چه باید کرد؟

زهرا رستگارمقدم ـ روزنامه‌نگار

‌به همان میزان که قوانین لاک‌پشت‌وار در حال تغییر جامعه هستند، آسیب‌ها از یکدیگر پیشی می‌گیرند و این کودکان‌اند که در این فراز و نشیب افراط و تفریط زیر دست و پای بی‌عدالتی و کژفهمی و بی‌سوادی سرپرستان خود هر روز تلفات جانی و روانی بیشتری می‌دهند. ما در اینجا قرار است به راه‌های حمایتی فعلی از کودکان آسیب‌دیده پرداخته و مراکز حمایتی را معرفی کنیم. از سوی دیگر با شماره‌ها و کارایی تماس‌ها در مواجهه با آزار کودکان آشنا شویم و خدمات این مراکز و نیازهای جامعه را از نظر بگذرانیم.

گزارش؛ راه نخست مسئولیت‌پذیری
حالا باید درباره کار کودکان در حوزه‌های مختلف از کودکان چهارراه‌ها که روی شیشه اتومبیل‌ها با دست‌های کوچک خود لک ناامیدی می‌گذارند تا آن دسته که قدم به قدم آسفالت‌های داغ خیابان‌ها و سرد کوچه‌ها را پیموده و دستفروشی می کنند تا همه آنها که در ساختمان‌ها، کارگاه‌های خانوادگی و غیرفامیلی مشغولند و همه فال‌فروشان و مهاجران بی‌برگه هویت، کودکان کار اینترنتی را هم اضافه کرد، بی‌آنکه امید داشت در این پیشگامی آسیب‌ها، قانون دستش به اندازه همه این جاهای خالی پر باشد و چاره‌جویی کند. حال آنکه در همه این جاهای خالی فضاهایی برای آزار و سوء‌استفاده فراهم است. اما ما کجای این راه قرار داریم؟
هم‌اکنون تنها راه مبارزه با هر ناملایمتی و خشونت در قبال کودکان و حمایت از آنان گزارش کردن است. گزارش به آن دسته که می‌توانند مجری باشند و کمک گرفتن از انجمن‌های مردم‌نهادی که در راستای نیاز و ضعف‌های موجود شکل گرفته‌اند. در این‌باره اگر شاهد ابراز خشونت و تعدی و آزار کودکی بودید یا چنین آزاری را در همسایگی خود مشاهده کردید دو شماره را از خاطر نبرید؛ 123و 110.اورژانس اجتماعی با شماره 123با تماس شما به آدرس مورد نظر مددکاری برای بررسی مشکل پیش آمده فرستاده و نوع آسیب را مشخص می‌کند. آن زمان مددکار تصمیم می‌گیرد کودک را از خانواده یا محل آزار جدا کند یا نه. اما اگر با شماره 110پلیس تماس گرفتید، با اعزام نیرو به آدرس مشخص شده، نیروهای پلیس درصورت اثبات آزار و بررسی لازم با بهزیستی هماهنگی لازم را انجام داده و کودک را به این مرکز منتقل می‌کنند.

راه مقابله با آزارگر کودک کار
درباره آزار کودکان کار اما بد نیست چند نکته را بدانیم؛ اینکه کودک کار از سن کودکی تا 15سالگی را شامل می‌شود. از این‌رو وقتی کودکی را در محل کار مورد آزار کارفرما و... دیدید در تماسی با 110و تهیه فیلم از آزار بدون آنکه کارفرما متوجه این پیگیری شما شود، باید فرمی را پر کرده و فیلم را به پرونده الصاق کنید. اما اگر فرد مورد نظر بین سنین 15تا 18سال باشد دیگر کودک کار محسوب نمی‌شود. هرچند در این سن نیز افراد باید برای کار گواهی لازم را از سازمان تامین اجتماعی اخذ کرده و بیمه شده باشند. در این‌باره کارشناس تامین اجتماعی است که تصمیم می‌گیرد کار مورد نظر با سلامت کودک در تعارض نیست و قادر به انجام است یا نه؟ پس از این بررسی با بیمه، فرد می‌تواند در این گروه سنی کار کند. اما هنوز قانونی درباره بهره‌کشی از کودکان مهاجر که تعدادشان رو به افزایش است و برگه هویت و تابعیتی لازم را ندارند وجود ندارد.

همدست آزارگران کودک نباشیم
انجمن‌های مختلفی برای حمایت از کودکان آسیب‌دیده ایجاد شده‌اند. این آسیب‌ها هستند که فعالیت انجمن‌ها را تعیین می‌کنند؛ از انجمنی برای کودکان آسیب‌دیده در برابر حوادث طبیعی تا انجمن حمایت از کودک کار، کودک بدسرپرست، بی‌سرپرست و... .
پس از گزارش آزار کودک درصورتی که کودک بدسرپرست باشد به بهزیستی سپرده خواهد شد. اما براساس قوانین جدید ‌، درصورت مشاهده آزار و گزارش نکردن آن، شاهد (شما) نیز مجرم بوده و شامل مجازات خواهد شد. این در حالی است که بسیاری از مردم از عملکرد مأموران مجری این قوانین راضی نیستند و معتقدند با وجود گزارش‌های انجام شده، پیگیری از سوی مأموران و مددکاران مربوطه صورت نگرفته است. با این حال به‌نظر می‌رسد این امر نیز ربطی به مسئولیت‌پذیری و وجدان شاهد آزار نداشته باشد.
از این‌رو می‌توان با گزارش به 110یا 123و تماس با انجمن‌های حامی کودک از بنیاد کودک که در زمینه آموزش کودکان فعال است تا انجمن یاری کودکان در معرض خطر، انجمن حمایت از حقوق کودکان، مؤسسه حمایتی خانه مهر کودکان، گروه کودکان فرشته‌اند، مؤسسه مردم‌نهاد طلوع مهر و دوستی، مؤسسه نیکوکاری مهرآفرین و... که شماره‌های آنها با یک جست‌وجوی ساده در گوگل قابل دسترس است تماس گرفت و از آنها کمک خواست.

نیازمند حمایت قانون هستیم
نیاز، رفع نقایص قانونی است و تصمیم درباره کودکانی که امروز به‌دست خانواده‌های خود در اینترنت و... به‌کار گرفته شده و هیچ مفری برای مقابله با آنها وجود ندارد. کودکان مهاجر بدون برگه هویت که هر روز به تعدادشان با توجه به شرایط کشور همسایه اضافه خواهد شد، درحالی‌که هنوز برای آمدگان پیشین فکری اساسی نشده و در آمار حاضران نگنجیده‌اند. نیاز حمایت از انجمن‌ها و سمن‌های حامی حقوق کودکان است. 
در این میان وضع انجمن‌ها چندان خوب نیست. این سمن‌ها که مردم‌نهاد بوده و زیرنظر سازمان بهزیستی فعالیت می‌کنند، از هر نوع کمک دولتی محرومند و در این چند سال با وجود مشکلات اقتصادی به‌وجود آمده در جامعه از حداقل‌ کمک‌های مردمی هم بی‌نصیب مانده‌اند. این انجمن‌ها و سمن‌ها تنها با برگزاری مراسم برای جمع کردن کمک و گوشه چشم خیران اداره می‌شوند که با شرایط موجود و تسلط کرونا حیات‌شان به خطر افتاده است.
نیاز ما امروز در جامعه گوش شنوایی برای شنیدن دردهای کودکان و مسئولیت‌پذیری و واکنش به آن است. درحالی‌که تعداد روزافزون کودکان کار و آسیب‌دیده، متکدی و آزاردیده حالا انگار به این رخوت جمعی دامن زده و دیگر متحیر و تحول‌مان نمی‌کند. شاید لازم باشد وجدان‌هایمان را کمی
 قلقلک بدهیم.