۱۱۸درصد و ازنظر ارزش ارزی نیز ۸۲درصد افزایش داشته‌است. بیشترین کالاهای صادر شده از استان لوازم‌خانگی شامل لباسشویی، آبگرمکن برقی و کولرآبی، مغز بادام و خوراک ماهی است و مقصد بیشترین کالاهای صادراتی استان نیز به ترتیب کشورهای عراق، هند و ترکیه است. دراستان چهارمحال‌وبختیاری ۷۴واحد تولیدی صادرکننده فعالیت می‌کنند. تعهد ارزی واحدهای صادرکننده استان از ابتدای سال1397 تا شهریورماه امسال ۱۸۸میلیون دلار محاسبه شده‌ که تاکنون ۷۳درصد آن، معادل ۱۳۳میلیون دلار محقق شده‌است. این استان با وجود کالاهای صادراتی مانند بادام و فرش هنوز دارای گمرک تخصصی نیست و بسیاری از کالاهای صادراتی این استان از گمرک‌ دیگر استان‌ها صادر می‌شود. همچنین ایستایی کالا در گمرک این استان 7روز است که با وضعیت ایده‎آل فاصله دارد. تنوع کالاهای صادراتی استان کم است و هرسال کالاهای مشخصی از استان صادر می‌شود و ازسوی دیگر، تنوع شرکت‌های صادراتی استان نیز کافی نیست.

مازندران
استان مازندران با توجه به استقرار 5مبدأ گمرکی اتصال به شبکه سراسری راه‌آهن، وجود 3بندر فعال امیرآباد، فریدونکنار و نوشهر، داشتن 3فرودگاه و همچنین مرز مشترک آبی با کشورهای حوزهCIS  (کشورهای مستقل مشترک‌المنافع)، ازنظر زیرساخت‌های صادرات کالا وضعیت خوبی دارد. به این ظرفیت‌ها باید تولید بیش‌از 7میلیون تن انواع محصولات باغی و کشاورزی را افزود که می‌تواند سهم قابل‌توجهی از بازار کشورهای همسایه را دراختیار بگیرد، اما ضعف در برندسازی، بسته‌بندی و بازاریابی، سبب شده‌است مازندران به جایگاه مطلوبی در صادرات نرسد. نبود شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌‌المللی هم از دیگر چالش‌های صادرات از این استان است. با اینکه 4سال پیش چشم‌انداز صادرات 3میلیارد دلاری برای مازندران تا سال 1400 ترسیم شده بود، اما همچنان میزان صادرات سالانه این استان حدود 500میلیون دلار است.

البرز
استان البرز بزرگ‌ترین شرکت‌های دارویی و موادغذایی، ازجمله کارخانه‌های بزرگ ماکارونی، قطعات خودرو و... را در دل خود جا داده  و از صادرکنندگان این محصولات نیز به‌شمار می‌رود، به‌گونه‌ای که سال‌گذشته یکی از شرکت‌های دارویی استان عنوان برترین شرکت صادراتی کشور را به خود اختصاص داد. بیشترین صادرات استان متعلق به محصولات کشاورزی، غذایی و دارویی است و البته در بخش صنایع فلزی و شیمیایی هم صادرات وجود دارد. کشورهای حاشیه خلیج‌فارس، عراق، روسیه، چین و حتی کشورهای اروپایی مقصد کالاهای این استان محسوب می‌شوند. با وجود شرایط کرونایی، البرز جزو معدود استان‌هایی بود که سال‌گذشته تراز تجاری مثبت داشت؛ در سال1398، 422میلیون دلار کالا از استان صادر شد که این میزان در سال1399، به 895میلیون دلار رسید. 80درصد صادرات از استان و 20درصد آن از گمرک استان‌های دیگر انجام می‌شود و ازجمله مشکلات صادرکنندگان استان، می‌توان به تعهدهای ارزی و بازگشت ارز حاصل از صادرات اشاره‌کرد. به‌گفته صادرکنندگان البرزی، بانک‌مرکزی باید شرایط را در اجبار بازگشت ارز محصول صادراتی آسان‌تر کند تا بخش‌زیادی از مشکلات صادرکنندگان رفع شود. کاغذبازی‌های اداری و نبود تشکل قوی برای حمایت از صادرکنندگان، از دیگر مشکلات موجود است.

زنجان
صادرات استان زنجان به‌دلیل صنعتی بودن، ارزش دلاری قابل‌توجهی دارد. به‌گفته مسئولان مربوط در زنجان، میزان صادرات این استان در نیمه نخست امسال ۱۸۰میلیون دلار بوده‌است که نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته، ۱۴۶درصد افزایش نشان می‌دهد. گفته می‌شود ارزش دلاری هر تن کالای صادراتی زنجان 4برابر میانگین کشور است که نشان می‌دهد کالاهای صادراتی این استان ارزش‌افزوده بالایی دارد. هرچند شمش روی، مهم‌ترین محصول صادراتی استان است و بیش‌از 70درصد صادرات زنجان را شامل می‌شود، اما پروفیل، شمش سرب، ترانسفورماتور، خشکبار، کاغذ فلوتینگ، پلیمر پروپیلن، لبنیات، مفتول مسی و پارچه‌های نبافته نیز در فهرست کالاهای صادراتی استان قرار دارند. به‌صورت‌میانگین مقصد ۹۶درصد صادرات زنجان، کشورهای هند، پاکستان، ارمنستان و روسیه بوده‌است. اینها درحالی‌است که کافی نبودن شرکت‌های صادراتی و صادرات بخشی از کالاهای استان از سایر گمرکات کشور مورد انتقاد کارشناسان اقتصادی استان است. تسریع در روند اداری صدور مجوزهای لازم برای تولیدکنندگان و تجار و اجرای روش‌های الکترونیکی برای تسریع در امور صادراتی ازجمله راهکار‌هایی است که کارشناسان معتقدند می‌تواند نقش ویژه‌ای در تسهیل فرایند صادرات از استان ایفا کند.

گیلان
گیلان به‌دلیل وجود بندرانزلی و آستارا و همچنین همسایگی با کشورهای حاشیه دریای خزر، از استان‌های توانمند در بخش صادرات محسوب می‌شود، اما سهم این استان از صادرات مواد غذایی و محصولات کشاورزی به روسیه، معادل ۲۲صدم درصد از کل واردات این کشور است. به‌همین دلیل با تکمیل کریدور شمال- جنوب (نوستراک) و ایجاد زیرساخت‌های ترانزیتی موردنیاز در گیلان، می‌توان دراین بخش تحول بزرگی ایجاد کرد. گیلان مهم‌ترین سکوی صادرات کالاها و موادغذایی به روسیه و جمهوری‌آذربایجان است که سالانه ۶۰۰میلیون دلار کالا به کشورهای هدف همسایه دریای خزر صادر می‌کند، اما موانعی در پایانه مرزی زمینی و ریلی وجود دارد که رفع آن نیازمند توجه مسئولان مربوط است. مقاصد صادراتی گیلان ۲۴کشور و عمدتا کشورهای حاشیه خزر، روسیه، آسیای میانه و اروپا هستند و محصولات کشاورزی مانند کیوی، برنج، بادام، چای، زیتون، فندق، خاویار و ماهی را به کشورهای دیگر صادر می‌کند. برای صادرات محصولات کشاورزی، وجود مجوز سلامت و قرنطینه لازم است، اما در بیشتر شهرهای مبدأ صادرات، کلینیک‌های گیاه‌پزشکی فعال نیستند که سبب برگشت محصول صادراتی در مرز آستارا می‌شود. درمجموع حذف تصمیم‌های لحظه‌ای، تسریع در ترخیص کالا برای جلوگیری از فاسد شدن محصولات کشاورزی و سبزیجات و استفاده از توان و ظرفیت بالای ترانزیتی استان، از مهم‌ترین درخواست‌های صادرکنندگان گیلانی است.

سمنان
استان سمنان در سال‌های اخیر رشد قابل‌توجهی در حوزه صادرات داشته‌است. حجم صادرات کالا از این استان از ابتدای امسال تا پایان شهریورماه، 112هزارتن بوده که با رشد 40درصدی ازنظر ارزش اقتصادی، طی 6ماه 169میلیون دلار برای این استان آورده ارزی ثبت کرده‌است. این درحالی است که مجموع صادرات سمنان در سال‌گذشته حدود 216میلیون دلار بود و اکنون در یک نیمه از سال‌جاری 78درصد میزان صادرات سال‌گذشته سمنان انجام شده‌است. کالاهای صادراتی سمنان در سال‌جاری به 33کشور فرستاده شده‌است که امارات متحده‌عربی، ترکیه، روسیه، پاکستان، عراق و جمهوری‌آذربایجان عمده کشورهای هدف بوده‌اند. طی سال‌های اخیر گام‌هایی برای بهبود وضعیت زیرساخت‌های گمرکی و مبادی صادراتی استان سمنان برداشته شده‌است تا سرعت صادرات استان افزایش یابد. به‌همین دلیل ایستایی کالا در گمرک سمنان بسیار اندک است. تازه‌ترین خدمت گمرکی در سمنان به صادرکنندگان، انجام ارزیابی کالاهای صادراتی در محل ازسوی کارشناسان گمرک با هدف افزایش سرعت انجام امور گمرکی و صادرات کالاست. با این‌حال هنوز ضعف‌هایی مانند برندسازی، به‌ویژه برای محصولات معدنی سمنان یا مشکلات حمل‌ونقلی در حوزه صادرات این استان وجود دارد.

سیستان‌وبلوچستان
پاکستان و افغانستان از عمده‌ترین کشورهای مقصد کالاهای صادراتی سیستان‌وبلوچستان هستند و بیشتر محصولات تولیدی و صادراتی کشور، ازطریق مرزهای خاکی این استان وارد کشورهای هدف می‌شود. درچنین شرایطی مجموع صادرات انجام شده از گمرگات و بازارچه‌های مرزی استان در نیمه نخست امسال ۷۲میلیون‌و ۹۵۶هزار و ۱۱۵دلار و به وزن ۴۲۴هزار و ۷۳۶تن بوده‌است. مصالح ساختمانی(سیمان)، میوه، نخودخام، گاز، گوگرد، خرما و صیفی‌جات، پودر لباسشویی، قیر، محصولات سرامیکی، به کشورهای پاکستان، افغانستان، ترکیه، کویت، امارات‌متحده‌عربی و سایر کشورها ازطریق گمرک و مرزهای استان صادر می‌شود. حوزه بازرگانی و تجارت استان با 2چالش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مواجه است. بخش سخت‌افزاری مربوط به تکمیل نبودن زیرساخت‌ها مانند نبود بزرگراه‌های مناسب تجاری و ترانزیتی برای انتقال کالاهایی تولیدی سراسر کشور به بندر چابهار و مرزهای بازرگانی استان است. بخش نرم‌افزاری نیز تابع شرایط کشور است و صادرات غیرنفتی دارای مشکلاتی مانند موانع پیمان‌سپاری ارزی، نوسان نرخ ارز، تحریم‌های ظالمانه دشمنان، نبود نظام ارزی مشخص، افزایش هزینه تولید، نبود بازاریابی مناسب و مستمر و طولانی شدن زمان ایستایی کالا در گمرک است.

یزد
یزد، پنجمین استان صنعتی کشور، طی سال‌های اخیر از رشد مطلوب صادراتی برخوردار بوده‌است. حجم صادرات سال‌گذشته استان بیش‌از 3میلیون‌و ۹۸هزارتن کالا به ارزش ۳۸۰میلیون‌و ۲۵۸هزار دلار بوده‌است. عمده کالاهای صادراتی استان کاشی و سرامیک، هیدورکربن‌ها، شیشه‌های ساختمانی، ظروف شیشه‌ای، محصولات پتروشیمی و محصولات کشاروزی شامل انار دانه، پسته و مغز پسته است. افغانستان، سوریه، پاکستان، امارات‌متحده عربی، جمهوری‌آذربایجان، عمان، ارمنستان، ترکیه، تایلند، قزاقستان و هند مهم‌ترین مقاصد کالاهای صادراتی استان هستند. اینها درحالی‌است که با وجود استقبال یزدی‌ها از فعالیت دربرخی صنایع و بخش‌های تولیدی که حجم بالایی از صادرات را به خود اختصاص داده‌اند، همچنان بزرگ‌ترین مانع در توسعه این استان کم‌آبی است، چراکه بسیاری از واحدهای در دست ساخت کاشی و سرامیک استان با معضل تأمین آب مواجه‌اند یا در بخش کشت پسته، خشکسالی زمینه‌ساز تخریب بخشی از باغ‌ها شده‌
است.

اصفهان 
به‌گفته مسئولان استان، بیشترین صادرات اصفهان به عراق انجام می‌شود و پس‌از آن افغانستان، امارات متحده عربی، میانمار، پاکستان و ترکیه قرار دارند. ارزش صادرات گمرکات این استان از ابتدای سال‌جاری تاکنون ۵۰۶میلیون دلار بوده‌است که ۷۲درصد نسبت به مدت‌مشابه سال‌گذشته افزایش نشان می‌دهد. صادرات امسال از مراکز گمرک استان ازنظر وزنی ۸۸۳میلیون کیلوگرم بود که نسبت به سال‌گذشته ۲۹درصد رشد داشت.عمده محصولات صادراتی استان شامل آهن و فولاد، محصولات پتروشیمی، فرش، فراورده‌های شیمیایی و محصولات و مصنوعات آهنی است و شرایط خوبی در بخش زیرساخت‌های صادراتی و مبادی گمرکی وجود دارد. با این وجود رفع تعهدهای ارزی سال1397، معافیت مالیاتی صادرکنندگان، دریافت مابه‌التفاوت نرخ ارز برای واردکنندگان، ارجاع پرونده‌های رفع تعهد ارزی قبل از سال1397، لزوم افزایش سرمایه بانک‌ها برای راه‌اندازی پروژه‌های سرمایه‌گذاری و نحوه تسویه تسهیلات از مهم‌ترین مشکلات صادرکنندگان اصفهانی به‌شمار می‌رود.

خوزستان
خوزستان یکی از قطب‌های صادرات و واردات کشور محسوب می‌شود که چند مرز زمینی و دریایی دارد و مجتمع بندری امام‌خمینی(ره) آن با ۳۸اسکله فعال، بزرگ‌ترین بندر فعال ایران است. مرزهای تجاری و مسافری چذابه و شلمچه و مرز دریایی خرمشهر هم ازجمله مرزهای تجاری فعال خوزستان هستند که نقش مهمی در صادرات کشور دارند. براساس آخرین آمار، میزان صادرات غیرنفتی از خوزستان در ۲ماه نخست امسال نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته ازنظر وزنی ۳۲درصد و ازنظر ارزشی ۹۷درصد رشد داشته‌است. نیمه‌کاره ماندن برنامه‌های توسعه‌ای بندر امام‌خمینی(ره)، ظرفیت‌های مغفول مانده منطقه آزاد اروند و بنادر خوزستان، ناهماهنگی بین دستگاه‌ها و کاغذبازی‌های اداری از مهم‌ترین موانع صادرات از خوزستان به‌حساب می‌آید که استاندار به‌تازگی وعده رفع آنها را داده‌است. این درشرایطی است که خوزستان سال‌گذشته رتبه دوم صادرات کالاهای غیرنفتی کشور را به خود اختصاص داد. بیشترین صادرات خوزستان محصولات کشاورزی است و به ترتیب کشورهای عراق، عمان، امارات‌متحده عربی، کویت و قطر مهم‌ترین شرکتی تجاری استان به‌حساب می‌آیند.

کردستان 
طی نیمه‌نخست سال‌جاری حدود یک‌میلیون‌و ۵۶۰هزارتن کالا به ارزش بیش‌از ۴۹۹میلیون دلار از گمرکات کردستان و مرزهای «سیرانبند» بانه و «باشماق» مریوان صادر شده‌است. میوه وتره‌بار، مصالح ساختمانی، سنگ آهن، فرش، محصولات کشاورزی، پتروشیمی، لبنی و مصنوعات فلزی و پلاستیکی از مهم‌ترین محصولات صادراتی از مرزهای استان است و ۵کشور عراق، ترکیه، هند، آفریقای‌جنوبی و کانادا عمده مقاصد صادراتی کردستان محسوب می‌شوند. از ۲۳درصد صادرات کشور ازطریق مرزهای کردستان، بیش‌از ۱۳درصد آن کالاها و تولیدات استان است که۵۰درصد آن را محصولات کشاورزی تشکیل می‌دهد. این استان درحوزه صنعت و معدن با مشکلاتی در زمینه زیرساخت‌های جاده‌ای و حمل‌ونقل و همچنین ضعف تولید مواجه است و از کمبود سرمایه‌گذار، منابع مالی و تسهیلات بانکی و همچنین خام‌فروشی و گرانی زمین رنج می‌برد. رقابت پذیرنبودن تولیدهای استان در برابر تولیدات دیگر کشورها و نبود مشوق‌های صادراتی از دیگر موانع کردستان درمسیر حضور در بازار‌های بین‌المللی است. 

هرمزگان
براساس اعلام اداره بنادر و دریانوردی  هرمزگان، تا نیمه مهرماه سال‌جاری حدود 3میلیون و ۲۲۸هزارتن کالای نفتی و غیرنفتی از این استان صادر شده که شاخص‌ها رشد ۳۰۴ درصدی را نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته نشان می‌دهد. این‌درحالی‌است که تعاونی‌های این استان سهم قابل‌توجهی در صادرات غیرنفتی هرمزگان دارند. براساس آمار منتشر شده ازسوی استانداری هرمزگان، در پایان شهریورماه سال‌جاری تعاونی‌های استان موفق شدند در 4سال اخیر، حدود 564میلیون دلار صادرات کالا داشته باشند. همچنین از پایان شهریورماه امسال صادرات سنگ گچ معادن استان که از اواخر سال‌گذشته متوقف شده بود، از طریق بندر شهیدرجایی ازسر گرفته شد. مقصد عمده صادرات هرمزگان کشورهای حوزه خلیج فارس است. با وجود توسعه زیرساخت‌های تبادل کالا به‌ویژه در بنادر استان، هرمزگان سهم اندکی از صادرات موادغذایی و محصولات کشاورزی دارد. صادرکنندگان این استان بزرگ‌ترین مانع در صادرات کالاهای غیرنفتی و کشاورزی را نوسان نرخ ارز عنوان می‌کنند.

گلستان 
مسئولان گمرکات استان گلستان از صادرات ۱۳۰هزارو ۷۱۰تن انواع کالای غیرنفتی در 4ماه ابتدایی سال‌جاری خبر می‌دهند که ارزش این مقدار صادرات بیش‌از ۳۵میلیون‌و ۲۵۴هزار دلار برآورد می‌شود که نسبت به مدت‌مشابه سال‌گذشته رشد زیادی داشته‌است. براین اساس، حجم کالاهای صادراتی که از مبادی گمرکی گلستان به دیگر کشورها صادر شد ازنظر وزنی در مقایسه بامدت مشابه سال‌گذشته ۴۵۰درصد رشد داشته‌است. پلی استایرن، پنیر، خرما، پسته، سیمان، سیب‌زمینی و ید به ترتیب از مهم‌ترین اقلام صادراتی گلستان به‌شمار می‌روند که به کشورهای مختلف ازجمله قزاقستان، ترکمنستان، عراق، افغانستان، بلغارستان، رومانی، ایتالیا، روسیه، قرقیزستان، ازبکستان و پاکستان صادر می‌شود. دراین‌میان کمبود واگن‌های حمل‌بار و مجهز نبودن پایانه‌ها به انبارهای استاندارد و با حجم بالا، از بزرگ‌ترین مشکلات صادرکنندگان استان است که به‌ویژه در حوزه موادغذایی گاه منجر به ایجاد خسارت‌های سنگین به بازرگانان می‌شود. اینها درحالی‌است که عمده محصولات گلستان به‌صورت فله‌ای و بدون برندسازی صادر می‌شود.

ایلام
از ابتدای امسال تاکنون، ۴۶۶میلیون‌و ۱۴۲هزاردلار کالا از استان ایلام به کشورهای هدف صادر شده که این میزان صادرات در مقایسه با مدت مشابه سال‌گذشته، ازنظر ارزشی ۱۵۴درصد و ازنظر وزنی ۱۷۷درصد رشد داشته‌است. کشورهای عراق، ترکیه، پاکستان، جمهوری‌آذربایجان و ارمنستان از مهم‌ترین بازارهای هدف صادراتی استان هستند. عمده محصولات صادراتی نیز شامل صنایع‌معدنی، کشاورزی و صنایع‌غذایی، فرش و صنایع‌دستی و پتروشیمی و حوزه صنعت است. مشکلات بیمه‌ای، نبود مشوق‌های سرمایه‌گذاری، نبود بهره‌گیری مناسب از مرز بین‌المللی مهران و ضرورت آسان‌سازی فرایندها برای سهولت در صادرات کالا، ضرورت ایجاد و تقویت زیرساخت‌های تولید و تجارت استان و همچنین فراهم کردن زمینه مناسب برای سرمایه‌گذاری در حوزه نفت و گاز به‌عنوان ظرفیت مناسبی برای استان، ازجمله مشکلات صادرکنندگان استان است. همچنین مهم‌ترین مشکلات صادرات در مرز مهران در 2بخش خارجی و داخلی بوده که در بخش‌خارجی ناشی از تحریم‌های ظالمانه دشمنان و همه‌گیری ویروس کروناست. در بخش داخلی نیز مسائل مربوط به تعهدهای ارزی، موازی‌کاری و برخی سخت‌گیری‌ها صادرکنندگان را با مشکلاتی مواجه کرده‌است.

خراسان‌شمالی
در نیمه نخست امسال میزان صادرات کالا از استان، در مقایسه با مدت مشابه سال‌گذشته، ازنظر ارزشی بیش‌از ۲برابر و از لحاظ وزنی 6/52درصد افزایش داشت. دراین‌مدت 2/215هزارتن کالا از استان صادر شد. همچنین عمده کالاهای صادراتی استان شامل محصولات پتروشیمی، محصولات فولادی، شمش آلومینیوم، سیمان، زعفران، موادغذایی و کالاهای صنعتی بوده‌است. این میزان کالا بـه کشورهای مختلف ازجمله افغانستان، عـراق، ترکمنستان، ازبکستان، آلمان، چین، ترکیه، اوکراین و پاکستان صادر شد. با وجود اینکه صادرات خراسان‌شمالی در 6 ماه نخست سال‌جاری افزایش قابل‌توجهی داشته، اما برخی سیاست‌های ارزی، ضعف زیرساخت‌های حوزه حمل‌ونقل، ابلاغ بخش‌نامه‌های متعدد و ضعف مالی تجار ازجمله مشکلاتی است که صادرکنندگان خراسان‌شمالی از آن گلایه‌مند هستند و آنها را مانع توسعه تجارت دراین استان می‌دانند. علاوه براین‌ها، یکی از مشکلات استان برای صادرات، نبود زیرساخت‌های ریلی است. نبود این زیرساخت سبب شده هزینه حمل‌ونقل، به‌ویژه برای کالاهای با حجم و وزن زیاد، بالا باشد. 

فارس
کالا‌های صادراتی از استان فارس براساس اولویت و مزیت صادراتی، شامل کود اوره، محصولات فولادی، پودر و عصاره شیرین‌بیان، سیمان و کلینگر، رب گوجه‌فرنگی، فرش و گلیم دستباف، صنایع الکترونیک، انواع میوه‌وتره‌بار، خرما، انجیر، قیر، کاشی و سرامیک و چینی بهداشتی و صنایع‌غذایی است. کشور‌های هدف صادراتی استان فارس نیز افغانستان، عراق، امارات‌متحده‌عربی، پاکستان، ویتنام، کویت، آلمان، ترکیه، روسیه، هند، اندونزی، قطر و دیگر کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس است. ازجمله مطالباتی که فعالان اقتصادی استان در راستای توسعه فعالیت‌ها در حوزه صادرات دارند، توسعه سامانه‌های صادرات‌محور درحوزه حمل‌ونقل هوایی است. 

همدان
حدود ۸۰قلم کالا از استان همدان صادر می‌شود که سفال، کشمش، انواع‌ چینی‌آلات بهداشتی، سیمان سفید، موتور کولرآبی، وازلین صنعتی و کلینگر خاکستری از مهم‌ترین این کالاها هستند. کالاهای استان همدان به ۳۹کشور صادر می‌شود و عراق، پاکستان، روسیه، افغانستان، ترکیه و کشورهای حوزه خلیج‌فارس ازجمله کشورهای مقصد صادرات به‌شمار می‌روند. این‌درحالی‌است که اعمال تحریم‌های ظالمانه و همه‌گیری ویروس کرونا اثرات مخربی بر وضعیت بخش بزرگی از صنعت استان برجا گذاشته که حوزه صادرات را نیز متأثر کرده‌است. تعدادی از صنایع، ماشین‌های موردنیاز خود را وارد کرده‌اند، اما ماه‌هاست درانتظار شرکت‌های نصب‌کننده خارجی به‌سر می‌برند که به‌دلیل همه‌گیری ویروس کرونا خلف‌وعده کرده‌اند. درحال‌حاضر مستهلک‌بودن دستگاه‌های برخی واحدهای تولیدی بزرگ‌ترین مانع در مسیر توسعه صادرات از استان همدان محسوب می‌شود.

کهگیلویه‌وبویراحمد
کهگیلویه‌وبویراحمد سال‌گذشته و امسال با رشد صادرات روبه‌رو بود؛‌ میزان صادرات این استان در سال‌گذشته ۲میلیون و ۶۱۰هزاردلار بود که ازنظر وزنی نسبت به مدت مشابه سال قبل 15درصد و ازنظر ارزش دلاری 113درصد رشد داشت. همچنین صادرات استان در 4ماه نخست امسال به لحاظ وزنی نسبت به مدت مشابه سال قبل ۶درصد رشد و ازنظر ارزش دلاری ۹درصد کاهش داشت. دراین میان آلمان، افغانستان، ارمنستان، سوئیس و عراق مقصد کالاهای تولیدی کهگیلویه‌وبویراحمد  و پودر و عصاره شیرین بیان، انواع محصولات آرایشی و بهداشتی، زعفران، اسانس، کفش اسپورت، پوشاک، اسپری خوشبوکننده، گل رز و سایر محصولات مهم‌ترین محصولات صادراتی این استان هستند. تعداد کم صادرکنندگان، مشکلات راه و حمل‌ونقل، نبود صنایع بسته‌بندی و تبدیلی و نداشتن فرهنگ صادرات از مهم‌ترین موانع بر سر راه توسعه صادرات این استان محسوب می‌شود که سبب شده‌است این استان رتبه خوبی در زمینه صادرات غیرنفتی نداشته باشد.

مرکزی
صادرات از استان مرکزی در نیمه نخست سال‌جاری به ارزش 593میلیون دلار بوده که نسبت به مدت مشابه سال‌گذشته 70درصد افزایش داشته‌است. کالاهای این استان به 100کشور صادر می‌شود که دراین میان کشورهای ترکیه، عراق، افغانستان، پاکستان و ازبکستان به ترتیب از مهم‌ترین بازارهای هدف کالاهای صادراتی استان مرکزی به‌شمار می‌روند. همچنین سال‌گذشته بیش‌از 600واحد صادراتی محصولات خود را از گمرکات استان صادر کردند. دراین میان مشکلات ناشی از اعمال تحریم‌های ظالمانه ازسوی دشمنان ایران به‌ویژه در زمینه حمل‌ونقل کالا، انتقال ارز حاصل از صادرات به کشور و افزایش هزینه‌های حمل‌ونقل دریایی، مشکلات ضمانت در معاملات خارجی ازسوی بانک‌ها، از مهم‌ترین مشکلات صادرکنندگان است. ازسوی دیگر نبود آزمایشگاه یا ارزیاب برای برخی کالاها ازجمله مشکلات زیرساخت‌های گمرکی است. درچنین شرایطی نقش برندسازی در صادرات کالا را نیز نمی‌توان نادیده گرفت؛ همان‌گونه که پسته استان‌مرکزی به‌عنوان پسته رفسنجان صادر می‌شود، انار دیگر استان‌ها نیز به‌عنوان انار ساوه صادر می‌شود.