زهرا رستگارمقدم- روزنامه‌نگار
بیماری قلبی وقتی سراغ کودکان را می‌گیرد، شکل پیچیده و مزمن‌تری پیدا می‌کند. متأسفانه کودکان هم ممکن است دچار انواع متعددی از بیماری‌ها، ازجمله بیماری‌های قلبی شوند؛ نارسایی‌های قلبی مادرزادی، عفونت‌های ویروسی که قلب را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و بیماری‌هایی که در مراحل بعدی دوران طفولیت بر اثر بیماری‌ها و سندروم‌های ژنتیک خود را نشان خواهد داد. اما آیا راهی برای گریز از این بیماری‌ها وجود دارد؟ توصیه پزشکان در این‌باره چیست؟ آیا از کودکی می‌توان با مراقبت‌هایی از بروز چنین بیماری‌هایی جلوگیری کرد؟
ضعف قلب از دوران کودکی
فشار خون بالا، کلسترول بالا و سایر عوامل خطرساز برای سلامت قلب و مغز مشکلاتی هستند که معمولاً افراد تا رسیدن به میانسالی به آنها فکر نمی‌کنند، درحالی‌که این مشکلات با سبک زندگی نادرست از کودکی آغاز می‌شود. در سال ۲۰۱۱، محققان با آزمایش روی 2هزار شرکت‌کننده دریافتند کنترل وزن، کلسترول و فشار خون در اوایل زندگی می‌تواند بر عملکرد شناختی در بزرگسالی تأثیر بگذارد. این مطالعه نشان داد که کودکان دارای فشار خون و کلسترول بالا همواره دارای حافظه و توانایی یادگیری ضعیف‌تری در میانسالی نسبت به افرادی هستند که معیارهای سلامت قلب را دارند. افرادی که در طول زندگی چاق بودند، کمتر قادر به پردازش اطلاعات هستند. ارتباط بین سلامت قلب و مغز به خوبی ثابت شده است. جریان خوب خون باعث می‌شود هر دو اندام به‌درستی کار کنند. تحقیقات نشان داده شرایط و رفتارهایی که به عروق خونی آسیب می‌رساند مانند فشار خون و کلسترول بالا، قلب و مغز را در معرض خطر قرار می‌دهد و می‌تواند منجر به حملات قلبی، سکته مغزی و زوال عقل شود. افزایش چاقی کودکان در دهه‌های اخیر نشان می‌دهد ضعف قلب از همان دوران کودکی شروع به توسعه می‌کند.
بیماری مادرزادی یا سبک زندگی
با پیشرفت تکنولوژی و علم پزشکی، بسیاری از کودکان مبتلا به بیماری‌های قلبی می‌توانند به زندگی عادی و فعال خود بازگشته و آن را ادامه دهند. گفته می‌شود بروز بیماری قلبی مادرزادی در دنیا حدود یک‌درصد است؛ یعنی کودکانی که با نارسایی‌های دریچه قلب مانند تنگی دریچه آئورت، سندروم هیپوپلازی چپ قلب که در آن نیمه چپ قلب به اندازه کافی رشد نکرده است، مشکلات مرتبط با سوراخ‌های قلب و تترالوژی فالوت به دنیا می‌آیند. نارسایی‌های مادرزادی قلبی ممکن است آثار بلندمدت روی سلامت کودک داشته باشند. این بیماری‌ها معمولا با انجام جراحی، کاتتر، دارو و در موارد حاد با پیوند قلب درمان می‌شوند. اما بیماری‌هایی چون آترواسکلروز یا تصلب شرایین که تجمع چربی و پلاک‌های حاوی کلسترول در عروق خونی است معمولا با افزایش چربی‌ها رخ می‌دهد. معمولا سال‌ها طول می‌کشد تا این عارضه ایجاد شود و احتمال اینکه کودکان و نوجوانان به آن دچار شوند کم است. با وجود این، چاقی، دیابت، فشار خون و دیگر مشکلات سلامتی احتمال این عارضه در کودکان را کم می‌کند. پزشکان توصیه می‌کنند کودکانی که سابقه بیماری‌های قلبی و دیابت در خانواده دارند یا دچار اضافه وزن و چاقی هستند به‌صورت دوره‌ای باید فشار خون و کلسترول‌شان آزمایش شود. در این موارد، رژیم درمانی، تغییر سبک زندگی و ورزش توصیه می‌شود.
باکتری‌ها و ویروس‌ها را جدی بگیریم
باکتری استرپتوکوک که عامل گلودرد میکروبی و تب اسکارلت است، درصورت بی‌توجهی می‌تواند موجب روماتیسم قلبی هم بشود. تحقیقات نشان می‌دهد تب روماتیسمی در کودکان ۵ تا ۱۵ ساله رخ می‌دهد، اما علائم بیماری روماتیسم قلبی، ۱۰ تا ۲۰ سال بعد از آن ظاهر می‌شود. روش پیشگیری از این عارضه، درمان گلودرد میکروبی با آنتی‌بیوتیک‌هاست. اما ویروس‌ها هم علاوه بر ایجاد مشکلات تنفسی و آنفلوآنزا، می‌توانند سلامت قلب را به مخاطره بیندازند. این نوع عفونت ممکن است موجب میوکاردیت (Myocarditis) یا التهاب عضلات قلب شود و قدرت پمپاژ خون توسط قلب را تحت‌تأثیر قرار دهد.
الگو شوید
دستورالعمل‌های فعلی به کودکان و نوجوانان شش تا هفده ساله توصیه می‌کند که حداقل یک ساعت فعالیت بدنی متوسط تا شدید در روز داشته باشند. محققان همچنین بر اهمیت محدود کردن تماشای تلویزیون به‌دلیل بی‌تحرکی تأکید دارند. مشخص شده که فعالیت بدنی منظم بر عملکرد شناختی و پیشرفت تحصیلی تأثیر‌گذار است. میانگین مدت تماشای تلویزیون، میان وعده غذایی مصرفی چون پفک، کیک، بیسکوئیت، چیپس، شکلات و... استفاده از روغن جامد، و حضور یک فرد سیگاری در خانواده خود عواملی برای بروز مشکلات قلبی از سنین پایین خواهد بود. اما با به کار بردن روش‌هایی می‌توان در حفظ سلامتی قلب کودک مؤثر بود. تأثیرگذارترین راه انتخاب سبک زندگی سالم برای همه اعضای خانواده است. اگر کودکی احساس کند که سالم‌خواری و ورزش برای پدر، مادر و دیگر اعضای خانواده‌اش اهمیت دارد، او هم در بزرگسالی و زندگی مستقلش، به این سبک پایبند خواهد بود. به‌عبارتی امکان ندارد یک کودک هویج و کرفس بخورد، درصورتی که دیگر اعضای خانواده در مقابل او سیب‌زمینی سرخ‌کرده می‌خورند. زمانی که کودک پدر و مادرش را دائم در حال تماشای تلویزیون می‌بیند، تمایلی ندارد تا فعالیت کند.
توصیه‌ها را جدی بگیرید
به‌نظر می‌رسد با این عمل به توصیه‌ها بتوانید از سنین پایین‌تر عملکرد قلب خود و فرزندتان را بهبود دهید. پس در گام نخست فراموش نکنید که لازم است تحرک داشته باشید. مثلا خانوادگی ورزش کنید، دوچرخه‌سواری کنید یا پیاده‌روی، شنا و بازی‌های دیگر انجام دهید. پس از آن لازم است مثبت فکر کنید، گوشه‌گیری را کنار بگذارید و زمان استفاده از تلویزیون، رایانه و تلفن را به 2ساعت در طول روز محدود کنید. بهتر است پیش از شروع دوره‌های ورزشی، معاینه عمومی منظم انجام دهید. با کودک خود به سوپرمارکت بروید. برچسب‌های مواد غذایی و خوراکی‌ها را بخوانید و آن را برای کودک خود به یک سرگرمی تبدیل کنید. مواد غذایی در آشپزخانه شما باید صد درصد شامل گندم، دانه‌های گیاهی یا حبوبات، محصولات لبنی کم‌چرب، پرنده‌ها، ماهی و دانه‌های خوراکی باشد. خوراکی‌های سالم در خانه داشته باشید؛ مثلا دانه‌های گیاهی پخته شده، پنیر سالم، سبزیجات، ماست یونانی با تکه‌های سیب، مغزهای خوراکی و میوه‌های خشک شده. ناهار را خانوادگی درست کرده و میزان نمک مصرفی را کنترل کنید. فعال باشید و خودتان را درگیر فعالیت‌های مختلف کنید و واقع‌بین باشید. بدانید که کوچک‌ترین قدم‌ها و تغییرات تدریجی می‌تواند تغییر بزرگی در طول زمان بر سلامتی خودتان و کودک‌تان داشته باشد.
سد خطر
برای دوری از بیماری‌های قلبی، از دوران کودکی باید چه توصیه‌هایی را جدی گرفت؟
در همینه زمینه :