65سال استمرار

یاور یگانه- خبرنگار

سیامک اطلسی که 4مهر 1400نامش به فهرست بلندبالای قربانیان کرونا وارد شد، متولد 1315ارومیه بود. 85سال شاید در نگاه اول عمری طولانی به‌نظر برسد، اما اگر واکسیناسیون عمومی زودتر شروع شده بود، اگر اطلسی پیشنهاد کار در سریال «اپیدمی» را نپذیرفته بود و اگر پروژه‌های فیلمبرداری به رعایت پروتکل‌های بهداشتی بهای بیشتری می‌دادند، شاید اطلسی هنوز هم می‌توانست در جمع خانواده و همکارانش حاضر باشد و هرازگاهی هم جلوی دوربین برود و همچنان به کاری که 50سال از عمرش را صرف آن کرد، مشغول باشد. اما همه این «اگر»ها وقتی مطرح می‌شود که دیگر کار از کار گذشته و ما زنده‌ها، از سر حسرت و افسوس، در ذهنمان به سناریوهای محالی بال و پر می‌دهیم که در آنها عزیزِ از دست‌رفته‌مان بر مرگ فائق آمده و آن را پس زده و همچنان زنده و سر حال در کنار ماست.

دوبله
اطلسی در سال 1335کارش را با دوبله آغاز کرد؛ در سال‌هایی که فیلمفارسی رونق داشت و دوبله یکی از ارکان اصلی فیلم‌ها بود. البته اطلسی هیچ‌وقت دوبلور طراز اولی نبود و نقش خاطره‌انگیزی نگفت؛ برای مثال اگر همفری بوگارت با صدای مرحوم حسین عرفانی، ‌شان کانری با صدای نصرالله مدقالچی، کلینت ایستوود با صدای سعید مظفری و پیتر فالک با صدای منوچهر اسماعیلی در یادها ماندگار شده‌اند، هیچ بازیگر ایرانی یا خارجی‌ای نیست که نامش زنگ صدای اطلسی را به یاد بیاورد. با این حال در طول سال‌هایی که در دوبله مشغول بود، در سریال‌هایی مثل «جنگجویان کوهستان» ـ که در ایران به نام شخصیت اصلی‌اش لین‌چانگ و محل وقوع داستان یعنی لیان‌شان‌پو شناخته می‌شد ـ «دونگ‌یی»، «افسانه جومونگ»، «مدیرکل» و تعداد فیلم و سریال دیگر گویندگی کرد.

بازیگری
اطلسی از سال 1350با نقش‌آفرینی در فیلم «مردان خشن» صابر رهبر وارد سینما شد. پیش از انقلاب در 9فیلم بلند حاضر شد که آنها هم مثل دوبله‌هایش ویژگی‌ای نداشتند که در خاطر بمانند. در سال 1357در «چریکه تارا» (بهرام بیضایی، 1357) در نقش آشوب، برادرشوهر تارا بازی کرد که می‌خواست بعد از مرگ برادرش، رحمان، بیوه او را به زنی بگیرد. آشوب بهترین تبرزن روستاست و تارا او را مسبب مرگ همسرش می‌داند. آشوب به تارا اظهار عشق می‌کند، اما تارا نه‌تنها عشق او را رد می‌کند، بلکه او را به کشتن همسرش متهم می‌سازد. اطلسی با کت و کلاه سیاه و چشمانی پر از خشم و نفرت از آشوب یک عاشق سرخورده می‌سازد که چه‌بسا برای رسیدن به معشوق حتی به قتل برادر خودش رضایت داده است. نقش کوتاه است؛ حتی کوتاه‌تر از یک نقش مکمل، اما به واسطه غرابت موقعیتش در فیلم در یاد می‌ماند. «چریکه تارا» در روستایی ساحلی در شمال می‌گذرد، اما آشوب مردی است از جنوب که جنوبی ‌بودنش نه از لهجه‌اش که به واسطه زنان روبنده‌ زده طایفه‌اش بر تماشاگر آشکار می‌شود. بعد از «چریکه تارا» یک‌بار دیگر هم در «شاید وقتی دیگر» (1366) در نقش کوتاه یک فروشنده لباس در کار دیگری از بیضایی حاضر شد.  دیگر نقش مهم کارنامه اطلسی بازی در نقش عبدالحمید در فیلم «آن‌سوی آتش» (کیانوش‌عیاری،‌1366) بود. عبدالحمید سهم برادرش نوذر (با بازی خسرو شجاع‌زاده) را از پولی که شرکت نفت بابت خانه آنها پرداخته بالا کشیده و نوذر به‌دنبال حقش آمده است. اطلسی در گفت‌وگویی در سال‌های دور درباره ایفای نقش عبدالحمید گفته بود که در کل سعی می‌کند بدون اینکه بازیگری کند، به نقش نزدیک شود. چنین شیوه اجرایی مطابق با پسند عیاری از بازیگری است و بازی اطلسی در «آن‌سوی آتش» هم مورد توجه قرار گرفت و اطلسی خودش را مستحق دریافت جایزه بهترین بازیگر نقش دوم مرد برای آن می‌دانست که البته در رقابت به سعید پورصمیمی باخت. بعد از آن در فیلم «دوران سربی» (خسرو‌معصومی،‌1367) در نقش اصلی جلوی دوربین رفت، اما این باعث نشد که برای نقش اصلی فیلم‌های زیادی برگزیده شود.
در میان نقش‌های پرشمار تلویزیونی نیز که بازی کرد، هیچ‌کدام به اندازه برادر کوچک و مطیع اسدالله‌خان (با بازی محمدعلی کشاورز) در سریال «پدرسالار» (1373) در یادها نمانده است. او در سریال‌های مختلفی با کارگردانانی همچون محمد متوسلانی، اکبر خواجویی، حسن فتحی، محمدحسین لطیفی، داوود میرباقری، سیروس الوند و فریدون جیرانی کار کرد و این فرصت نصیبش نشد که نقش‌آفرینی‌اش در سریالِ در دست ساخت «سلمان فارسی» را ببیند.

کارگردانی
اطلسی 6فیلمنامه نوشت که 3فیلمنامه را خودش جلوی دوربین برد. «مشت» (1363) نخستین فیلمش بود که گیشه موفقی داشت، اما در نقدی در «مجله فیلم» به آن تاخته شد که همان الگوی آشنای ظالم و مظلوم سینمای فیلمفارسی را با کمی تغییرات به‌کار بسته است. فیلم دومش را در سال 1374با نام «سفر پرماجرا» (با نام اولیه «درنگ جایز نیست») ساخت. فردوس کاویانی و مهرانه مهین‌ترابی که نقش‌های اصلی فیلم را بر عهده داشتند، در سال 1373با سریال «همسران» حسابی محبوب شده بودند و هدف «سفر پرماجرا» هم استفاده از همین محبوبیت این دو برای موفقیت در گیشه بود. سیامک اطلسی بازیگری بود که حتی در نقش‌های مکمل به‌یادماندنی زیادی هم ظاهر نشد، اما در اغلب نقش‌های فرعی و کوچکی که بازی کرد، اجرای قابل‌قبولی داشت. شاید بیراه نباشد که مهم‌ترین موفقیت او را استمرار 65ساله‌اش در عرصه سینما و تلویزیون بدانیم. یادش گرامی.